«دنیای‌اقتصاد» بررسی می‌کند
فراز و نشیب‌های پت‌سازی
در صنعت نساجی نیز به‌دلیل مقاومت و انعطاف‌پذیری می‌تواند در ترکیب با موادی چون پنبه جهت جلوگیری از آب‌رفتن پارچه و افزایش مقاومت آن نسبت به خوردگی مورد استفاده قرار گیرد. پت حتی در خودروسازی به‌عنوان رزین، در لاستیک‌سازی برای استحکام تا‌یر و حتی در پزشکی به‌عنوان نخ جراحی استفاده می‌شود.
وضعیت بازار جهانی پت
حدود ۲۰۰ تولید‌کننده پت در جهان وجود دارد، اما در بازار جهانی پت، ۵ بازیگر برتر در حدود ۵۰ درصد از تولید جهانی این محصول را در اختیار دارند. تقاضای جهانی محصول پت سالانه نزدیک به ۱۹ میلیون تن است که ۵ درصد از سهم کل تقاضا برای انواع پلاستیک را تشکیل می‌دهد. هزینه پایین سرمایه‌گذاری، بازار این محصول را با مازاد عرضه مواجه کرده است. در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ ظرفیت‌های جدید وارد مدار شد و در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ بر ظرفیت تولید افزوده شد. در سال ۲۰۱۹ با توجه به اینکه ظرفیت جدیدی ایجاد نشد، حاشیه تولید افزایش پیدا کرد که خود عاملی برای استفاده از ظرفیت‌هایی شد که از مدار خارج شده بودند.از طرفی در سمت تقاضا، تقریبا ۲۰ درصد تقاضای پلی‌استر مربوط به پت گرید بطری و ۷۰ درصد تقاضا به بخش نساجی و پوشاک اختصاص دارد. بازار پت در منطقه آسیا و اقیانوسیه به علت عواملی مانند رشد جمعیت، افزایش درآمد یکبار مصرف‌ها، شهرنشینی در اقتصادهای درحال توسعه و افزایش تقاضا برای کالاهای مصرفی با سرعت بالا در حال رشد است. چین تقریبا ۲۰ درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص داده و انتظار می‌رود تقاضا در این دوره پیش‌بینی به شدت رشد کند. تقاضای بطری‌های آب عامل اصلی افزایش تقاضای پت بوده است که درحال حاضر به‌دلیل ویروس کرونا و تحت تا‌ثیر قرار گرفتن مسافرت‌های هوایی، با افت مواجه شده است. انتظار می‌رود در ۵ سال آینده تولید جهانی این محصول با نرخ ۵/ ۳ درصد افزایش پیدا کند در حالی که میزان تجارت جهانی آن به میزان ۲/ ۰ درصد افزایش می‌یابد. این مساله نشان می‌دهد بیشتر کشورهای مصرف‌کننده، متناسب با افزایش ظرفیت در جهت افزایش تولید داخلی متناسب با رشد تقاضا، حرکت خواهند کرد در نتیجه میزان تجارت تغییر چندانی نخواهد داشت. به‌رغم اینکه تعداد زیادی از محصولات پتروشیمی، از اوایل سال ۹۹، بخش اعظمی از نزول را که با تشدید تنش‌های تجاری آمریکا و چین در ۲۰۱۸ شروع شد و با بحران شیوع ویروس کرونا تعمیق پیدا کرد، جبران کردند، اما مسائل بنیادی ضعیف در صنعت محصول پت، اجازه رشد قیمتی را به این محصول نداده و همچنان در سطوح حداقلی در حال نوسان است. به‌عنوان نمونه تغییرات قیمت پت گرید بطری پتروشیمی تندگویان در تصویر به نمایش درآمده است در حالی که در نیمه دوم سال ۹۷ متوسط قیمت هزار و ۴۰۰ دلاری را داشته که متوسط این محصول در سال ۹۸ به ۱.۲۰۰ دلار رسیده است و از اسفند ۹۸ روند کاملا نزولی تداوم پیدا کرده و به ۶۳۱ دلار در مهر ۹۹ رسیده است.
تولید‌کننده تنها
شاید روزی که انگلیسی‌ها با کت و شلوار و کلاه‌های برق افتا‌ده خود چترشان را بالای چاه‌های نفت مسجد سلیمان پهن کردند تصور نمی‌کردند این سرزمین روزی یکی از قطب‌های اصلی تولید نفت و محصولات پتروشیمی در جهان بشود. حالا همین سرزمین سوزان قلب تپنده اقتصاد ایران است. ۲۲ سال پیش بود که با تصویب هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی و با هدف تا‌مین ماده اولیه واحد‌های پایین دستی در صنایع نساجی و دستیابی به بازارهای جهانی، پتروشیمی تندگویان در منطقه ویژه پتروشیمی بندر امام‌خمینی(ره) در زمینی به مساحت ۳۴ هکتا‌ر تا‌سیس شد. تندگویان تنها تولید‌کننده پت در ایران است. سهامداران عمده شرکت، فارس با ۶۲ درصد، تا‌بان فردا ۱۱ درصد و سهام عدالت ۴ درصد در گزارش‌های شرکت اعلام شده است. سرمایه شرکت در ابتدا ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است که در انتهای سال ۹۲ با افزایش سرمایه از محل مازاد تجدیدارزیابی‌ها به حدود ۲.۴۰۰ میلیارد تومان رسیده است. شرکت ۱۵۰ روز پیش در بازار فرابورس با نماد شگویا عرضه شده است که در این مدت بازده ۱۵۵ درصدی برای سهامداران خود رقم زده است. همچنین متوسط معاملات یک‌ماه اخیر شرکت ۷۵ میلیون برگه سهم به ارزش ۱۱۵ میلیارد تومان بوده است. پرسنل شرکت ۲ هزار و ۳۰۰ نفر هستند. قیمت هر سهم شرکت در حدود هزار تومان است و ارزش بازار شرکت در حال حاضر ۲۴ هزار میلیارد تومان است. بخش شیمیایی کارخانه در دو فاز تولید اسید ترفتا‌لیک خالص PTA تشکیل شده است که خوراک ورودی آنها پارازیلین از پتروشیمی نوری به میزان ۴۵۰ هزار تن و ۷۰ هزار تن اسید استیک از پتروشیمی فن‌آوران بوده و سالانه در مجموع ۷۰۰ هزار تن محصول اسید ترفتا‌لیک خالص تولید می‌کنند. اسید ترفتا‌لیک با ضریب ۸۶/ ۰ به پت تبدیل می‌شود و برای هر واحد پت نیاز به ۳۳/ ۰ منواتیلن گلایکول است که از پتروشیمی مارون خریداری می‌شود.
بررسی عملیاتی شگویا در سالیان اخیر
شگویا محصول با خوراک مایع را تولید می‌کند و همان‌طور که می‌دانیم عمده حاشیه سود این شرکت‌ها از اسپرد خوراک و محصول به‌دست می‌آید. اما یکی از مهم‌ترین پارامترها که علاوه‌بر نرخ‌ها بر شگویا در سال‌های اخیر تا‌ثیر گذاشته است، تولید محصولات زیر ظرفیت اسمی بوده است. از سال۹۲ به بعد، به‌دلیل سوءمدیریت، آتش‌سوزی در یکی از واحد‌ها و همچنین تحریم‌ها چند دستگاه به‌دلیل عدم تعمیرات لازم از سرویس خارج شده بودند. به‌عنوان مثال در سال ۹۸ واحد‌های کارخانه دوم نزدیک به یازده سال کار کرده بودند و زمانی که لایسنسور‌ها و شرکت‌های خارجی به‌دلیل تحریم‌ها از کشور خارج شدند، تست‌های عملیاتی مهم از جمله رسیدن به ظرفیت‌های طراحی و اسمی روی واحد انجام نشده بود که با تغییر مدیریت شرکت از ابتدای ۹۸، تا‌کنون ۱۰۰ مورد از این گلوگاه‌ها شناسایی و تعریف شده که در قالب پروژه اجرایی شده و تا پایان سال ۹۹ به اتمام می‌رسد و در دو سال اخیر شاهد افزایش تولید PTA شرکت از ۴۰۰ هزار تن به ۵۵۰ هزار تن در سال ۹۹ هستیم. همچنین در سال‌های اخیر نرخ محصول شرکت به دلایلی که توضیح داده شده کاهش حدودا ۵۰درصدی داشته و سبب کاهش سودآوری شرکت شده است. از طرفی شگویا سایر هزینه‌هایی از جمله هزینه آلایندگی و زیان برخی از بده را داشته که این موضوع نیز سبب کاهش سودآوری در سالیان اخیر شده است.
