شرکت‌های لبنیات بازار سهام براساس چهار معیار کلیدی مقایسه شدند
عامل شکاف بین درآمد و سود لبنی‌‌‌ها
با این حال طی سال‌جاری با صدور مجوز افزایش ۳۰درصدی نرخ تمامی محصولات به‌‌‌غیر از ۴محصول دولتی و از طرفی تامین شیرخام آنها وضعیت این صنعت بهبود نسبی یافته است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که تولیدات ۶ماهه سال‌جاری لبنی‌‌‌ها برخلاف سال ۱۴۰۱ با رشد ۱۳درصدی نسبت به مدت مشابه همراه بوده است. این افزایش در درآمد فروش آنها نیز مشهود است و طی ۶ماه امسال لبنی‌‌‌ها به‌طور متوسط رشد ۵۱درصدی درآمد را تجربه کرده‌‌‌اند. با این حال حاشیه سودهای این صنعت، چه در بازه فصلی و چه به‌صورت سالانه، طی دوره‌‌‌های اخیر همواره در میان دو محدوده «یک» تا ۱۴درصد نوسان کرده و روند آن ثابت با شیب متمایل به صعود بوده است. عمده‌‌‌ترین عاملی که موجب شده است با وجود رشدهای خوب تولید و درآمد لبنی‌‌‌ها سودآوری آنها رشد خوبی را تجربه نکند، نرخگذاری دستوری و عدم‌آزادسازی قیمت محصولات این صنعت است.
واگرایی میان تعداد گاو و مقدار تولید شیر
شیر، از دیرباز در برنامه غذایی مردم ملل مختلف جهان جایگاه ویژه‌‌‌ای داشته است. اولین نژاد دام‌‌‌های شیری در ایران در زمان جنگ جهانی دوم از فرانسه خریداری شد. بررسی تعداد راس گاوهای شیرده نشان می‌دهد که در چندسال گذشته تعداد آنها ثابت بوده است.
با این حال میزان تولید شیر افزایش یافته که عمده دلیل آن استفاده شرکت‌های لبنی از دستگاه‌‌‌های مخصوص به جهت دوشیدن شیر و انجام چندباره این کار در طول یک‌روز است. یکی دیگر از عوامل اصلی افزایش تولید شیر، تزریق هورمون به گاوهاست که این هورمون‌ها میزان شیر تولیدی گاو را افزایش می‌دهند.
پنج گروه استراتژیک لبنی‌‌‌ها
شرکت‌های تولیدکننده محصولات لبنی را می‌‌‌توان از لحاظ بازار هدف به پنج گروه استراتژیک تقسیم کرد. گروه اول شامل شرکت صنایع شیر ایران (پگاه) است که فرآورده‌‌‌های لبنی را به‌‌‌عنوان یکی از ضروری‌‌‌ترین اقلام مصرفی برای قشر عظیمی از جامعه به‌ویژه اقشار کم‌درآمد تامین می‌کند. معیار تولید محصولات در دومین گروه که شامل شرکت‌های کاله، پاک، دامداران و میهن می‌شود، تخصص‌یافتگی بالا، میزان گستردگی خطوط تولید و تنوع در محصولات است. گروه سوم نسبتا حجم تولید بالایی دارند، اما نمی‌‌‌توانند در سطح کل کشور شناخته شوند. این گروه به جای تولید انواع مختلفی از فرآورده‌‌‌های لبنی، به تولید برخی از محصولات اساسی که بخش بزرگی از مصرف جامعه را تشکیل می‌دهند، پرداخته‌‌‌اند. گروه مذکور شامل شرکت‌های دامداران و رامک است که بر مناطق پرمصرف جغرافیایی متمرکز شده‌‌‌اند. چهارمین گروه از پنج‌دسته شرکت‌های استراتژیک لبنی‌‌‌ها شامل شرکت چوپان است که این گروه به‌رغم اینکه شرکت‌های نسبتا شناخته‌شده‌‌‌ای در سطح کشور هستند، از استراتژی تمرکز بر محصولات و بازار استفاده می‌کنند. آخرین گروه استراتژیک لبنی‌‌‌ها تحت نام کلی شرکت‌های محلی شناخته می‌‌‌شوند که از استراتژی تمرکز بر مناطق جغرافیایی محدود و کوچک همچون روستاها و شهرستان‌‌‌های کم‌جمعیت استفاده می‌کنند.
صنعت 21 هزار میلیاردی بازار سهام
شرکت‌های لبنیاتی بزرگ و کوچک فراوانی در کشور فعالیت دارند که از معتبرترین و تاثیرگذارترین آنها می‌‌‌توان به شرکت کاله اشاره کرد. شرکت کاله با وجود اینکه در سطح کشور حرف اول را در زمینه لبنیات می‌‌‌زند و عمدتا رئیس صنف لبنی‌‌‌ها شناخته می‌شود و قیمت شیرخام عرضه‌شده به لبنی‌‌‌ها را تعیین می‌کند، تا به حال در بازار سهام عرضه نشده است. شرکت‌های پذیرفته‌شده لبنی بورسی شامل 11شرکت هستند که مجموع ارزش بازاری بالغ بر 21هزار و 532میلیارد تومان از بازار سهام را تشکیل می‌دهند. بیشترین ارزش بازار به عضو تازه‌وارد این صنعت یعنی شرکت «عالیس» با 6هزار و 270میلیارد تومان تعلق دارد. متوسط نسبت قیمت به سود هر سهم در صنعت لبنیات 11.5واحد است. شرکت «غشصفا» با ثبت عدد 7.2واحد کمترین نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر را در صنعت لبنیات در حال حاضر دارد که نشان می‌دهد در صورت ورود پول به لبنی‌‌‌ها شرکت پگاه اصفهان می‌‌‌‌‌‌تواند مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گیرد.
کامبک مدار تولید لبنی‌‌‌ها
بررسی شرکت‌های لبنی نشان می‌دهد که تولیدات آنها از سال 90 هر سال به‌طور میانگین رشد 3درصدی را تجربه کرده است. تولیدات لبنی‌‌‌ها همواره رکودی و کاهشی بوده که این افت تولید در سال 99 با ثبت کاهش 19درصدی به اوج خود رسیده است. در سال گذشته مجموع تولیدات این صنعت کاهش 5درصدی را تجربه کرد که با توجه به میانگین 12ساله تولیدات عملکرد ضعیف لبنی‌‌‌ها در این سال نیز ادامه داشته است. عمده‌‌‌ترین عاملی که می‌‌‌توان برای کاهش تولیدات لبنی‌‌‌ها عنوان کرد، بحث قیمت‌گذاری دستوری محصولات این صنعت و هزینه‌‌‌های گزاف تامین شیرخام آنهاست. با این حال طی 6ماه نخست امسال روند تولید لبنی‌‌‌ها افزایش 13درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده و توانسته است روند منفی تولیدات سال گذشته خود را تا حد زیادی جبران کند. بیشترین درصد افزایش تولید در بازه یادشده مربوط به شرکت «غپاک» است که توانسته است مجموع تولیدات خود را 38درصد نسبت به 6ماه ابتدایی سال گذشته افزایش دهد. در بازه ماهانه طی شهریورماه امسال تولید لبنی‌‌‌های بازار سهام در مقیاس نقطه به نقطه نسبت به شهریور سال گذشته افزایش 3درصدی را تجربه کرده است. بیشترین سهم تولید از میان 11شرکت بورسی، متعلق به «غپاک» است که در بازه 6ماهه سهم 26درصدی از تولیدات کل صنعت داشته است.
گرایش به تولید محصولات خاص
نرخگذاری در صنعت لبنیات با توجه به قیمت شیرخام تعیین می‌شود. این به آن معناست که در مواقع رشد قیمت شیرخام که صنف لبنیات آن را تعیین و ابلاغ می‌کند، شرکت‌های لبنی بر مبنای این افزایش مجوز رشد نرخ محصولات خود را دریافت می‌کنند. تا قبل از این نرخگذاری تمام محصولات لبنی در بخش دولتی صورت می‌‌‌گرفت که در حال حاضر تنها 4قلم همچنان دولتی و تحت نظارت آن است. با نگاهی به یخچال مربوط به محصولات لبنی فروشگاه‌‌‌های زنجیره‌‌‌ای می‌‌‌توان از وجود مدل‌‌‌های مختلف و متنوع ماست و دوغ آگاه شد. عمده‌‌‌ترین عامل ایجاد چنین محصولاتی وجود نرخگذاری دستوری در لبنی‌‌‌هاست. این عامل موجب شده است تا شرکت‌های لبنی برای فرار از قیمت‌گذاری دستوری دولتی به تولید محصولات متنوع و جدید همچون شیرهای طعمدار و ماست با طعم‌‌‌های عجیبی همچون بادمجان و... روی آورند.
متوسط رشد نرخ محصول اصلی در شرکت‌های لبنی بازار سهام طی شهریورماه سال‌جاری نسبت به میانگین سال 1401، 32درصد است. بیشترین میزان افزایش نرخ در شرکت «عالیس» رقم خورده که در مقیاس یادشده بااهمیت‌‌‌ترین محصول خود یعنی گروه محصولات شیر طعمدار را با 55درصد افزایش نرخ به فروش رسانده است. مقایسه متوسط نرخ فروش در بازه 6ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل همچون بازه سالانه رشد 31درصدی را تجربه کرده و در این بازه نیز «عالیس» با افزایش 68درصدی به عنوان دارنده رتبه نخست صنعت عرض اندام می‌کند. طی سال‌جاری محصولات 11شرکت بورسی لبنی در ششمین ماه سال رشد 9درصدی را نسبت به میانگین امسال تجربه کردند. بالاترین رشد از آن «غگلپا» است که در مدت یادشده با جهش 13درصدی محصول کلیدی خود یعنی انواع پنیر توانسته است سردمدار رشد نرخ محصول خود باشد.
سه عامل کلیدی رونق فروش
شرکت‌های لبنی بازار سهام طی 12سال اخیر با ثبت میانگین فروش 4هزار و 973میلیارد تومان در هر سال، به‌طور متوسط 41درصد به درآمد فروش خود افزوده‌‌‌اند. روند میزان درآمد این صنعت همواره روبه افزایش بوده، به‌‌‌طوری که از 27درصد در سال 90 به 74درصد طی 12ماه 1401 افزایش یافته است. با توجه به ثبت رشد درآمدی بیش از 30درصد در سال 1401 نسبت به میانگین 12ساله می‌‌‌توان اظهار کرد که عملکرد لبنی‌‌‌ها در سال گذشته رکوردزنی کرده است. در بازه فصلی طی 6ماه نخست امسال عملکرد خوب سال گذشته تکرار شده و شرکت‌های لبنی با ثبت مجموع فروش 12هزار و 681میلیارد تومان نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 51درصدی را تجربه کردند. بیشترین میزان افزایش فروش در 6ماه نخست امسال مربوط به شرکت «غپاک» است که با فروش 3هزار و 284میلیارد تومان و رشد 112درصدی نسبت به 6ماه ابتدایی سال گذشته تعلق دارد. طی بازه ماهانه در شهریورماه امسال مجموع درآمد لبنی‌‌‌ها 2هزار و 558میلیارد تومان به ثبت رسیده که نسبت به شهریور سال قبل افزایش 48درصدی داشته است.
در این ماه رکورد بیشترین میزان افزایش به شرکت «غپاک» تعلق دارد که با ثبت درآمد 883میلیارد تومانی رشد بیش از 180درصد را به ارمغان آورده است. اولین عاملی که موجب شده است تا رشد درآمد، چه در بازه سالانه و فصلی و چه در بازه ماهانه، به ثبت برسد رونق تولید در سال‌جاری این صنعت است. از عوامل دیگری که می‌‌‌توان برشمرد بحث افزایش نرخ فروش عمده محصولات این صنعت و افزودن شرکت بااهمیت «عالیس» به صنعت محصولات لبنی است.
«عالیس» پرچمدار سودآوری
شاخص‌‌‌های سودآوری در صنعت لبنیات نشان می‌دهد که از سال 90 به‌طور متوسط در هر سال حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص بهترتیب 13، 6 و 4درصد به ثبت رسیده است. با توجه به عدم‌آزادسازی قیمت محصولات این صنعت و وجود قیمت دستوری آنها، روند حاشیه سود این صنعت همواره ثابت و در برخی مواقع با کاهش روبه‌‌‌رو بوده است. با این حال میانگین سه‌متغیر تعیین وضعیت سودآوری لبنی‌‌‌ها در سال 1401 برخلاف روند ثابت چندسال اخیر با افزایش روبه‌‌‌رو بوده است. بر این اساس میانگین سه‌حاشیه سود این صنعت در مدت یادشده 11درصد به ثبت رسیده است که در مقایسه با میانگین 7درصدی سال‌های گذشته عدد خوبی محسوب می‌شود. در بازه فصلی میانگین سه حاشیه سود لبنی‌‌‌ها در بازه 13فصل از سال 99، 9درصد است که بیشترین میزان سودآوری آنها در تابستان 1401 با ثبت میانگین 15درصد است. لبنی‌‌‌ها طی بهار امسال نتوانستند عملکرد خوب خود را همچون سال 1401 تکرار کنند. میانگین سه‌متغیر سودآوری آنها 8درصد به ثبت رسیده است که نسبت به متوسط 13فصل اخیر کاهش یک‌درصدی و در قیاس با اوج 1401 کاهش 7درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. بیشترین میزان سودآوری از میان 11شرکت بورسی لبنی، به عضو تازه‌وارد آنها یعنی «عالیس» تعلق دارد. همان‌طور که پیش‌تر در بحث نرخ فروش عنوان شد، شرکت عالیس با نوآوری خود به سمت شیرهای طعمدار سوق پیدا کرد که این موضوع هم موجب رهایی از قیمت‌گذاری دستوری دولتی محصولات آن شد و هم اینکه با توجه به نبود محصول مشابه در بازار، گسترش استقبال مردم به شیرهای طعمدار را به دنبال داشت. شرکت «عالیس» در بازه سالانه و فصلی طی 12ماه 1401 و فصل بهار بهترتیب با ثبت متوسط سه حاشیه سود 38 و 32درصد، بیشترین میزان سودآوری را نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود تجربه کرده است.
