«دنیای‌اقتصاد» شرکت‌های تامین سرمایه را بررسی می‌کند
گره‌گشای نقدینگی
مفهوم تامین سرمایه
تامین مالی به فرآیند تامین سرمایه موردنیاز برای فعالیت‌های کسب‌وکار، خرید تجهیزات و سرمایه‌گذاری گفته می‌شود. استفاده از تامین مالی این امکان را به شرکت‌ها می‌دهد تا محصولات موردنیاز خود را تامین کنند. درواقع تامین مالی یک روش برای استفاده از ارزش زمانی پول است تا بتواند جریان‌های پول موردنیاز آتی را برای استفاده در نیاز امروز به‌کارگیرد. در ایران تامین مالی برای شرکت‌ها و طرح‌های سرمایه‌گذاری، اغلب از طریق بانک‌های تجاری و اخیرا از طریق بانک‌های سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد. شرکت‌های تامین به‌عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و سرمایه‌گذاران فعالیت می‌کنند و نقش مهمی در کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری ایفا می‌کنند. فعالیت اصلی این شرکت‌ها شامل پذیره‌نویسی، تعهد پذیره‌نویسی و تعهد خرید اوراق بهادار در عرضه‌های ثانویه است که درجهت کاهش ریسک سرمایه‌گذاری خواهد بود. از فعالیت‌های فرعی شرکت‌های تامین سرمایه نیز می‌توان به ارائه خدمات کارگزاری، سبدگردانی، بازارگردانی، مشاوره(روش و پیشنهاد زمان‌بندی عرضه اوراق بهادار، فرآیند ثبت اوراق بهادار و دریافت مجوز آن، فرآیند واگذاری اوراق بهادار، ادغام تملیک و تجدید ساختار سازمانی و مالی شرکت‌ها، مدیریت ریسک وغیره) و مدیریت دارایی (Asset Managment) اشاره کرد.
تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی
همان‌طور که اشاره شد، شرکت‌های تامین سرمایه با هدف کنترل ریسک، اقدام به تامین مالی شرکتی و دولتی می‌کنند و با توجه به ریسک‌های موجود کارمزد دریافت خواهند کرد. بیشترین درآمد این شرکت‌ها از خدمات تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی است. باتوجه به سیاست‌های دولت در انتشار اوراق بهادار از طریق ابزارهای مختلف، می‌توان انتظار داشت که درآمد شرکت‌های تامین سرمایه نیز افزایش یابد.
پذیره‌نویسی، فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده قانونی آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد است و تعهد پذیره‌نویسی تعهد شخص ثالث برای خرید اوراق بهاداری است که ظرف مهلت«پذیره‌نویسی» به فروش نرسد. بر اساس این تعریف می‌توان گفت نهاد متعهد پذیره‌نویسی شخصی جدا از خریداران اوراق است و در صورتی که اوراق مطابق پیش‌بینی‌های انجام شده به فروش نرسد، متعهد به خرید مابقی اوراق است تا منابع لازم را فراهم کند و حسب مورد نقش مدیریت و هماهنگی امر پذیره‌نویسی را به عهده دارد.
تفاوت بانک‌های تجاری و سرمایه‌ای
بانک‌های تجاری که در بازار پول فعالیت دارند، عمدتا تامین مالی افراد و شرکت‌ها را برعهده دارند که درآمد آنها از محل تفاوت نرخ سپرده و وام‌های اعطایی است. اما شرکت‌های تامین سرمایه (Investment Banks) در زمینه تامین مالی شرکت‌ها و طرح‌های سرمایه‌گذاری با هدف کنترل ریسک و در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند و سپرده‌پذیر نیستند. درآمد شرکت‌های تامین سرمایه از محل کارمزد فعالیت بازارگردانی، تعهد پذیره‌نویسی و مشاوره خواهد بود.
صنعت تامین سرمایه
آمریکای شمالی بزرگ‌ترین منطقه در بازار جهانی بانکداری سرمایه‌گذاری بوده که ۵۱درصد از درآمد بازار در سال ۲۰۱۹ را به خود اختصاص داده است. خاورمیانه کمترین سهم را از درآمد بازار بانکداری سرمایه‌گذاری جهانی را داراست. جی چی مورگان با درآمد ۵/ ۶میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹، حدود ۵/ ۵درصد از سهم کل درآمد بانک‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی را در اختیار دارد که در رتبه نخست پردرآمد‌ترین بانک سرمایه‌گذاری قرار گرفته است. همان‌طور که در شکل نمایان است درآمد بانک‌های سرمایه‌گذاری در کانادا، آمریکای شمالی، اروپا، ژاپن و استرالیا نسبت به سال گذشته میلادی کاهش یافته و درآمد بازار جهانی نیز با ۴ درصد کاهش همراه شده است.
شرکت‌های تامین سرمایه در ایران
در ایران قبل از انقلاب تعدادی از بانک‌های توسعه‌ای از قبیل بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، بانک توسعه سرمایه‌گذاری ایران، شرکت خدمات مالی ایران و شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران تأسیس شدند که برخی از وظایف شرکت‌های تأمین سرمایه را انجام می‌دادند. اما در سال‌های اخیر و با گسترش فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه، تعداد شرکت‌های تخصصی تامین سرمایه تاسیس شده به ۱۰ عدد رسیده که تامین سرمایه نوین و امین اولین شرکت‌های تخصصی این صنعت در ایران هستند.
عملکرد شرکت‌های تامین سرمایه در ایران
درحال حاضر از مجموع ۱۰ شرکت تامین سرمایه در ایران، ۶ شرکت در بورس پذیرش شده و شرکت‌های تامین سرمایه کاردان، بانک مسکن، تمدن و سپهر غیر‌بورسی هستند. تامین مالی انجام شده از طریق بازار سرمایه در سال ۱۳۹۸ تقریبا برابر با ۲۶۵ هزار میلیارد تومان بوده که ۶۲ درصد از آن از نوع سرمایه‌ای و ۳۸ درصد آن از نوع ابزارهای تامین مالی است. مدیریت دارایی به معنی مدیریت حرفه‌ای انواع دارایی‌های مالی است. سرمایه‌گذاران به منظور بهره‌گیری از خدمات تخصصی، مدیریت دارایی‌های خود را به واحدهای متخصص در زمینه مدیریت دارایی می‌سپارند. مدیران دارایی از طریق ابزارهای متنوعی مانند سبدهای اختصاصی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری متنوع دارایی مشتریان را مدیریت می‌کنند.
جمع بندی
صنعت تامین سرمایه از صنایع نوظهور در کشور محسوب می‌شود که نقاط قوت آن پررنگ‌تر است. باتوجه به افزایش انتشار اوراق توسط دولت و تامین مالی از طریق ابزارهای مختلف، گرایش سرمایه‌گذاران به صندوق‌های تحت مدیریت شرکت‌های تامین سرمایه جهت مدیریت دارایی و همچنین توجه شرکت‌ها به انتشار اوراق در مقایسه با اخذ تسهیلات از بانک‌های تجاری برای تامین مالی، می‌توان رشد این صنعت در کشور را انتظار داشت. باتوجه به محدودیت‌های اعمال شده (افزایش سقف سرمایه شرکت‌های تامین سرمایه به ۵۰۰ میلیارد تومان و سایر اقدامات)، ورود به این صنعت نیز دشوار شده است. از نکات منفی این صنعت می‌توان به ارزش بالای بازار شرکت‌های تامین سرمایه نسبت به سود محقق شده آنها اشاره کرد. در مجموع با توجه به نقاط قوت ارائه شده و ظرفیت‌های عملیاتی شرکت‌های تامین سرمایه در گسترش تامین مالی کشور، در سال‌های آتی روندی رو به رشد برای این صنعت پیش‌بینی می‌شود تا جایی که از رشد اقتصادی نیز پیشی گیرد.
