سایه قیمت‌گذاری‌های دستوری بر صنعت ماکارونی بررسی شد
چشم‌انداز تنها اسپاگتی‌ساز بورس
وضعیت بازار جهانی
سالانه حدود 16 میلیون تن ماکارونی در سراسر جهان تولید می‌شود که 50 درصد آن در کشورهای اروپایی، 22 درصد آن در آمریکای جنوبی و مرکزی و 16 درصد آن در آمریکای شمالی، 4 درصد در خاورمیانه، 4 درصد در کشورهای آفریقایی و 2 درصد در دیگر کشورهای آسیایی تولید می‌شود. ایتالیا با تولید سالانه بیش از سه میلیون تن بزرگ‌ترین تولیدکننده ماکارونی در جهان است. در بخش مصرف نیز ایتالیا با مصرف سرانه 26 کیلوگرم به ازای هر نفر، رتبه اول را دارد. تونس با مصرف سرانه 16 کیلوگرم، ونزوئلا با مصرف سرانه 12 و یونان با مصرف سرانه 11 کیلوگرم به ازای هر نفر، سه مصرف‌کننده برتر دنیا بعد از ایتالیا هستند. ایران با مصرف سرانه 6 کیلوگرم به ازای هر نفر در جایگاه هفتم دنیا و بعد از آمریکا قرار دارد. ارزش بازار پاستا در سال 2020 حدود 19 میلیارد دلار بود و پیش‌بینی‌شده که تا سال 2026 به بیش از 21 میلیارد دلار برسد. در بخش صادرات هم ایتالیا همچنان حرف اول را می‌زند. ایتالیا با ارزش 6/ 3 میلیون دلار صادرات، 29 درصد از بازار جهانی ماکارونی را در دست دارد. چین، کره‌جنوبی، ترکیه و تایلند با سهم 8، 7 و 6 درصدی در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار دارند. آمریکا هم ششمین صادرکننده برتر دنیاست. سهم ایتالیا در سال 2020 به 47 درصد رسیده است. بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده ماکارونی در جهان در سال 2020 آمریکا، آلمان و ژاپن بودند.
جایگاه ایران در صنعت ماکارونی
در ایران نخستین کارگاه ماکارونی‌سازی در سال 1313 شروع به فعالیت کرد و تنها مورد مصرف سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های خارجی بود. تولید ماکارونی در آن زمان حدود 20 تا 30 کیلوگرم به‌طور روزانه بود. در سال 1374 کارخانه‌های تولید این محصول به‌صورت تمام‌اتوماتیک در ایران به سبک کشورهای پیشرفته تاسیس شد. در حال حاضر بیش از 300 واحد تولیدی کوچک و بزرگ مشغول فعالیت در این زمینه هستند و ظرفیت تولید ماکارونی در ایران به بیش از 500 هزار تن در سال می‌رسد. با توجه به این حجم تولید، واردات به‌طور محدود از کشورهای ترکیه و ایتالیا برای فروش در فروشگاه‌های خاص انجام می‌شود. ایران در سال 99 حدود 560 هزار تن ماکارونی تولید کرده و مصرف سرانه این محصول حدود 8/ 5 کیلوگرم در سال است. صادرات ماکارونی بیشتر به کشورهای همسایه همچون عراق، افغانستان، تاجیکستان و کشورهای آفریقایی انجام می‌شود. ایران در سال 2019 صادراتی به ارزش 604 هزار دلار داشته و در جایگاه 92 صادرکنندگان این محصول قرارگرفته است. بیشترین سهم بازار پاستا طی چند سال اخیر در اختیار شرکت زر ماکارون بوده و در بین رقبا به عنوان یکی از موثرترین و قوی‌ترین شرکت‌ها در بازار به فعالیت می‌پردازد. زر ماکارون حدود 52 درصد بازار ایران را در اختیار دارد و بعد از آن شرکت‌های مانا و تک ماکارون سهم 19 و 17 درصدی از این صنعت را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس ضوابط سازمان حمایت، تولیدکنندگان باید قیمت را خودشان تعیین و به سازمان حمایت اعلام کنند و درنهایت در سامانه درج شود. اصطلاحا طبق مصوبه تنظیم بازار، قیمت ماکارونی خوداظهاری می‌شود. از طرفی قیمت ماکارونی وابسته به افزایش قیمت گندم و به دنبال آن آرد است. برای کارخانه‌های ماکارونی، پایه قیمت گندم حساب می‌شود که اخیرا هر کیلوگرم آن ۲ هزار و ۷۰۰ تومان و نرخ آرد آن حدود ۴ هزار تومان تمام می‌شود و قیمت فروش هر کیلو ماکارونی رشته‌ای حدود 8 هزار و 300 تومان است؛ قیمتی که سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان سال 1399 تعیین کرده و تاکنون تغییری نکرده است. گندم یارانه‌ای را دولت به تولیدکنندگان می‌دهد، اما در حال حاضر گندم به‌اندازه ظرفیت تولید در اختیار تولیدکننده‌ها قرار نمی‌گیرد، به همین دلیل آنها مجبورند بخشی از نیاز خود را از بازار آزاد تامین کنند. دولت در سال‌جاری قیمت خرید تضمینی گندم را ۱۰۰ درصد افزایش داده است. اگر پایه قیمت گندم به ۵ هزار و ۵۰۰ تومان برسد، قیمت آرد حداقل ۷ هزار تومان خواهد شد که این موضوع بر قیمت ماکارونی تاثیر می‌گذارد.
«غزر»؛ تنها بورسی تولیدکننده ماکارونی
شرکت صنعتی زر ماکارون در سال 1380 با سرمایه یک میلیون تومان تاسیس شد. سرمایه شرکت پس از چند مرحله افزایش به 320 میلیارد تومان رسیده است. محل فعالیت شرکت در استان البرز است. «غزر» در مردادماه 1399 در بازار دوم بورس عرضه شد و در حال حاضر ارزش بازار 8 هزار و 700 میلیارد تومانی (قیمت هر سهم 2.720 تومان) دارد. سهم در یک ماه و سه ماه گذشته 15 و 20 درصد بازدهی برای سهامدارانش رقم زده است.
عمده درآمد شرکت از محل فروش ماکارونی رشته‌ای و فرمی است که 85 درصد فروش را تشکیل می‌دهند. ظرفیت تولید عملیاتی این تولیدکننده حدود 222 هزار تن انواع ماکارونی و 50 هزار تن سایر محصولات (شامل آرد سفید، رشته آش، انواع پودر کیک، گندم و... ) است. 97درصد هزینه تمام‌شده تولید شرکت شامل مواد مستقیم است. حدود 80 درصد مواد مستقیم شرکت شامل آرد است که از شرکت‌های درون‌گروهی تهیه می‌شود. سلفون، کارتن و سایر مواد بسته‌بندی دیگر اجزای مواد مستقیم شرکت را به خود اختصاص می‌دهند. شرکت در سال 99 با فروش یک هزار و 900 میلیارد تومانی، حاشیه سود ناخالص 45 درصدی داشته است. با کسر هزینه‌های عمومی با رقم 170 میلیارد تومان و کسب 20 میلیارد تومان سود از محل سایر درآمدهای عملیاتی به سود عملیاتی 700 میلیارد تومانی رسیده است. 48 میلیارد تومان هزینه مالی و 68 میلیارد تومان هزینه مالیات گزارش شده و درنهایت شرکت سود خالص حدودا 590 میلیاردی (183 تومان به ازای هر سهم) را محقق کرده است.
چه سودآوری در انتظار «غزر» خواهد بود؟
برآورد می‌شود شرکت در سال‌جاری 263 هزار تن انواع محصول را تولید کند و به فروش برساند. مهم‌ترین عامل بر سودآوری شرکت، نرخ خرید آرد و نرخ فروش ماکارونی شرکت در ادامه سال است. در صورت تداوم وضعیت فعلی و دریافت گندم به نرخ یارانه‌ای 2 هزار و 700 تومانی، سود شرکت حدود 240 تومان به ازای هر سهم محاسبه خواهد شد. در سناریوی دوم درصورتی‌که از ابتدای مهرماه نرخ خرید گندم به 5 هزار و 500 تومان برسد، در این حالت انتظار افزایش نرخ 60 درصدی برای قیمت ماکارونی خواهیم داشت که سبب خواهد شد سود هر سهم شرکت به حدود 410 تومان به ازای هر سهم برسد.
برای سال 1401 سناریوهای مختلفی از سودآوری با توجه به نرخ گندم، حفظ حاشیه سود و عدم‌‌تغییر میزان تولید و فروش را می‌توان مطرح کرد. درصورتی‌که نرخ خرید گندم 2 هزار و 700 تومان باشد سود شرکت حدودا 300 تومان و درصورتی‌که نرخ گندم 5 هزار و 500 باشد، سود شرکت 530 تومان خواهد بود. به نظر آزادسازی کامل در این صنعت با نرخ گندم 8 هزارتومانی با دلار 27 هزار تومان رقم خواهد خورد که در این صورت سودآوری شرکت 820 تومان به ازای هر سهم برآورد می‌شود.
