Untitled-1 copy

سهم صنعت کشاورزی از تولید ناخالص در جهان کمتر از 4 درصد و در ایران بیش از 8 درصد است. در جهان 1.468 میلیارد راس گاو وجود دارد که برزیل بیشترین سهم از این موجودی را به خود اختصاص داده است. ایران در این رتبه‌بندی با موجودی 8/ 8میلیون راس گاو در جایگاه 36‌ قرار دارد. 91 درصد شیر مصرفی در جهان از طریق منابع گاوی تامین می‌شود. سرانه مصرف شیر در جهان و ایران به ترتیب حدود 190 و 90 کیلوگرم است. مقدار تولید شیر در جهان در سال 2019 در حدود 850 میلیون تن گزارش شده است.

 وضعیت صنعت در ایران

همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد صنعت کشاورزی سهم بیش از 8 درصدی از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده و صنعت دامپروری سهم 30 درصدی از این بخش دارد. طبق آخرین آمار، تعداد گاوداری‌های صنعتی کشور 26.983 واحد است که 71 درصد از ظرفیت آن فعال است. تعداد گاوداری‌های صنعتی تولید شیر نیز 16.836 واحد است که شامل 2/ 4میلیون راس گاو است. طبق آخرین آمار منتشر شده مقدار تولید شیر در ایران، در سال 97 در حدود 5.005 هزار تن گزارش شده است. نحوه قیمت‌گذاری شیر در ایران بر اساس بهای تمام شده و حاشیه سود تولیدکننده توسط سازمان حمایت تعیین می‌شود. برای محاسبه قیمت تمام شده شیر، ابتدا تمام درآمدهای دامداری از قبیل فروش گوساله نر و تلیسه‌های مازاد، گاوهای حذفی و کود دامداری محاسبه و از کل هزینه‌ها کسر و باقیمانده هزینه‌ها به کل تولید شیر تقسیم می‌شود تا قیمت تمام شده یک کیلوگرم شیر به دست آید. تا قبل از سال 97 با توجه به ثبات ارزی و عدم‌تغییر هزینه‌ها نرخ شیر در حوالی 1.200تومان به ثبات رسیده بود که با افزایش نرخ ارز به 4.200 تومان و افزایش سایر هزینه‌ها در سه سال اخیر نرخ هر کیلو شیر در فصل اول 1400 به حوالی 5هزار تومان رسید و در مرداد ماه 1400 نرخ جدید 6.500 تومان نهایی شد. در جدول فوق نمادهای«زپارس»، «زکشت»، «زملارد»، «زمگسا»، «زبینا»، «زگلدشت»، «زدشت»، «تلیسه»، «زفکا» و «زقیام» به عنوان شرکت‌های فعال این صنعت در بازار سرمایه مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مجموع فروش این شرکت‌ها در سال 98 معادل 1.386 میلیارد تومان بوده و در سال 99 به 2.075 میلیارد تومان رسیده است. «زقیام» با 323 میلیارد تومان بیشترین فروش در بین نمادهای صنعت را به خود اختصاص داده است. بعد از آن «زفکا» با 319 میلیارد تومان و «زپارس» با 222 میلیارد تومان جایگاه‌های دوم و سوم را دارند. حاشیه سود صنعت در سال‌های اخیر در حدود 25 درصد بوده است. «زپارس» که 80 درصد از درآمدش از محل خدمات کشاورزی تشکیل می‌شود، در بین نمادها بیشترین حاشیه سود را دارد (56 درصد) و سایر نمادها بیشتر درآمد خود را از محل فروش شیر تامین می‌کنند. «زفکا» با 26 درصد، بیشترین حاشیه سود سال 99 را در بین نمادها دارد. «زقیام» و «زبینا» با 15 درصد، در سال 99 کمترین حاشیه سود را داشته‌اند.

«زفکا» در بین نمادهای مذکور با 13هزار و 662 راس دام جایگاه اول را از لحاظ تعداد در بین نمادهای گروه دارد. «زقیام» با 11هزار و 123 راس و «زمگسا» با 9هزار و 15راس دام در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند.  در یک‌سال اخیر تمامی نمادهای صنعت افت قیمت داشتند. «زدشت» با 69 درصد بیشترین افت یک ساله را تجربه کرده و بعد از آن «زبینا» و «تلیسه» با 62 و 56 درصد بیشترین کاهش قیمتی را داشتند.

 چالش‌های صنعت

40 تا 60 درصد نهاده‌های دامی به صورت آزاد تامین می‌شود و وابسته به واردات است که به آن ارز 4.200 تومانی تخصیص داده می‌شود. در این میان، نوسانات ارز، مشکلات حمل‌ونقل، مسائل مربوط به تحریم و افزایش سایر هزینه‌ها صنعت دامپروری را به شدت تحت‌تاثیر قرار داده و مشکلات متعددی برای فعالان صنعت ایجاد کرده است. همچنین در یک سال گذشته به دلیل شیوع کرونا و کاهش عرضه محصولات کشاورزی در سطح جهان شاهد افزایش چشمگیر نهاده‌های دامی هستیم. از طرف دیگر دامداران سنتی که بخش عمده خوراک دام خود را از طریق علوفه مراتع تامین می‌کردند، با وجود خشکسالی و کمبود علوفه در سال‌جاری دچار مشکلات زیادی شدند و هزینه نگهداری دام افزایش قابل‌توجهی داشته است. در نتیجه بالا بودن هزینه‌های نگهداری، بسیاری از دامداران به عرضه دام مولد خود با قیمت پایین‌تر روی آورده‌اند. به این ترتیب تعداد دام مولد کاهش چشمگیری داشته و در آینده مشکل کمبود دام نیز بر موارد ذکر شده اضافه خواهد شد. شرکت‌ها در مدت اخیر تا حدودی توانسته‌اند افزایش نرخ‌های خوبی دریافت کنند که هزینه‌ها را پوشش دهد ولی این واقعیت باید در نظر گرفته شود که افزایش قیمت‌های متوالی با توجه به کاهش قدرت خرید مردم، سبب خواهد شد فروش کمتری در آینده اتفاق بیفتد.