اکازیون خانه‌های بدون سند
اتباع غیرمجاز بازار سیاه اجاره‌بها به راه انداختند
در سال‌های گذشته چند مرد مهاجر باهم در خانه‌ای نیمه‌ساز که محل کارشان هم بود، ساکن بودند ولی امروز آن‌ها زندگی خانوادگی دارند و ازآنجاکه قانون به آن‌ها اجازه خرید ملک نمی‌دهد، بنابراین به سراغ اجاره خانه رفته‌اند. رشد تقاضا و پرداخت اجاره‌بهای بالا باعث افزایش نرخ اجاره در مناطق پر تقاضای مهاجران افغانستانی شده، مناطقی که درواقع مناطق ارزان استان و شهر قلمداد شده و مستاجران اصفهانی برای فرار از اجاره درشت به آنجا پناه برده‌اند اما توان رقابت با مهاجران قانونی و غیرقانونی اتباع بیگانه را ندارند. کار به‌جایی رسید که مرتضوی، استاندار سابق اصفهان در جلسه‌ای هشدار داد:"حضور متمرکز اتباع مجاز در مناطق خاص موجب برهم خوردن نظم بازار مسکن در برخی مناطق و شهرستان‌های استان نشود."
استقبال از خانه‌های بدون سند
در سال ۹۵مدیرکل وقت ثبت‌اسناد استان اعلام کرد که اصفهان بیشترین حجم املاک فاقد سند کشور را دارد و پس‌ازآن مازندران و تهران قرار دارند. یک سال بعد همین مقام مسوول اعلام کرد که بسیاری‌از املاک در ۳۰شهر زیر۲۵هزار نفر اصفهان فاقد سند هستند. حالا شواهد نشان می‌دهد که این خانه‌ها در اصفهان موردتوجه اتباع بیگانه قرارگرفته و آن‌ها برای سکونت در این مناطق حاضر به پرداخت اجاره‌بهای مناسبی هستند. صاحبان این منازل هم به دلیل مشکلات قانونی ملک خود از این رویه استقبال می‌کنند. این روند در بافت فرسوده عمومیت بیشتری داشته و خانه‌های بدون سندی که هیچ‌کس حاضر نیست به آن نگاه کند، افغانستانی‌ها با بهای بالا اجاره کرده‌اند و بنابراین پایه قیمت اجاره را در این مناطق افزایش داده‌اند.
کارشناس یک دفتر املاک در منطقه دو اصفهان که نخواست نامش فاش شود درباره روند اجاره خانه توسط اتباع بیگانه می‌گوید:"مشاوران املاک در این منطقه تمایل چندانی به انعقاد قرارداد اجاره‌بها برای ایرانی‌ها ندارند و به همین دلیل با موجر چانه‌زنی نمی‌کنند چراکه اطمینان دارند اگر یک ایرانی با صاحب‌خانه به توافق نرسد، مدتی بعد یک مهاجر از اتباع ملک را باقیمت بالاتری اجاره می‌کند چراکه بسیاری از آن‌ها به دلیل مهاجرت غیرقانونی حاضرند چندین برابر برای اجاره‌بهای مسکن هزینه کنند." این سخنان در حالی بیان می‌شود که طبق قانون اجاره ملک به مهاجران غیرقانونی ممنوع بوده و دفاتر املاک اجازه انعقاد چنین قراردادی را ندارند.
می‌توان گفت مهاجران در مناطقی از شهر به رقیب اقتصادی برای بومی‌ها تبدیل‌شده و حاضرند اجاره‌بهای بیشتری پرداخت کنند.
ضعف قانون و سیل مهاجران
گشتی در مناطق شمال،مرکزی و حاشیه شهر اصفهان کافی است تا با سیلی از جمعیت ساکن اتباع بیگانه مواجه شوید. این حضور در مناطق شهری به‌صورت استیجاری شکل‌گرفته که به دو صورت سکونت یا کاری است. به‌این‌ترتیب که خانه‌های بزرگ و حیاط دار بافت فرسوده شهر به‌منظور کار یا سکونت و یا هر دو اجاره می‌شود. ازآنجاکه افغانستانی‌ها به‌صورت دسته‌جمعی زندگی می‌کنند، بنابراین چنین مکان‌هایی را با پرداخت اجاره‌بهای بالا به دست آورده و سپس یا به خانوارهای غیرمجاز اتباع اجاره می‌دهند یا به‌صورت دسته‌جمعی در آن سکونت کرده و بخشی از آن را هم به کارگاه تولید کیف، کفش، پوشاک و... تبدیل می‌کنند.
ازآنجاکه قوانین ایران اجازه معامله مستقیم با اتباع افغانستانی غیرمجاز را نمی‌دهد، بنابراین یک فرد ایرانی به‌صورت واسطه قرارداد را منعقد کرده و سپس مهاجران غیرقانونی در منزل ساکن شده و اجاره‌بها را پرداخت می‌کنند.
این اقدام که کاملا بر بستر ضعف و خلاهای قانونی شکل می‌گیرد، حضور برای اتباع غیرقانونی را سهل کرده و به مشکلات این حضور دامن می‌زند.
به گفته محمدرضا جان‌نثاری معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری اصفهان، مدیریت استان نسبت به این مساله بی‌تفاوت نیست و در این خصوص برنامه مشخص و موضع معینی دارد، هرچند آمار اتباع شناور است و بنا به دلایلی ازجمله فصل و تقاضای کار، تغییر می‌یابد، اما آمار حضور اتباع خارجی دارای مجوز و قانونی در استان به بیش از ۳۰۰ هزار نفر می‌رسد. به گفته او مهاجران خارجی قانونی باید در مناطقی که به آن‌ها اجازه داده می‌شود، ساکن شوند و به همین دلیل از ۲۸ شهرستان استان اصفهان، اتباع خارجی در ۱۲ شهرستان اجازه حضور ندارند.از طرفی در شهرستان‌هایی که حضور اتباع خارجی مجاز است، فعالیت تبعه خارجی فقط در مشاغل خاصی که مشخص‌شده امکان‌پذیر است که بایستی اجازه کار دریافت کنند و در این مجوز نوع، زمان، مکان و کارفرمای تبعه خارجی مشخص می‌شود.
او تاکید می‌کند :ضروری است مردم برای ساماندهی حضور اتباع خارجی به مدیریت استان کمک کنند زیرا در برخی شهرستان‌ها درصد حضور اتباع بیگانه بیش‌ازحد مجاز است و همین موضوع بر کیفیت زندگی افراد ساکن آن شهرستان، اثر گذاشته است.برای حضور نداشتن اتباع خارجی در شهرستان‌هایی که بر اساس قانونی امکان اسکان ندارند برنامه جدی داریم زیرا در استان اصفهان جایی برای اسکان اتباع غیرقانونی و غیرمجاز نیست و اجازه نخواهیم داد چارچوب‌های قانونی کشورمان توسط اتباع خارجی غیرمجاز درهم‌شکسته شود.
راز بقای مهاجران غیرقانونی
اجاره‌های ارزان، محله‌های قدیمی و بافت‌های متراکم و فرسوده برای همبستگی بیشتر، مولفه‌هایی است که اتباع خارجی برای سکونت موقت و دائم در اصفهان به آن توجه می‌کنند.این اتباع با توجه به درآمد و وضعیت ماندگاری در استان به دنبال پرداخت اجاره به‌صورت ماهانه بوده و تمایلی به پرداخت ودیعه پیش‌پرداخت ندارند. ازآنجاکه به‌صورت دسته‌جمعی زندگی می‌کنند، بنابراین اجاره‌های بالا را می‌پذیرند چراکه بازهم برای آن‌ها صرفه اقتصادی دارد. این مهاجران، با رقمی که صاحب‌خانه‌ها پیشنهاد می‌دهند، خانه‌های ایرانی‌ها را اجاره می‌کنند و این امر موجب مشکلات برای مستاجرانی که قصد اجاره یا رهن مسکن با توان رقابتی پایین را دارند، شده است. برای ساماندهی وضع موجود در ابتدا باید این افراد شناسایی و ساماندهی شوند که البته به دلیل ورود غیرقانونی به کشور این موضوع به همکاری مردم نیاز دارد. افرادی که مسکن اجاره می‌کنند به‌صورت گروهی در آن ساکن می‌شوند و بنابراین چنین فضایی را نمی‌توان مسکن نامید چراکه شبیه خوابگاه است. این روند به مشکلاتی برای ساکنان بومی منجر شده است.
همه این مشکلات ازآنجا ناشی می‌شود که در ایران قانون‌گذار تعریف مشخصی برای محل سکونت مهاجران ندارد که این موضوع به اختلال در بازار مسکن منجر شده است. موج‌های درشت مهاجرت در سال‌های اخیر به سمت شهرهای بزرگی مانند اصفهان نه‌تنها باعث افزایش تقاضا برای مسکن شده، بلکه به دلیل ایجاد رقابت در بازار کار، گروه‌های آسیب‌پذیر ایرانی را نیز تحت‌فشار قرار داده است. این رقابت باعث بیکاری برخی خانوارها و درنتیجه ناتوانی آن‌ها در تأمین مسکن شده است.
