اتوبوس‌هایی که نرسید
ماجرای روشن نشدن اتوبوس‌های تولید داخل
این کمبود باعث افزایش زمان انتظار مسافران و کاهش کیفیت خدمات می‌شود. در این گزارش به خرید اتوبوس‌های تولید داخل برای حملونقل عمومی تهران، چالش‌ها و حواشی آن می‌پردازیم. با مروری بر عملکرد مجموعه شرکت واحد نشان داده می‌شود که ضمن ارتقای کیفی و کمّی در حوزه خدمت‌رسانی به مردم، توجه به مسائل و مشکلات درونی سازمان نیز افزایش یافته و راه‌حل‌های بیشتری برای بهبود عملکرد شرکت واحد به کار گرفته شده است، اما در هر صورت اتوبوس‌های تولید داخل برای حملونقل عمومی تهران با چالش‌های مختص به خودشان مواجه هستند. آن‌طور که کارشناسان این حوزه و مسئولان مرتبط گفته‌اند، نخست می‌توان به کمبود ناوگان اشاره کرد، یعنی اینکه تعداد اتوبوس‌ها بسیار کمتر از نیاز واقعی شهر است. کمبودی که نه‌تنها بر کیفیت خدمات تاثیر می‌گذارد، بلکه باعث افزایش ترافیک و آلودگی هوا نیز می‌شود.
دومین مورد، فرسودگی ناوگان‌هاست. بسیاری از اتوبوس‌های موجود در ناوگان تهران قدیمی و فرسوده هستند. این موضوع نه‌تنها هزینه‌های نگهداری را افزایش می‌دهد، بلکه ایمنی مسافران را نیز به خطر می‌اندازد. عدم تامین مالی را نیز می‌توان سومین مورد از چالش‌هایی که ناوگان اتوبوسرانی و سیستم حملونقل با آن درگیر هستند، ذکر کرد. بنابراین یکی از چالش‌های اصلی در بهبود ناوگان اتوبوسرانی، کمبود بودجه و منابع مالی است. دولت و شهرداری در دوره فعلی منابع مالی لازم برای خرید اتوبوس‌های جدید و نگهداری از ناوگان موجود را تامین می‌کنند.
خرید اتوبوس‌های تولید داخل
خرید اتوبوس‌های تولید داخل برای حملونقل عمومی تهران نیز با چالش‌هایی روبه‌رو است. برخی از اتوبوس‌های تولید داخل از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند و این موضوع باعث نارضایتی مسافران می‌شود. به‌طور کلی توان و ظرفیت نیاز شهر تهران در بازه زمانی کوتاه را ندارند، البته خرید اتوبوس‌های داخل نیز به تامین مالی نیازمند است که فعلاً با مشکل روبه‌رو است. اما به هر حال اگر هم با تلاش فراوان خریداری شود، با مشکلی به نام تاخیر در تحویل مواجه هستند. زیرا برخی از شرکت‌ها به تعهدات خود در زمینه تحویل به‌موقع اتوبوس‌ها عمل نمی‌کنند که این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی در برنامه‌ریزی خدمات حملونقل می‌شود. همچنین خریدهای انجام‌شده برای ناوگان حملونقل عمومی همواره با حواشی مختلفی همراه بوده است. انتقادهای مربوط به کیفیت محصولات، قیمت بالا نسبت به کیفیت و عدم شفافیت در فرآیند خرید از جمله مواردی هستند که موجب نگرانی عمومی شده‌اند.
در عین حال از ابتدای تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، بی‌شک مهم‌ترین مطالبه مردم از این سامانه حملونقل عمومی و بزرگ‌ترین دغدغه و ماموریت شرکت به‌ویژه بعد از ایجاد خطوط تندرو، سرویس‌دهی به‌موقع به مسافران و کاهش زمان انتظار در ایستگاه‌های اتوبوس بوده و هست. شرکت واحد گام‌های بزرگی در این مسیر برداشته اما در کنار آن، در زمینه بهبود عملکرد و رضایت پرسنل نیز اقدامات بسیار خوبی انجام داده است.
اقدامات نوسازی، بازسازی ناوگان طبق آخرین آمار
استفاده از همه ظرفیت ناوگان و به حداقل رساندن اتوبوس‌های متوقفی، همیشه یکی از شاخص‌ترین برنامه‌های مدیریتی در شرکت واحد بوده است که اهم این اقدامات را طبق آخرین آمار می‌توان این‌طور بیان کرد؛ عقد قرارداد برای خرید اتوبوس و مینی‌بوس جدید: ۱۰۴۰ دستگاه با شرکت عقاب‌افشان، ۵۰۰ دستگاه با اسنا خودرو، ۲۰ دستگاه مینی‌بوس و ۱۲۳ دستگاه اتوبوس برقی با شرکت مایوان، ۴۰ دستگاه ون ویژه جانبازان و معلولین با شرکت پارسیان خودرو مانلی و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس برقی شتاب ۱۲متری از شرکت پارسان، ۲۵۰۰ دستگاه اتوبوس برقی از چین و خرید و تحویل ۱۰۷۹ دستگاه اتوبوس، مینی‌بوس، ون از محل قراردادهای خرید مستقیم از شهرداری تهران، افزایش کارگاه‌های بازسازی از دو کارگاه به ۱۱ کارگاه و اورهال ۳۶۴ دستگاه اتوبوس فرسوده ناوگان در بخش عمومی و ۱۹۵ دستگاه اتوبوس بخش خصوصی، استقرار چهار نمایندگی فعال و دو شرکت پیمانکار در پنج منطقه اتوبوسرانی و سامانه ویژه جانبازان و معلولین و افزایش ۷۲۳ دستگاه اتوبوس فعال (از ۲۴۰۰ دستگاه به ۳۱۲۳ دستگاه تا پایان سال)، افزایش ۴۲۹ دستگاه اتوبوس شاغل (از ۱۸۰۰ دستگاه به ۲۲۲۹ دستگاه)، رشد ۷۹درصدی اعتبار مصوب نوسازی و خرید اتوبوس از ۵۲۰۰ میلیارد تومان به ۹۳۰۰ میلیارد تومان و رساندن میزان جذب بودجه مصوب نوسازی ناوگان به بیش از ۶۴ درصد در سال جاری، تصویب اعتبار بازسازی و اورهال ناوگان (بهسازی و تجهیز ناوگان) به میزان ۷۳۰ میلیارد تومان در سال جاری و افزایش ۱۰۰درصدی اعتبار مصوب یارانه بلیت بخش خصوصی (از ۵۲۳ میلیارد تومان به هزار میلیارد تومان).
اقدامات هوشمندسازی ناوگان
بدون شک شرکت واحد در سال‌های اخیر یکی از نهادهای پیشرو در حوزه هوشمندسازی و استفاده از فناوری‌های روز دنیا بوده و در یک سال اخیر نیز این روند با انجام اقداماتی مهم، شتاب گرفته است. اقداماتی از جمله راه‌اندازی سامانه مکاتبات فنی
(HELP DESK) در حوزه IT، نصب QR کد اطلاعات ایستگاه‌ها و کرایه‌ها در تمامی ایستگاه‌ها، اجرای طرح توسعه کارت بلیت الکترونیک مبتنی بر حساب شهروندی، نصب و راه‌اندازی ۴۸۵ دستگاه کارت‌خوان جدید در ایستگاه‌های تندرو، نصب هزار دستگاه تک‌کارت‌خوان در اتوبوس‌ها، عقد قرارداد خرید تعداد ۱۲۱۵ دستگاه دستیار راننده DC و ۱۲۱۵ دستگاه کاهنده BV با شرکت صاپا و تحویل تعداد ۲۵۰ دستگاه دستیار راننده DC و ۴۹۵ دستگاه کاهنده BV از محل قرارداد فوق و اخذ مجوز هیات‌مدیره برای خرید ۲۵۰۰ دستگاه ردیاب و تحویل‌گیری تعداد ۷۳۰ دستگاه ردیاب. همچنین پیگیری تحویل تعداد ۳۰۰ دستگاه ردیاب در مرحله دوم و همچنین عقد قرارداد خرید و نصب ۱۰۱۲ دستگاه دستیار راننده، انعقاد الحاقیه خرید و نصب ۲۰۰ دستگاه شارژ کارت بلیت و فروش بلیت تک‌سفره در ایستگاه‌های خطوط تندرو، در این راستا صورت گرفته است.
اقدامات منابع انسانی
شرکت واحد همواره به داشتن نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دیده، نیاز داشته و در عین حال در جهت تعالی و توسعه کیفی پرسنل خود تلاش کرده است. در بخش نیروی انسانی نیز در یک سال اخیر برنامه‌های مفیدی به اجرا رسیده است. برای مثال پرداخت مطالبات ۴۹۶ نفر از پرسنل بازنشسته سال ۱۴۰۲ و بازنشستگان سنوات قبل، جذب ۳۵۰ نفر راننده قراردادی تازه‌استخدام، پرداخت ماهانه ۲۰ میلیون ریال به همکاران مبتلا به بیماری خاص و معافیت از پرداخت حق‌السهم بیمه تکمیلی و برگزاری تورهای زیارتی و سیاحتی به تفکیک ۶۹۷۳ نفر به همراه خانواده به مشهد مقدس و شمال کشور و ۱۸۰۰ نفر به همراه خانواده به قم و ماسوله از برنامه‌های حائز اهمیت این شرکت بوده است.
همچنین از دیگر اقدامات مفید می‌توان به دریافت مجوز بهره‌برداری و ارتقای درجه اقامتی مهمانسرای جوادالائمه در مشهد مقدس به هتل آپارتمان با انجام تعمیرات اساسی و بازسازی، اورهال و راه‌اندازی مجموعه ورزشی شهید محمدرضا ملاباقری نیز اشاره کرد. در این زمینه البته حوزه رضایتمندی مشتری را نیز نباید فراموش کنیم. بی‌تردید مهم‌ترین دستاورد یک نهاد عمومی مثل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، به دست آوردن حداکثر رضایت از سوی مشتریان شامل همه اقشار و شهروندان است و کار و زحمت همه پرسنل این شرکت باید به این نقطه ختم شود. شرکت واحد برای ارتقای رضایتمندی مشتریان اقدامات مهمی را به نتیجه رسانده است، از جمله کاهش ۵۰درصدی نیم‌راه‌های از‌دست‌رفته متوالی، کاهش ۲۹دقیقه‌ای انحراف از زمان‌بندی، راه‌اندازی پنج خط جدید و افزایش ۴۰درصدی مهندسی مجدد خطوط، برای نخستین‌بار تدوین منشور حقوق مسافر و نصب در تمامی اتوبوس‌ها و برای نخستین‌بار اجرای پروژه همیار اتوبوس به منظور مشارکت مردم در بستر USSD و خدمات‌رسانی در ایام اربعین به زائران حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) در عراق است.
مدیریت ترافیک پایتخت
در این میان از نقش خطوط بیآرتی (BRT) و ظرفیت‌های اتوبوسرانی نیز غافل نشویم. اتوبوس سریع ترانزیت (BRT) یک سیستم حملونقل اتوبوسی با کیفیت بالاست که خدمات سریع و کارآمدی را ارائه می‌کند که ممکن است شامل خطوط اختصاصی، اتوبوس‌ها، اولویت سیگنال ترافیک، سکوهای مرتفع و ایستگاه‌های پیشرفته باشد. بیآرتی در طول دو دهه گذشته در بیشتر کشورهای جهان پیشرفت کرده، زیرا ازدحام افزایش یافته است و مدیران جامعه به دنبال جایگزین‌های حملونقل مقرون‌به‌صرفه هستند. اصولاً بیآرتی در شهرهای بزرگ فعالیت می‌کند و محبوبیت آن در میان مناطق شهری متوسط هم در حال افزایش است. از آنجا که بیآرتی دارای ویژگی‌هایی مشابه حملونقل ریلی سبک است، اغلب قابل اعتمادتر، راحت‌تر و سریع‌تر از سرویس‌های اتوبوس معمولی در نظر گرفته می‌شود. با ویژگی‌های مناسب، بیآرتی می‌تواند از تاخیرهایی که می‌تواند باعث کندی سرویس‌های اتوبوس معمولی، مانند معطل شدن در ترافیک و صف پرداخت برای بلیت شود جلوگیری کند. زیرا رشد جمعیت در کلان‌شهرها باعث ایجاد مشکلات بسیاری از جمله مشکلات ترافیکی و حملونقل شهری می‌شود. این مشکلات یکی از چالش‌های مهم شهری، به‌ویژه در سالیان اخیر است. معمولاً حملونقل شهری یکی از عناصر اصلی و قابل توجه سیستم شهری است که نیازهای دسترسی و جابه‌جایی شهروندان در مناطق مختلف را تامین می‌کند. افزایش سریع وسایل نقلیه به‌ویژه خودروهای شخصی و استفاده زیاد از آنها در شهرهای ایران، به‌ویژه در کلان‌شهر تهران با رشد جمعیت بالا و بدون برنامه‌ریزی علمی و جامع دردسرهای زیادی پدید آورده است. این مشکلات با افزایش آلودگی‌های شدید محیطی، ازدحام ترافیک، وقت‌گیر بودن برای شهروندان، مصرف زیاد سوخت، عدم امنیت جاده‌ها و... افزایش می‌یابد. این مشکلات باعث کاهش رفاه عمومی و سلامت عمومی در تهران می‌شود. از این‌رو بحث حملونقل و ترافیک شهری و مشکلات آن یکی از مهم‌ترین چالش‌های شهروندان، مسئولان شهری و شهرداری تهران است.
امروزه یکی از راه‌حل‌های این مشکلات، توسعه و ارتقای حملونقل عمومی است که در بسیاری از شهرهای جهان اجرا می‌شود. سیستم‌های حملونقل عمومی سریع از راه‌آهن تا سیستم‌های لاستیکی یکی از رایج‌ترین راه‌حل‌ها و اتفاقاً راهکار شهرداری تهران برای رفع این مشکلات و بهبود حملونقل عمومی هستند.
اقدامات کلی صورت‌گرفته در راستای مدیریت ناوگان
خطوط بیآرتی یکی از راهکارهای موثر برای مدیریت ترافیک در تهران هستند. این خطوط با هدف تسهیل حرکت سریع‌تر اتوبوس‌ها طراحی شده‌اند و می‌توانند نقش مهمی در کاهش ترافیک ایفا کنند. از ظرفیت‌های موجود می‌توان این عوامل را نام برد: ۱- کاهش زمان سفر: خطوط بیآرتی با اختصاص مسیرهای ویژه برای اتوبوس‌ها، زمان سفر را کاهش داده و امکان جابه‌جایی سریع‌تر مسافران را فراهم می‌کنند.
۲- کاهش آلودگی هوا: با افزایش استفاده از حملونقل عمومی مانند بیآرتی، تعداد خودروهای شخصی کاهش یافته و این امر به کاهش آلودگی هوا منجر خواهد شد. ۳- افزایش دسترسی: خطوط بیآرتی معمولاً در مناطق پرجمعیت قرار دارند که دسترسی آسان‌تری برای ساکنان فراهم می‌کنند. ۴- تشویق استفاده از حملونقل عمومی: با ارائه خدمات بهتر و سریع‌تر، مردم تشویق خواهند شد تا بیشتر از سیستم حملونقل عمومی استفاده کنند که خود به کاهش ترافیک منجر خواهد شد. اما چالش‌هایی نیز به دنبال دارد. بنابراین با وجود مزایای بسیار خطوط بیآرتی، هنوز چالش‌هایی مانند ناتوانی در جذب کامل مسافران، نیاز به نوسازی زیرساخت‌ها و تامین مالی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
در راستای مدیریت ناوگان و کاهش سهم شرکت واحد در آلودگی هوای تهران نیز اقداماتی کلی صورت گرفته است. برای نمونه می‌توان به نوسازی و ورود اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های جدید با رعایت استانداردهای آلایندگی EURO Ⅳ و EEV و حرکت به سمت به‌کارگیری اتوبوس‌های برقی، هماهنگی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم به منظور تامین انرژی اتوبوس‌های برقی با همکاری شرکت‌های فعال در این حوزه و از رده خارج کردن اتوبوس‌های فرسوده به دلیل عمر کاری بالا و سطح آلایندگی آنها اشاره کرد. همچنین از دیگر اقدامات مهم در این راستا، شناسایی، بازسازی و بهسازی اتوبوس‌های فعال ناوگان، افزایش کیفیت و تعداد خودروهای زیر پوشش سامانه (جانبازان و معلولین)، به‌کارگیری ۶۰ دستگاه ون فیات دوکاتو با استاندارد EURO VI و اجرای مستمر طرح آنالیز روغن (CM) برای بررسی متناوب وضعیت سیستم انتقال نیرو و عملکرد بهینه آن، پایش سوخت مصرفی با گوگرد پایین‌تر از ppm۵۰ متناسب با سیستم تولید نیروی اتوبوس‌های تازه تحویل‌شده از شرکت پخش فرآورده‌های نفتی تهران، اجرای طرح‌های بازرسی ادواری مخازن CNG و بازدید اتوبوس‌های گازسوز پیش از اعزام به مراکز معاینه فنی، به‌روزرسانی سیستم نرم‌افزاری تعمیر و نگهداری هوشمند اتوبوس‌ها و ارتباط با سامانه جامع بهره‌برداری ناوگان جهت ثبت اطلاعات و کنترل وضعیت فنی و سرویس‌های ادواری، اجرای دوره‌ای رسوب‌زدایی و تست آزمایشگاهی سوخت موجود جایگاه‌های سوخت‌گیری گازوئیل مناطق اتوبوسرانی و اعزام مستمر اتوبوس‌های ناوگان برای دریافت تاییدیه معاینه فنی، شناسایی اتوبوس‌های دودزا و رفع عیب آنها و پیش‌بینی قطعات یدکی و ملزومات مصرفی مورد نیاز اتوبوس‌ها و تامین به‌موقع آنها از طریق مراکز خدمات پس از فروش، پرهیز از روشن نگه‌داشتن اتوبوس‌ها و خودروهای تحت پوشش در محل توقفگاه‌ها و پایانه‌ها و ارائه آموزش‌های مرتبط به رانندگان اتوبوس‌ها، انجام مستمر و دوره‌ای سرویس فنی خودروهای تحت پوشش و انجام معاینات ادواری و نگهداشت اصولی موتور و تنظیم آن در راستای کاهش مصرف سوخت و کاهش آلاینده‌های محیطی و تعیین سرعت مطمئن و مناسب تردد اتوبوس‌ها در سطح خطوط به منظور کاهش مصرف انرژی و تنظیم باد لاستیک اتوبوس‌ها با توجه به تغییر فصول (کاهش یا افزایش دما) به منظور تامین شتاب مورد نیاز و پیشگیری از اتلاف انرژی، است.
