وقتی بلاگرها نسخه می نویسند
ناطبیب های شهرِ مجازی
یک جریان نوظهور در فضای مجازی
حضور یک طبقه نوظهور تحت عنوان پزشک بلاگرها و یا پزشکان سلبریتی در فضای مجازی، پدیده‌ای است در پاسخ به نیازهای زندگی انسان مدرن و همراه با تغییر و تحولات زندگی پذیرفته‌شده است.
موضوعی که با به اشترک گذاری تصاویر و ویدیوهایی توسط تعدادی از این بلاگرها برای آگاهی بخشی و جلب اعتماد مخاطبان آغاز شد و به‌تدریج با کسب درآمدهای هنگفت از این مسیر، تعداد بیشتری را به سمت خود سوق داد. آنچه در ایران هم به‌عنوان یک جریان نوظهور در فضای مجازی به‌سرعت در حال گسترش یافتن است.
یک گروه از پزشکان و گاه پزشک نماها ، به دلیل تغییرات اجتماعی و نیازهای جدید جامعه به اطلاعات گسترده‌تری از پزشکی ، در کنار ارائه اطلاعات به مشاوره و تبلیغ خدمات خود در فضای مجازی می‌پردازند.
به‌خصوص در سال‌های اخیر با افزایش دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی این موضوع ،رونق زیادی هم یافته است.
در این حال در کنار مزایایی که این نوع فعالیت‌ها می‌تواند داشته باشد معایب و خطراتش هم فراوان است.
آموزش بیماران ،در اختیار قرار دادن اطلاعات مفید درباره بیماری‌ها و درمجموع افزایش سواد سلامت ازجمله مزایایی است که این جریان به همراه آورده است. اما نقض حریم خصوصی ، ارائه اطلاعات نادرست که می‌تواند به‌سلامت بیماران آسیب برساند و درنهایت کاهش اعتماد مخاطبان به حرفه پزشکی از چالش‌هایی است که با ورود طبابت‌های پزشکی به فضای مجازی شاهد آن بوده‌ایم .
پزشک نماهایی که پزشک نیستند
از دانشجوی پزشکی گرفته تا متخصص، افرادی با سطح تحصیلات گوناگون، با به اشتراک گذاشتن محتوای پزشکی در فضای مجازی به فعالیت می‌پردازند.
به نظر می‌رسد این نوع از فعالیت تا آنجا که باهدف آگاهی بخشی به مخاطبان و مبتنی بر شواهد و داده‌های علمی باشد، ضرری در برنداشته باشد. اما مشکل درزمانی به وجود می‌آید که برخی از این افراد در پوشش پزشک با شماره صوری نظام پزشکی،اطلاعاتی را در اختیار بیمار می‌گذراند که ممکن است سلامت و حتی جان آن هارا درخطر قرار دهد.
درواقع این عده پزشک نیستند سودجویانی هستند که با ادعای پزشکی موجب به خطا رفتن افرادی می‌شوند که به آن‌ها اعتماد کرده و نتیجه آن جدای از تهدید سلامت افراد ،خدشه‌دار شدن وجه پزشک است.
از دیدگاه مسوولان جامعه پزشکی ،شخص بلاگر،پزشک یا غیرپزشک، در بهترین حالت یک عنصر آموزش عمومی است. ممکن است بتواند اطلاعات بسیار خوبی فراهم و آموزش دهد اما طبابت که یک رابطه دوطرفه حضوری است اتفاق نمی‌افتد.
دکتر علی انجو، متخصص اخلاق پزشکی یکی از چالش‌های بسیار مهم اعتماد به فضای مجازی برای دریافت توصیه‌های درمانی و مراقبتی را حضور شیادان بی‌سواد می‌داند که در لباس پزشک و پرستار و سایر عناوین تخصصی پزشکی و پیراپزشکی خود را معرفی می‌کنند .
به گفته این متخصص ،پزشکانی هم که به‌طور حرفه‌ای بلاگر می‌شوند، صلاحیت طبابت را از دست می‌دهند.
برای آموزش‌های عمومی شاید بتوان از این فضا‌ها استفاده کرد اما طبابت در شبکه‌های مجازی یک کار اشتباه، ناقص و خطرناک است. و تاکید می‌کند :مردم ما باید بد‌انند که حتی اگر مطمئن باشند که یک صفحه متعلق به پزشکی است که او را می‌شناسند؛ وقتی آن فرد در مطب نیست و امکان معاینه ندارد و در حال گذراندن اوقات استراحت خویش است، ممکن است در تشخیص و درمان اشتباه کند.
چالش دیگر که این پزشک بلا گرها با طبابت در فضای مجازی موجب شده‌اند پست‌ها و استوری‌های فراوان آن‌ها برای معرفی انواع دارو ،مکمل و ویتامین‌هایی است که بدون در نظر گرفتن شرایط هر فرد ، معرفی و تقریباً برای همه مخاطبانشان هم یک نسخه می‌پیچند. درصورتی‌که بارها تأکید شده است بدون آزمایش و نظر متخصص هر ویتامین و دارویی مصرف نشود.
اما فضای مجازی گاه به‌قدری توانسته اعتماد مخاطب خود را جذب کند که افرادی بدون هر تحقیق و پرسشی توصیه‌های بدون مرجع را هم رعایت می‌کنند.درصورتی‌که بر اساس قانون سازمان نظام پزشکی کشور، تبلیغ دارو در فضای مجازی باید بر طبق قانون باشد در غیر این صورت تعقیب و پیگرد قانونی دارد. به‌خصوص اگر فرد پزشک نباشد.
خسرو نیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران دراین‌باره می‌گوید :تجویز و تبلیغ دارو در فضای مجازی بدون گرفتن شرح‌حال بیمار و بدون در نظر گرفتن شرایط او می‌تواند عوارض و آسیب‌هایی به همراه داشته باشد.
متاسفانه الآن هر پیجی را باز می‌کنید، همه مشغول تبلیغ یک دارو یا مکمل هستند و فقط هم برای فروش و سودآوری است. درحالی‌که یک مکمل که خیلی‌ها فکر می‌کنند خطری ندارد، می‌تواند خطرات و عوارض متعددی برای فرد مصرف‌کننده داشته باشد.
اما مشکل شدیدتر و غیراخلاقی دیگر می‌آید آن‌که برخی از پزشکان فعال در فضای مجازی بدون رضایت بیماران، به انتشار تصاویر و ویدئوهایی هرچند نامناسب از بیماران خود می‌پردازند که این اقدام فقط برای تبلیغات خدمات پزشکی است و هیچ هدف دیگری را به دنبال ندارد.
درصورتی‌که از اصول اساسی اخلاق پزشکی رازداری و حفظ محرمانه‌های اطلاعات پزشکی بیماران و مراجعان است. اما بعضاً در شبکه‌های اجتماعی مواردی مشاهده می‌شود که نشان از افشا و انتشار اطلاعاتی از بیمارانی است که شاید خود هیچ اطلاعی نسبت به این موضوع نداشته باشند.
در واکنش به این نوع از تخلفات، محمد رئیس زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی تهران، با غیرقانونی و ناپسند بودن این اقدام می‌گوید: در صورت مشاهده تخلفاتی مانند تولید محتوای غیرمجاز، پزشکان متخلف را احضار و به پلیس فتا معرفی می‌کند. همچنین، درصورتی‌که موارد تخلف از سوی شهروندان گزارش شود، سازمان نظام پزشکی به‌سرعت به آن‌ها رسیدگی خواهد کرد. رئیس زاده آگاهی‌بخشی به مردم را یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از تخلفات پزشکی در فضای مجازی عنوان می‌کند و تاکید می‌کند : مردم باید به شماره نظام پزشکی پزشکان توجه کنند و مطمئن شوند که آن‌ها دارای مجوز رسمی از سازمان نظام پزشکی هستند.
خواسته یا ناخواسته درگیر در فضای مجازی
واقعیت آن است شبکه‌های اجتماعی، به‌موازات تغییرات در عرصه‌های زندگی ، تغییراتی را در نوع و شیوه طبابت نیز موجب شده است به‌طوری‌که همراه وهم پای با پزشکی رسمی با پزشکی غیررسمی و مجازی هم روبرو هستیم.
از طرفی شرایط اقتصادی و مشکلات معیشتی باعث می‌شود که تعدادی زیاد از پزشکان برای افزایش درآمد به این نوع از مباحث روی‌آورند.
وازسویی هم در اغلب موارد ،قدرت مالی مردم برای ویزیت‌های حضوری پاسخگو نیست.
در این حال آنچه مشخص است قرارگیری در عصری است که خواسته یا ناخواسته مخاطب فضای مجازی درگیر با چنین چالش‌هایی می‌شود.
چه‌بسا وجود همین پزشک بلا گرها هم فرصتی برای ارتقای آگاهی‌های سلامت افراد و هم تهدیدی برای اصول اخلاقی پزشکی محسوب می‌شود.
براین اساس آنچه لازم و ضروری است مدیریتی است که بتواند این پدیده را در مسیر صحیح و از خطا دورنگه دارد. در کنار آگاه‌سازی مخاطبان نسبت به خطرات این نوع از طبابت‌ها و راهکارهای چگونگی اعتماد به پزشک صفحه مجازی ،تدوین شیوه‌نامه‌های اخلاقی و ترغیب حرفه مندان برای رعایت حداکثری آن ،گزینه‌ای است که اغلب کشورها به آن پایبند و گویا نتیجه‌بخش هم بوده است.
یک‌راه حل منطقی که می‌تواند تا حد امکان، چالش‌های این‌چنینی را رفع ،تهدیدات را کمتر و اعتماد عموم به پزشکان را باثبات‌تر نگه دارد.
