با شیوع ویروس کرونا در دنیا، تولیدات این صنعت در پی تعطیلی صنایع وابسته به خودروسازی‌ها با افت کمیت و کیفیت همراه شد. براساس اطلاعات منتشرشده از سازمان بین‌المللی وسایل نقلیه موتوری، در سال ۲۰۲۰ تولید خودرو در جهان کاهش ۳۲ درصدی را تجربه کرده است که بیشترین آمار کاهش فروش خودرو به آمریکا و اروپا برمی‌گردد. ۱۷ میلیون و ۷۶۲ هزار دستگاه خودرو در آسیا تولید شده که این رقم نیز در مقایسه با مدت مشابه در آسیا ۲۵ درصد کاهش یافته است.

در صنعت خودرو در دو سال گذشته اقدامات خوبی در زمینه تعمیق داخلی‌سازی انجام شده است و اکنون پتانسیل جهش تولید را دارد. با وجود اقدامات مثبت یادشده، اما با قیمت‌گذاری‌های دستوری و غلط، همچنین توجه به بازار به جای تمرکز روی تولید، خودروسازی و قطعه‌سازی از نظر مالی ضعیف شدند. در مطلب پیش رو نگاهی اجمالی بر شرکت‌های خودروسازی با تمرکز شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه خواهیم داشت.

صنعت خودروی حاضر در بازار سرمایه شامل ۸ شرکت ایران خودرو، سایپا، پارس ‌خودرو، زامیاد، بهمن دیزل، ایران خودرو دیزل، گروه اقتصادی کرمان خودرو و سایپا دیزل است. این شرکت‌ها ۳ درصد از ارزش کل بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند. این صنعت در ۶ ماه اخیر بازدهی ۱۴۸ درصدی و در سه ماه اخیر با زیان ۴۵ درصدی مواجه شده‌اند. این در حالی است که بازار بورس و فرابورس در مدت‌های مذکور به ترتیب بازدهی‌های ۲۲ و منفی ۳۵ درصدی داشته است. اطلاعات مالی این صنعت را می‌توان به شرح جدول بالا خلاصه کرد:

نسبت بازگشت سرمایه این صنعت بیش از دوبرابر بازار است. با توجه به ماهیت خبرمحور بودن سهام شرکت‌های این گروه و نوسانات دوره‌ای نسبت‌های سودآوری و عملکردی شرایط مطلوبی ندارند.

نسبت قیمت به ارزش دفتری در این صنعت از بازار بیشتر است. افزایش قیمت‌های سهام شرکت‌های این گروه بدون پشتوانه قوی رشد قیمتی این نسبت را افزایش داده است. البته دارایی‌های این شرکت‌ها غالبا مورد تجدید ارزیابی قرار گرفتند و تعدیل شدند و می‌توان علت افزایش این نسبت را بیشتر به‌صورت کسر مربوط دانست. نسبت قیمت به تقسیم سود نیز با توجه به عدم تقسیم سود و زیان‌ده بودن شرکت‌ها افزایش قابل توجهی داشته است. در نهایت قیمت به فروش شاخصی برای ارزیابی فروش نیز می‌تواند نشان‌دهنده فروش نامولد شرکت‌ها و عدم توانایی سودده بودن آنها باشد.

وضعیت ایران خودرو

ایران خودرو به‌عنوان یکی از غول‌های خودروسازی با فروش ۱۴۱۷۴۵ میلیارد ریالی در فصل تابستان ۹۹، توانسته رکورد فروش خود را نسبت به مدت مشابه ۹۸، ۸۶ درصد بهبود ببخشد. این افزایش ریالی در حالی رخ داده که در این مدت افزایش نرخ حدود ۲۰۰ درصدی برای مجموع محصولات رخ داده است. این افزایش نرخ عمدتا متعلق به گروه سمند و سپس دنا بوده است. گرچه نرخ و مبلغ فروش ریالی ایران خودرو در تابستان ۹۹ رقم شگفت‌انگیزی بوده، ولی زیان خالص کماکان به قوت خود باقی است و حتی افزایش نیز یافته و در سه ماه دوم ۹۹ شاهد رقم خوردن زیان خالص ۴۸ هزار میلیارد ریالی هستیم. علت این امر فزونی بهای تمام‌شده به فروش است که در این مدت بالغ بر ۱۹۰ هزار میلیارد ریال است.  اگر بخواهیم دقیق‌تر اشاره کنیم، گروه پژو و دنا و فروش لوازم و قطعات مانع از بهبود شرایط شده و به تداوم زیان‌دهی خودرو دامن زده‌اند.

موقعیت سایپا

سایپا به‌عنوان یکی دیگر از غول‌های خودروسازی شناخته می‌شود که با افت فروش در تابستان ۹۹ مواجه شده و فروش آن از ۴۲‌هزار میلیارد ریال به ۲۷ هزار میلیارد ریال تنزل کرده است. کاهش فروش خانواده پراید عمدتا دلیل این تنزل ریالی بوده است. گرچه در ایران خودرو می‌توان علل ضعف عملکرد را در ازدیاد بهای تمام‌شده دانست ولی در سایپا شرایط برعکس است و بهای تمام‌شده نوسان کمی بین ۳۴ تا ۳۷ هزار میلیارد ریال داشته و عمدتا کاهش فروش باعث تشدید زیان‌دهی شرکت شده است. به‌طوری که شرکت از سود۸۷۰۰ میلیارد ریالی پاییز سال گذشته فاصله زیادی گرفته و در تابستان ۹۹ به زیان ۷۱۴۵ میلیارد ریالی رسیده است.

بررسی نسبت‌های مالی گروه خودرو

بررسی نسبت‌های سودآوری ایران خودرو و مقایسه آن با صنعت حاکی از نکات مهمی است.

حاشیه سود خودرو غالبا در حدود منفی ۲۱ درصد نوسان بوده؛ درحالی‌که حاشیه سود صنعت در حدود منفی ۱۰ درصد است. اعداد به دست آمده در این نسبت نشان می‌دهد صنعت خودرو زیان‌ده بوده و توانایی ایجاد حاشیه امن برای ادامه فعالیت برای آن کم است. این موضوع در ایران خودرو از شدت بیشتری برخوردار است. اما سایپا در بخش حاشیه سود عملکرد بهتری داشته و از نسبت‌های مثبت این بخش می‌توان پی به این موضوع برد. دلیل این امر را نیز می‌توان به نوسان کم‌بهای تمام‌شده نسبت داد. در حوزه نسبت‌های جاری، ایران خودرو عملکرد بهتری به نسبت صنعت دارد و می‌توان اشاره کرد که دارایی‌ها حد معقول‌تری نسبت به بدهی‌ها و موجودی کالا دارد. این موضوع در سایپا قدری ضعیف‌تر است.