وضعیت بنیادی شرکت پالایشگاه لاوان زیر ذره‌بین «دنیای‌اقتصاد»
پالایشی فرابورسی تحلیل شد
اولین پالایشگاه جهان در سال ۱۸۵۶ در رومانی ساخته شد و در سال ۱۸۶۰ نخستین برج تقطیر در ایالت پنسیلوانیای آمریکا به بهره‌‌برداری رسید. پس از جنگ جهانی اول با استفاده گسترده آمریکا و اروپا از موتورهای درون‌‌سوز در اتومبیل‌ها، نیاز به مصرف سوخت افزایش یافت. با افزایش مصرف سوخت توجه ویژه‌ای به پالایشگاه‌ها و صنعت نفت شد. در ادامه با پیشرفت موتورهای درون‌‌سوز، نوع سوخت موردنیاز موتورها نیز دچار تغییراتی شد و به‌‌تبع آن محصولات خروجی از پالایشگاه‌ها نیز تغییر کرد. اوج‌‌گیری صنعت پالایشگاه از سال ۱۹۵۶ آغاز شد و ساخت پالایشگاه‌های پیشرفته و خودکار در دستور کار قرار گرفت.
بررسی شرایط صنعت پالایشگاه
در جهان بیشترین تقاضا برای دو محصول بنزین و نفتگاز است که در دسته محصولات سبک پالایشگاه‌ها قرار می‌گیرند. ظرفیت اسمی و عملی پالایشگاه‌های جهان در سال ۲۰۲۱ طبق آخرین گزارش‌ها به ترتیب ۱۰۲میلیون و ۷۶میلیون بشکه در روز بوده است. بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان به‌ترتیب متعلق به کشورهای ونزوئلا، عربستان، کانادا و ایران است. با بررسی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان به نام کشورهای آمریکا، عربستان، روسیه و کانادا می‌رسیم و در این میان نام ایران در رده نهم دیده میشود.
تاریخچه شرکت
شرکت پالایش نفت لاوان بهعنوان یکی از شرکت‌های پالایشی خصوصی‌شده از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را در زمینه خرید نفت‌خام و میعانات گازی (خوراک دریافتی) و انجام عملیات پالایش خوراک دریافتی به‌‌منظور تولید فرآوردههای نفتی آغاز کرد. در حال حاضر حدود ۳درصد از حجم کل پالایش نفت‌خام و میعانات گازی داخل کشور در پالایشگاه نفت لاوان انجام میشود.
آمار تولید و فروش
بررسی‌های صورت‌گرفته روی روند تولید و فروش شرکت پالایش نفت لاوان نشان‌‌دهنده این موضوع است که «شاوان» در سال ۱۳۹۹ پس از شیوع کرونا با افت تولید و فروش روبه‌رو شد؛ اما با بهبود شرایط و واکسیناسیون عمومی مجددا میزان تولید و فروش آن در سال ۱۴۰۰ رشد کرد و حتی به ارقامی بالاتر از ارقام پیش از کرونا رسید.
ظرفیت اسمی تولید کل شرکت ۳میلیون و ۷۵۰هزار بشکه در سال یا معادل ۱۹میلیون و ۳۴۰هزار بشکه در سال است. اما با توجه به بررسی‌های صورت‌گرفته در سال ۱۴۰۰ شرکت پالایش نفت لاوان توانسته است در ظرفیتی بالاتر از ظرفیت اسمی به تولید بپردازد، به‌‌طوری‌‌که در سال ۱۴۰۰ اقدام به تولید ۳میلیون و ۱۰۵هزار مترمکعب یا معادل ۱۹میلیون و ۷۷۳هزار بشکه محصول کرد.با تحلیل آمار فروش شرکت به تفکیک داخلی و صادراتی و همچنین ریزکاوی علت رشد درآمدهای عملیاتی شرکت به نتایج زیر دست یافتیم. افزایش مبلغ فروش داخلی فرآوردههای شرکت به میزان ۶درصد، عمدتا ناشی از افزایش میزان فروش ارزیابی شد. سایر فروش‌های شرکت توسط شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران و با نرخ‌های صادراتی صورت می‌پذیرد که نسبت به سال قبل ۲۴۵درصد افزایش یافته است. این امر ناشی از افزایش ۶۷درصدی فروش و افزایش ۱۷۸درصدی میانگین نرخ‌های فروش ارزیابی شد. همچنین مبلغ فروش مستقیم صادراتی در مقایسه با سال ۱۳۹۹ به میزان ۲۱۵درصد افزایش یافته که ۹۷درصد ناشی از افزایش میزان فروش محصولات و ۱۰۷درصد ناشی از افزایش میانگین نرخ‌های ارزی فروش محصولات در بورس‌کالا و انرژی است. همچنین ۱۱درصد این رشد مربوط به افزایش میانگین نرخ تسعیر ارز بوده است.
نرخ فروش فرآوردههای شرکت پالایش لاوان توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران تعیین میشود که هر سال از طریق مصوبات فرمول قیمت‌گذاری محصولات اعلام میشود. فرمول‌های نرخگذاری فروش محصولات برای سال ۱۴۰۱ مانند فرمول سال ۱۴۰۰ اعلام شده است. نرخ‌های فروش شرکت‌های پالایشگاهی از جمله «شاوان» رابطه مستقیمی با قیمت نفت جهانی دارد و با افزایش نرخ نفت، نرخ فروش فرآوردههای شرکت نیز افزایش می‌یابد. در سال ۲۰۲۰ با شیوع کرونا شاهد افت شدید قیمت نفت بودیم که به‌‌تبع آن نرخ فروش محصولات پالایشگاه‌ها با افت روبه‌رو شد. پس از گذشت حدود دوسال و بهبود شرایط اقتصادی جهان پس از همه‌گیری کرونا و همچنین حمله روسیه به اوکراین، شاهد افزایش قیمت هر بشکه نفت تا نزدیکی ۱۲۰دلار بودیم. به‌واسطه رشد قیمت نفت، نرخ فرآوردههای نفتی نیز افزایش یافت و در سال ۲۰۲۲ نرخ‌های بسیار جذابی برای پالایشگاه‌ها به ثبت رسید.
بهای تمام‌شده
در پنج‌سال اخیر به طور میانگین ۹۱درصد درآمدهای عملیاتی شرکت در بهای تمام‌شده هزینه شده و عملا بهای ساخت، بیشتر درآمد شرکت را می‌‌بلعد. عامل اصلی در هزینه بهای تمام‌شده موادمستقیم مصرفی است که شامل نفت خام و میعانات گازی است. مواد مستقیم مصرفی بیش از ۹۷درصد بهای تمام‌شده سال ۱۴۰۰ را شامل میشود و میانگین پنج‌سال اخیر آن نیز ۹۶درصد است. پس اصلی‌‌ترین عامل در تعیین بهای تمام‌شده، مواد مستقیم خواهد بود. هزینه مواد مستقیم مصرفی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹، ۱۴۶درصد افزایش داشته که ۲۲درصد آن ناشی از افزایش در مقادیر مصرف، ۱۱۳درصد آن ناشی از افزایش در نرخ‌های بین‌المللی و ۱۱درصد باقی‌‌مانده ناشی از افزایش نرخ ارز بوده است.
کرک‌اسپرد
پالایشگاه‌ها نفت‌خام را بهعنوان ماده اولیه دریافت می‌کنند، سپس با پالایش آن به فرآوردههای نفتی می‌رسند. ازاین‌‌رو قیمت محصولات پالایشگاه‌ها که همان فرآوردههای نفتی است، همبستگی زیادی با قیمت نفت‌خام دارد. به اختلاف قیمت فروش فرآوردههای نفتی با قیمت نفت‌خام کرک‌اسپرد گفته میشود که نشان‌‌دهنده سود پالایشگاه‌ها از فروش محصولات است. هرچه این اختلاف بیشتر شود، سود پالایشگاه‌ها نیز بیشتر میشود.روند کرک‌اسپرد پالایشگاه لاوان در چهارسال گذشته به تفکیک محصول بررسی شد و شاهد رشد کرک‌اسپرد از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۰ بودیم. اوج کرک‌اسپرد را در بهار سال‌جاری مشاهده کردیم که برای بنزین ۴۶دلار، برای نفتگاز ۵۵دلار و برای نفت کوره ۱۶/ ۲دلار به‌‌ازای هر بشکه بوده است. همچنین کرک‌اسپرد مجموع محصولات شرکت مورد ارزیابی قرار گرفت که در سال ۱۳۹۷ به‌‌ازای فروش هر بشکه ۵دلار سود نصیب شرکت می‌شد و این عدد برای سال ۱۴۰۰ در حدود ۶دلار ثبت شده است. در بهار سال ۱۴۰۱ شاهد اوج‌‌گیری کرک‌اسپرد و به‌‌تبع آن سود پالایشگاه‌ها بودیم که به‌‌ازای فروش هر بشکه ۲۱دلار سود را ثبت کردند.
نسبت‌‌های سودآوری
حاشیه سود شرکت‌های پالایشگاهی به‌‌شدت پایین است و اغلب زیر ۱۰درصد قرار دارد. در سال ۱۳۹۹ با توجه به افزایش کرک‌اسپرد به ۱۱دلار شاهد افزایش نسبت‌‌های سودآوری بودیم. کاهش حاشیه سود در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال گذشته به دلیل نرخ رشد بالاتر هزینه مواد مصرفی در مقایسه با نرخ فروش فرآوردههای نفتی شرکت است.در بهار ۱۴۰۱ کرک‌اسپرد رشد چشمگیری داشت؛ اما با توجه به کاهش قیمت نفت‌خام و همچنین آرام‌تر شدن شرایط انتظار می‌رود این نسبت در تابستان اندکی کاهش یابد، سپس در پاییز و زمستان به اعداد نرمال خود برگردد.
پیش‌بینی سودآوری شرکت
بررسی سودآوری شرکت‌های پالایشی به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات کامل و نرخگذاری کاملا دستوری توسط دولت به چند فصل آتی محدود میشود و آنچه بیشتر اهمیت دارد، روند کرک‌اسپرد است. با بررسی کرک‌اسپرد فعلی، تقریبا نسبت به فصل بهار شاهد کاهش ۳۰درصدی هستیم.نرخ نفت‌خام خوراک پالایشگاه لاوان طبق فرمول میانگین نرخ نفت عمان، دبی و میانگین وزنی برنت منهای ۵دلار محاسبه میشود که ۹۵درصد این نرخ بهعنوان نرخ خوراک برای پالایشگاه‌ها در نظر گرفته میشود. نفت خام برای سال ۱۴۰۱ معادل ۱۰۰دلار لحاظ شده است. همچنین نرخ فروش بنزین شرکت با توجه به اینکه از بنزین معمولی کیفیت بالاتری دارد (بنزین اکتان۸۷) اما از بنزین یورو کیفیت پایین‌‌تری دارد و خود شرکت نام بنزین شبه‌یورو روی آن قرار داده، در مفروضات نرخ فروش آن ۳دلار بالاتر از بنزین یورو لحاظ شده است.درآمد عملیاتی شرکت برای سال ۱۴۰۱ معادل ۴۷هزار و ۸۳۱میلیارد تومان به‌‌دست‌‌آمده که از این میزان، ۴۳هزار و ۴۴۰میلیارد تومان سهم بهای تمام‌شده است. عمده درآمدهای غیرعملیاتی شرکت سهم سپرده‌های بانکی است که با نرخ سالانه ۱۵، ۱۶ و ۱۷درصد سپرده شده است. سود خالص شرکت معادل ۳هزار و ۹۲ میلیارد تومان کارشناسی شده است که در نهایت به سود هر سهم ۴۹۰تومانی (EPS) برای شاوان می‌رسیم.باتوجه‌‌به قیمت حدود ۱۸۰۰تومانی نماد «شاوان» در بورس تهران، نسبت قیمت به سود (P/ E) برای این سهم ۶۶/ ۳واحد به دست می‌آید.
