در تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت
صفر تا صد زغالسنگ در بورس
عمده‌ترین کاربرد اقتصادی زغالسنگ در تولید برق است. با سوختن زغالسنگ، گرما به دست می‌آید و سپس از این انرژی گرما برای تولید بخار استفاده می‌شود. سرانجام، از طریق این بخار، برق تولید می‌شود. غیر از تولید برق، بسیاری از مواقع از زغالسنگ برای سوخت استفاده می‌شود. از زمان‌های بسیار قدیم، از زغالسنگ در کارخانه‌ها، به‌عنوان سوخت در قطار، به عنوان منبع انرژی خانگی و... استفاده می‌شد. علاوه بر این، از این سوخت فسیلی برای تولید کک، لاستیک‌مصنوعی، حشره‌کش‌ها، محصولات رنگی، حلال‌ها، دارو و... استفاده می‌شود.
این سوخت فسیلی در نیروگاه‌های حرارتی و همچنین به‌عنوان ماده اولیه برخی صنایع شیمیایی در تولید گاز، کک، روغن، قطران و... و همچنین در صنعت فولاد و در روش کوره‌بلند کاربرد فراوانی دارد. به دلیل افزایش تقاضای فولاد که به دنبال رشد صنعتی کشورها می‌آید و همچنین وابستگی صنعت فولاد به این ماده سیاه‌رنگ، تامین و استخراج زغالسنگ از اهمیت زیادی برخوردار است.
زغالسنگ انواع مختلفی دارد که بر اساس خواص و ترکیب رتبه‌بندی میشوند و برخی از آنها شامل زغالسنگ نارس، لیگنین، زیر قیر، قیر و آنتراسیت هستند. زغالسنگ نارس کمترین نوع زغالسنگ است. این زغال از بقایای گیاهان انباشته‌شده اخیر تشکیل شده است و با گذشت زمان بیشتر می‌توان آن را زغالسنگ دانست.
افزایش هزینه‌های انرژی موجب شده است که بسیاری به زغالسنگ روی بیاورند. استفاده از کربن که قبلا توجه کمی به آن می‌شد، در حال حاضر نقش مهمی در فرآیند تبدیل زغالسنگ دارد؛ این چشم‌اندازی برای مهندسان و دانشمندان است که تجزیه و تحلیل و بهبود اجزای فرآیند تبدیل زغالسنگ را فراهم می‌کند.
ذخایر زغالسنگ ایران
مهم‌ترین معادن زغالسنگ کشور در چهار ناحیه متمرکزند. طبس واقع در خراسان‌جنوبی بیشترین میزان زغالسنگ کشور (4/ 75درصد) را به خود اختصاص داده است. کرمان با 2/ 8درصد رتبه دوم را کسب کرده است. البرز مرکزی و البرز شرقی نیز با 13/ 5درصد و 6/ 2درصد در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند و سهم سایر مناطق کشور در تامین زغالسنگ کمتر از 3/ 0درصد است. طبق آمار به دست آمده، تولید زغالسنگ خام کشور در سال 1399 بالغ بر 5/ 3میلیون تن و تولید کنسانتره بالغ بر 7/ 1میلیون تن بوده است.
شرکت‌های زغالسنگی ناحیه طبس شامل زغالسنگ نگین‌طبس با نماد «کطبس»، زغالسنگ پروده طبس با نماد «کزغال» و فرآوری زغالسنگ پروده طبس با نماد «کپرور» هستند. 35درصد کل تولید کنسانتره زغالسنگ کشور متعلق به زغالسنگ پروده طبس است. شرکت‌های زغالسنگی ناحیه کرمان هم شامل معدن زغالسنگ کرمان می‌شود. در ناحیه البرز نیز زغالسنگ البرز مرکزی و البرز شرقی فعالیت دارند.
مروری بر صنعت زغالسنگ در بورس
زغال‌سنگی‌ها دارای ارزش بازاری بالغ بر 6/ 85هزار میلیارد ریال هستند. ارزش معاملات روزانه سهام این صنعت به طور متوسط 6/ 31میلیارد ریال و ارزش معاملات سه‌ماه گذشته، بالغ بر 84میلیارد ریال بوده است. حجم معاملات این صنعت به طور متوسط 75/ 1میلیون سهم در روز بوده است. با این تفاسیر می‌توان زغال‌سنگی‌ها را در زمره کوچک‌ترین صنایع بورسی طبقه‌بندی کرد. مقایسه بازدهی این صنعت با شاخص‌‌‌های اصلی بورس و فرابورس حاکی از این نکته است که در یک ماه گذشته از کل بورس عقب‌تر بوده و 42/ 6درصد زیان نصیب سهامداران کرده است.
مقایسه شرکت‌های زغالسنگی
در این نوشتار به بررسی چهار شرکت زغالسنگی که همگی در بازار بورس پذیرفته و معامله میشوند، می‌‌‌پردازیم. این شرکت‌ها شامل زغالسنگ نگین‌طبس با نماد «کطبس»، صنعتی و معدنی شمال‌‌‌شرق شاهرود با نماد «کشرق»، فرآوری زغالسنگ پروده‌طبس با نماد «کپرور» و زغالسنگ پرورده طبس با نماد «کزغال» هستند.
مقایسه اطلاعات معاملاتی
بررسی اطلاعات معاملاتی شرکت‌های فعال نشان می‌دهد که «کزغال» با ارزش بازار 55هزار میلیارد ریالی جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های این گروه به لحاظ ارزش بازار طبقه‌بندی می‌شود. نسبت قیمت به درآمد هر سهم در این صنعت عمدتا بین 5 تا 8 است. البته «کشرق» از این قاعده پیروی نکرده و بیشترین نسبت قیمت به درآمد را با عدد 59/ 19 اختیار کرده است. رتبه نخست بیشترین حجم معاملاتی نیز تحت اختیار «کزغال» با حجم 5/ 1میلیون سهم به طور متوسط است. اما در ارزش معاملات «کطبس» رتبه نخست را کسب کرده است.
بررسی نسبت‌های مالی شرکت‌ها
بررسی نسبت‌های مالی حاکی از بیشترین حاشیه سود ناخالص «کطبس» به میزان 60درصد و کمترین حاشیه سود ناخالص «کپرور» به میزان 25درصد است. همچنین در حاشیه سود عملیاتی «کطبس» کماکان رتبه نخست را دارد که می‌توان به کیفیت سود در بعد عملیاتی این شرکت نیز صحه گذاشت. بازده دارایی‌ها در «کطبس» و «کپرور» تقریبا یکسان و حدود 58درصد است که بیشترین بازده را دارند. بازده حقوق صاحبان سهام نیز «کشرق» و «کزغال» را در صدر رتبه‌بندی با درصدهای 93 و 92درصد قرار می‌دهد.
بررسی صورت سود و زیان شرکت‌ها
بیشترین مبلغ فروش بالغ بر 14هزار میلیارد ریال متعلق به «کزغال» است که سال گذشته رقم خورد و بیش از 8هزار میلیارد ریال سود خالصی بود که این شرکت محقق کرده است. «کزغال» در فروش و سود خالص رتبه نخست را کسب کرده است؛ اما سود به‌ازای هر سهم برای «کطبس» بالغ بر 5874ریال بوده که با این حساب «کزغال» با سود هر سهم 4113ریال در رتبه دوم قرار می‌گیرد. به هر روی می‌توان ادعا کرد «کزغال» و «کطبس» در حوزه فروش و سودسازی جزو شرکت‌های موفق این صنعت محسوب میشوند.
