چالش‏‏‌های دست‏‏‌‌وپاگیر صنعت محصولات پاک‏‏‌کننده بررسی شد

سیاهی‌های صنعت شوینده

دنیای‌اقتصاد - عباس بیات : تولید موادشوینده در ایران به دهه ۱۳۳۰ برمی‌‌‌گردد. در حدود سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۴ با ورود پودرهای شوینده به شهرهای بزرگ، کاربرد این مواد به شکل امروزی متداول شد. در حال حاضر ۲۲۰واحد تولیدی در زمینه مواد شوینده در کشور فعال هستند و حدود ۷۰ تا ۸۵درصد تولید داخلی این صنعت در اختیار ۱۵واحد صنعتی بزرگ است. ظرفیت تولید داخلی این ۲۲۰شرکت برابر ۴میلیون تن است؛ ولی تنها ۵/ ۱میلیون تن تولید می‌شود که این میزان تولید نه‌‌‌تنها بیش از دوبرابر مصرف موردنیاز کشور است، بلکه بخشی از محصولات موجود در بازار داخل کاملا وارداتی هستند. به‌طور متوسط صادرات سالانه ایران در مواد شوینده و صنایع وابسته حدود ۱۸۰ تا ۲۲۰میلیون دلار است. یکی از معضلات جدی صنعت شوینده، نرخ‌گذاری دستوری است که موجب شده است تولیدکنندگان نتوانند نرخ محصولات خود را همگام با رشد هزینه‌‌‌ها افزایش دهند. دومین معضل این صنعت، مواداولیه وارداتی است که بیش از ۳۰درصد مواد اولیه را شامل می‌شود و موجب شده است با تلاطم بازار ارز، هزینه تحمیلی به شرکت‌های صنعت محصولات پاک‌‌‌کننده بیش از پیش افزایش یابد.

 9 شرکت شوینده با ارزش 55 هزار میلیاردی در بازار سرمایه

در بازار سرمایه 9شرکت صنعت محصولات پاک‌کننده فعال هستند که زیرمجموعه صنعت شیمیایی محسوب می‌‌‌شوند. ارزش بازار این صنعت در حدود 55هزار میلیارد تومان است که بیشترین میزان مربوط به گروه صنعتی پاکشو با ارزش بازار 33هزار میلیارد تومان و کمترین میزان مربوط به شرکت تولی‌پرس با ارزشی بالغ بر 530میلیارد تومان است.

در این بین از آنجا که صنعت محصولات پاک‌‌‌کننده با قیمت‌گذاری دستوری درگیر است، بنابراین نسبت قیمت به سود این شرکت‌ها عمدتا بسیار بالا یا به دلیل زیان‌‌‌ده بودن منفی است. اگر بخواهیم نسبت مذکور را معیار قرار دهیم، نماد «قرن» با نسبت قیمت به سود 4/ 9واحد در مقایسه با هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود جای بیشتری برای رشد دارد. بیشترین زیان این صنعت توسط شرکت «شتولی» ایجاد شده که این موضوع موجب ثبت نسبت قیمت به زیان منفی 6/ 30واحد شده است.  صنعت پاک‌‌‌کننده در ماه اردیبهشت به‌طور میانگین 6درصد بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده‌‌‌ که بیشترین بازدهی مربوط به شرکت «شپاکسا» با بیش از 21درصد بازدهی و کمترین میزان بازدهی نیز مربوط به شرکت «ساینا» با ثبت بازدهی منفی 4درصد بوده است. علت عمده بازدهی خوب شرکت پاکسان در اردیبهشت‌ماه، تغییر مدیرعامل این شرکت بوده که سهامداران نسبت به این تغییر و تحول خوش‌بین هستند.

 معضل تولید صنعت محصولات پاک‌‌‌کننده

بررسی روند تولیدات صنعت محصولات پاک‌‌‌کننده از سال 1391 نشان می‌دهد که معضل اصلی در این صنعت بحث تولید است. به‌طور میانگین در 11سال اخیر این صنعت با افت یک‌درصدی تولید مواجه بوده که بیشترین میزان افت مربوط به سال 1398 است که 42درصد مجموع تولیدات صنعت افت پیدا کرده و بیشترین میزان رشد مربوط به سال 1397 با افزایش 42درصدی تولید بوده است.

در میان شرکت‌های شوینده، بیشترین میزان تولید در سال 1401 مربوط به شرکت «پاکشو» بوده که حدود 43درصد از تولید کل صنعت شوینده را تامین کرده است. عمده دلیل این وضعیت وخیم در این صنعت در ابتدا قیمت‌گذاری دستوری است که کمر تولیدکنندگان را شکسته است. قیمت‌گذاری دستوری موجب شده است تا هزینه‌‌‌های تحمیلی این شرکت‌ها نسبت به درآمد آنها فزونی یابد و در نتیجه با ورشکستگی یا از کار افتادن خطوط تولید خود مواجه شوند. عمده خطوط تولید شرکت‌های شوینده غیرفعال شده است که تمامی این موارد به قیمت‌گذاری دستوری برمی‌‌‌گردد.  دومین علتی که می‌‌‌توان آن را مانع رشد تولید شرکت‌های صنعت شوینده دانست، عدم‌تامین مواداولیه است. به‌طور تاریخی از ابتدا بخشی از مواداولیه این صنعت از کشورهای خارجی وارد می‌شد و در سال‌های اخیر با توجه به تشدید تحریم‌‌‌ها، تامین این مواد با چالش مواجه شده است. رشد نرخ ارز نیز موجب گران‌شدن هزینه تهیه مواداولیه وارداتی می‌شود که با توجه به‌‌‌ اینکه شرکت‌های این صنعت نمی‌‌‌توانند محصولات خود را با نرخ آزاد به ‌‌‌فروش برسانند، عمدتا نقدینگی لازم برای جبران هزینه تحمیلی ارز به مواداولیه را ندارند.

 حال خوب شرکت‌های صادرات‌محور در صنعت شوینده

بررسی روند 11ساله درآمد فروش صنعت محصولات پاک‌‌‌کننده نشان می‌دهد که به‌طور میانگین هر سال 56درصد درآمد فروش شرکت‌های این صنعت با رشد مواجه بوده است. در این بین کمترین میزان مربوط به سال 1394 است که درآمد صنعت تنها 4درصد افزایش داشته و بیشترین میزان رشد برای سال 1391 بوده که افزایش خیره‌کننده 152درصدی در درآمد این صنعت رقم خورده است.

همان‌طور که در بخش تولید اشاره شد، شرکت‌های صنعت شوینده با معضل نرخ دستوری دست‌‌‌وپنجه نرم می‌کنند که این معضل آنها را وادار کرده است میزان صادرات خود را افزایش دهند. از آنجا که این شرکت‌ها در صادرات درگیر قیمت‌گذاری دستوری نیستند، در نتیجه می‌‌‌‌توان گفت هر شرکتی که بتواند تعامل بهتری با کشورهای همسایه برقرار سازد و محصولات خود را صادر کند، از فروش بیشتر و سودآوری بهتر و همین‌طور میزان نقدینگی بالاتری برخوردار است. بیشترین میزان صادرات این صنعت مربوط به شرکت «شپاکسا» است که حدود 23درصد درآمد آن از بخش صادرات تامین می‌شود. دو شرکت «شکف» و «شتولی» تنها شرکت‌هایی هستند که درآمدی از محل صادرات کسب نمی‌‌‌کنند و کمترین میزان صادرات را در میان شرکت‌های این صنعت دارا هستند.

 ریسک حاشیه سود با نرخ‌‌‌گذاری دستوری

ریسک عمده‌‌‌ای که شرکت‌های صنعت شوینده با آن مواجه هستند، حاشیه سود است. از آنجا که این شرکت‌ها باید محصولات خود را به قیمت مصوب به فروش برسانند، همواره در معرض کاهش حاشیه سود هستند. در این بین، میانگین حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص محصولات پاک‌‌‌کننده در 11سال اخیر به‌‌‌ترتیب 30، 23 و 18درصد بوده است. بیشترین میزان سودآوری مربوط به سال 1398 است که حاشیه سود خالص 28درصدی به ثبت رسیده و کمترین میزان نیز مربوط به سال 1401 با ثبت حاشیه سود خالص 10درصدی در این صنعت بوده است. بیشترین میزان حاشیه سود ناخالص در شرکت‌های این صنعت مربوط به «کیمیاتک» با ثبت عدد 44درصد است که البته این شرکت علاوه بر محصولات پاک‌‌‌کننده، محصولات دارویی و آرایشی نیز تولید و صادر می‌کند که چندمحصولی بودن موجب کاهش ریسک حاشیه سود آن شده است.

 فزونی هزینه ‌بر درآمد شرکت‌های شوینده

مشکل عمده صنعت شوینده، همان‌طور که اشاره شد، فزونی هزینه‌ بر درآمد با توجه به عدم‌افزایش نرخ فروش محصولاتشان است. با این حال برخی شرکت‌های این صنعت تعامل خوبی با خریداران خود برقرار کرده‌‌‌ و با توجه به قدمت و اعتماد مشتریان به محصولاتشان، توانسته‌‌‌اند میانگین رشد نرخ فروش خود را افزایش دهند. به‌منظور بررسی نرخ فروش، رشد نرخ فروردین‌ماه مهم‌ترین محصول شرکت‌های تولیدی نسبت به میانگین کل سال 1401 در نظر گرفته شده است. بر این اساس شرکت «شپاکسا» با توجه به قدمت بیش از 60ساله خود و جلب اعتماد عام مردم، توانسته است در فروردین‌ماه مهم‌ترین محصول خود را که صابون است 27درصد بیشتر از میانگین کل سال 1401 به‌‌‌فروش برساند و بیشترین رشد نرخ فروش را از آن خود کند. کمترین میزان افزایش نیز مربوط به شرکت «شپارس» بوده که محصول اصلی خود یعنی پودر و مایعات البسه را در اولین ماه سال 1402، 7درصد بیشتر از میانگین به فروش رسانده است.

 وصول مطالبات 78 روزه در «ساینا»

نقدینگی یکی از مهم‌ترین عوامل رونق در هر شرکت تولیدی است؛ به‌خصوص در صنعت محصولات پاک‌‌‌کننده که اسیر قیمت‌گذاری دستوری هستند. شرکت‌ها در مواقع بحران ارزی که از یک طرف با کمبود مواداولیه مواجه می‌‌‌شوند و از طرف دیگر تا گرفتن مجوز افزایش نرخ هزینه‌‌‌های آنها سر به فلک می‌کشد، می‌توانند از نقدینگی موجود استفاده و آهنگ تولید خود را حفظ کنند. جریان نقد و گردش آن را می‌‌‌توان از نسبت جریان نقد به فروش و دوره وصول مطالبات متوجه شد. میانگین نسبت جریان نقد به فروش کل صنعت در دوره 9ماهه 1401، 13درصد است که بیشترین میزان مربوط به شرکت «شپاکسا» با ثبت عدد 20درصد و کمترین میزان مربوط به «پاکشو»بوده که منفی 5درصد را به‌‌‌ثبت رسانده است. دوره وصول مطالبات نشان‌‌‌دهنده متوسط زمانی است که طول می‌‌‌کشد تا وجه حاصل از فروش کالا به‌طور نسیه دریافت شود. برای دوره وصول میانگین این نسبت در 10فصل اخیر محاسبه شده که بر این اساس کمترین میزان مربوط به شرکت «ساینا» است که توانسته است 78روزه مطالبات خود را وصول کند. بیشترین تاخیر در وصول مطالبات هم مربوط به شرکت «پاکشو» بوده که وصول مطالبات 179روزه را به ثبت رسانده است.