تحلیل یکی‌از زیرمجموعه‌های گروه محصولات شیمیایی نشان‌می‌دهد

رشد سودآوری متانول‌سازها با اهرم‌های بنیادین

ندا کریمی کارشناس بازار سرمایه متانول یک ماده طبیعی و محلول در آب به شکل مایعی سبک، قابل‌اشتعال و بی‌رنگ است که شامل چهار بخش هیدروژن، یک قسمت اکسیژن و یک قسمت کربن است. امروزه، متانول عمدتا با استفاده از یک فرآیند شیمیایی کاتالیزوری دو مرحله‌ای تولید می‌شود: مرحله اول، گاز طبیعی به گاز سنتز تبدیل می‌شود و در مرحله دوم، گاز سنتز تبدیل به متانول می‌شود. مصرف سالانه متانول در جهان بیش از ۸۰‌میلیون تن است و پیش‌بینی می‌شود تقاضا طی ۵ سال آتی به بیش از ۹۷‌میلیون تن افزایش یابد. به صورت سنتی عمده تقاضای متانول در زمینه تولید فرمالدئید و اسید استیک بوده است اما در سال‌های اخیر مصارف جدیدی برای متانول ایجاد شده است. از جمله این مصارف تبدیل متانول به اتیلن و پروپیلن است. همچنین استفاده از متانول در سوخت خودرو و کشتی‌ها به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است.

 بررسی قیمت متانول

قیمت متانول به شدت وابسته به قیمت گاز، نفت و زغال‌سنگ است. گاز و زغال‌سنگ دو ماده پایه برای تولید متانول در جهان هستند و بخش عمده‌ای از مصارف متانول از جمله کاربردهای جدید، در رقابت با قیمت نفت و مشتقات آن است. در شرایط فعلی، قیمت جهانی گاز در هاب‌های مختلف افزایش چشمگیری داشته و به محدوده 20 تا 40 سنت رسیده که 2 تا 4 برابر قیمت‌های دو سال اخیر است. قیمت زغال‌سنگ نیز در بازار چین و سایر بازارها شدیدا رشد داشته است. به این ترتیب بهای تمام شده متانول به شدت افزایش یافته است. قیمت تمام شده متانول از زغال‌سنگ در چین که بالاترین بهای تمام شده متانول در جهان است، از 300 دلار عبور کرده و در محدوده 350 دلار است. بهای تمام شده متانول از گاز طبیعی در ایالات متحده نیز بر اساس قیمت‌های فعلی هنری هاب به محدوده 300 دلار رسیده است.  در ایران نیز تولید متانول مبتنی بر گاز طبیعی (متان) است و قیمت متان در کشور نیز تحت‌تاثیر فرمول ابلاغی وزارت نفت است. براین اساس نیمی از قیمت گاز طبیعی در ایران بر اساس متوسط گاز طبیعی در بازارهای تعیین شده یعنی قیمت چهار هاب (هنری، آلبرتا، TTF  وNBP) و نیمی دیگر بر اساس معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی است. با رشد شدید قیمت نفت در بازارهای تعیین شده، قیمت گاز طبیعی خوراک پتروشیمی‌ها نیز افزایش می‌یابد و انتظار قیمت‌های 15 سنت و بالاتر در ماه‌های پیش رو می‌رود.  پیش‌بینی‌های موسسات معتبر از جمله IHS حاکی از روند صعودی قیمت متانول در کوتاه‌مدت و بلندمدت است. آخرین قیمت متانول در دسترس حدود 350 دلار CFR چین است. از آنجا که فروش متانول ایران در بازارهای هند و چین به صورت  CFR(تحویل در بندر مقصد) است، بنابراین هزینه حمل حدود 40 تا 60 دلار، بر عهده شرکت‌های ایرانی است و در هزینه‌های عمومی و اداری افشا می‌شود.

  شرکت‌های متانول‌ساز در ایران

در حال حاضر سه شرکت پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی خارک و پتروشیمی فن‌آوران به عنوان تولیدکننده متانول در بازار سرمایه ایران پذیرفته و معامله می‌شوند که ظرفیت تولید حدود 5‌میلیون تن متانول را در سال دارند. واحدهای متانول پتروشیمی مرجان، پتروشیمی کاوه، پتروشیمی بوشهر و پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه از شرکت‌های غیربورسی تولیدکننده متانول در کشور هستند. پتروشیمی آپادانا که یکی از این طرح‌هاست، از زیرمجموعه‌های پتروشیمی مبین است. با لحاظ طرح‌های جدید، مجموع ظرفیت تولید متانول کشور از 20‌میلیون تن فراتر خواهد رفت.

پتروشیمی زاگرس: ظرفیت تولید متانول شرکت پتروشیمی زاگرس 3/ 3‌میلیون تن است که شامل دو واحد 65/ 1‌میلیون تن در سال است. این شرکت در دو فاز و طی سال‌های 1385 تا 1388 وارد مدار تولید شده است. شرکت در منطقه عسلویه واقع است و گاز متان و اکسیژن را از پتروشیمی مبین دریافت می‌کند. سرمایه این شرکت 4/ 2‌هزار میلیارد ریال و سهامداران عمده آن پارسان، مجموعه صندوق نفت و بخش خصوصی هستند که هیچ‌یک کنترل شرکت را در اختیار ندارند.

پتروشیمی خارک: پتروشیمی خارک در سال 1344 تاسیس و اولین واحد آن در سال 1348 وارد مدار تولید شده است. اما ساخت واحد متانول این شرکت در سال 1373 آغاز و در سال 1378 به بهره‌برداری رسیده و ظرفیت آن 660‌هزار تن در سال است. این شرکت فاز دوم متانول با ظرفیت 4/ 1‌میلیون تن را با سرمایه‌گذاری برآوردی 500‌میلیون یورو در دست اجرا دارد که پیشرفت حدود 30‌درصدی داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال 1404 به بهره‌برداری برسد. این شرکت در جزیره خاک واقع است و خوراک آن گاز ترش است که از شرکت ملی نفت دریافت می‌کند. سرمایه این شرکت 6‌هزار میلیارد ریال و مجموعه نفت، تاپیکو، «وصندوق» و صندوق بانک‌ها سهامداران عمده این شرکت هستند.

پتروشیمی فن‌آوران: این شرکت در سال 1377 تاسیس و طی سال‌های 1383 تا 1385 واحدهای متانول و اسید استیک آن به بهره‌برداری رسیده است. این شرکت با ظرفیت 150‌هزار تن اسید استیک بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول در ایران است و ظرفیت تولید متانول شرکت حدود یک‌میلیون تن است که بخشی از آن در واحد اسید استیک مصرف و باقی آن به فروش می‌رسد.

 سهامدار کنترلی این شرکت، تاپیکو است و وصندوق و مجموعه صندوق نفت سهامداران مدیریتی این شرکت هستند. سرمایه آن بالغ بر 950‌میلیارد ریال است که در حال افزایش به 40‌هزار میلیارد ریال از محل مطالبات حال شده و آورده نقدی سهامداران است.  این شرکت در منطقه ماهشهر واقع شده و گاز متان را از سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی با احتساب بالاسری بیش از 23‌درصدی دریافت می‌کند.  در راستای سیاست‌های سهامدار عمده، این شرکت 48‌درصد سهام پتروشیمی فارابی، حدود 3/ 4‌درصد پتروشیمی خارک، 5/ 0‌درصد پتروشیمی خراسان و 4/ 4‌درصد بانک ملت را در اختیار دارد. همچنین این شرکت مالک 33‌درصد طرح 6/ 1‌میلیون تنی پتروشیمی مرجان است که در سال‌های اخیر به بهره‌برداری رسیده است. این شرکت تصمیم به تاسیس شرکت پترو الفین فن‌آوران با هدف تبدیل متانول به پروپیلن گرفته و مالک 60‌درصد این شرکت نیز است.

  پیش‌بینی سودآوری

با توجه به روند صعودی قیمت متانول و قیمت میعانات گازی (محصول شخارک) در کنار افزایش قیمت دلار، انتظار می‌رود این شرکت‌ها در سال‌جاری رشد مناسب سودآوری داشته باشند. به منظور پیش‌بینی سود، از سود سه‌ماهه واقعی و پیش‌بینی 9ماهه استفاده شده است. با فرض ثبات قیمت متانول و متوسط قیمت 350 دلار بر تن و قیمت LPG حدود 520 دلار بر تن و هزینه حمل متانول 50 دلار بر تن و دلار نیما 23‌هزار تومان و خوراک 13سنت به ازای هر مترمکعب، پیش‌بینی سود 9ماهه صورت گرفته است. بخشی از سود «شفن» در سال مالی 1399  (که در P/ Ettm اثرگذار است) ناشی از فروش سهام «تاپیکو» بوده و تکرار‌پذیر نیست.

  ریسک‌ها و فرصت‌ها

قیمت گاز مهم‌ترین ریسک صنعت متانول در ایران است. روند قیمت گاز در بازارهای جهانی و همچنین فرمول قیمت‌گذاری گاز در داخل بر بهای تمام شده شرکت‌های این صنعت اثرگذار است. در عین حال، قطعی گاز داخلی در فصل سرما بر میزان تولید این شرکت تاثیر بالایی دارد.

 البته پتروشیمی خارک به دلیل عدم‌اتصال به شبکه سراسری، مشمول قطعی گاز نمی‌شود. همچنین نوسانات قیمت جهانی در قیمت فروش و سودآوری این شرکت‌ها به شدت موثر است. یکی از مهم‌ترین مزایای شرکت‌های این صنعت، فروش نقدی و درآمد ارزی در کنار تقسیم سود نقدی حداکثری در مجامع است.