بیراهه‌های آبی
اماواگرهای سامانه ماندگان
طرح خوش‌بینانه دولت
کم‌آبی استان اصفهان از چالش‌های اساسی این سال‌هایی است که جدای از تغییرات اقلیمی با خشکی زاینده‌رود هم روبرو بوده‌ایم.
مشکلی که فرونشست زمین، ریز گردها، آلودگی و دیگر معضلات زیست‌محیطی را به همراه داشته است.
درصورتی‌که رشد جمعیت و افزایش مصرف در همین سالیان، نیاز شبکه آب‌رسانی را از ۱۰ مترمکعب در ثانیه فراتر برده به‌طوری‌که این کمبود به‌صورت نارسایی در شبکه توزیع و افت فشار آب درزمان ها و شرایطی نمایان می‌شود.
در این حال مسوولان، معمولاً از صرفه‌جویی و مدیریت مصرف نام می‌برند که بر طبق گزارش‌ها، مردم اصفهان در حد امکان، رعایت این اصول رادارند.
بدون شک چالش اصلی در این منطقه نه‌فقط مصرف بالای آب توسط ساکنان این خطه، بلکه ریشه اصلی آن به بذل و بخشش‌های آبی و خشکی رودخانه‌ی بازمی‌گردد که گفته می‌شود برای احیای آن به ۴۵۰ میلیون مترمکعب نیاز است و ضروری کرده است این کمبود با طرح‌های آب‌رسانی دیگری به اصفهان، جبران شود.
بنا به گفته مرتضوی استاندار سابق اصفهان طبق مطالعات و بررسی‌هایی که درگذشته انجام‌شده بود سالانه به‌طور متوسط حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب از مناطق جنوب و یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب روان آب از مناطق غرب استان از اصفهان خارج می‌شد که با حمایت شخص رئیس‌جمهور فقید عملیات اجرایی طرح ماندگان از بهمن ۱۴۰۱ آغاز و منابع مالی آن از محل مولدسازی تأمین شد.
تأکید بر آن است اگر عملیات اجرایی طرح سامانه شهید رئیسی با روند کنونی ادامه پیدا کند اسفندماه یا بهار آینده ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب به زاینده‌رود منتقل می‌شود.
ماندگان، پروژه‌ای در میان طرح‌های آب‌رسانی به اصفهان
حالا پرسش‌ها در ارتباط با این پروژه فراوان و همان‌طور که اشاره شد مخالفانش هم بسیار هستند.
سؤال آن است اجرای پروژه‌ای با هزینه بالا تا چه حد امکان تأمین آب استان خشک‌سال اصفهان را خواهد داشت؟
آیا ایجاد چنین سامانه‌ای راهکاری کارشناسانه است؟
ازنقطه‌نظر عده‌ای اجرای این‌گونه طرح‌ها راه‌حل اصلی نیست و فقط هدر رفت زمان و هزینه است.
این افراد، احیای سواحل مکران را راهکار اساسی مشکل آب‌وهوای اصفهان دانسته چون معتقدند دو سیاست غلط شهرسازی و جانمایی غلط صنایع در دهه‌های گذشته منجر به مشکلات کنونی اصفهان شده است؛ نزدیک به ۲ میلیون مهاجر ایرانی و خارجی در استان اصفهان وجود دارد و این نا ترازی جمعیتی و عدم تعادل تراکم جمعیت منجر به عدم دستیابی به هوای سالم و آب کافی حتی در صورت اجرای قانون هوای پاک می‌شود.
در قانون برنامه هفتم نیز تصویب‌شده است به استان‌های توانمند از جهت اقتصادی و نیروی انسانی زمین تعلق بگیرد تا در درازمدت ضمن جلوگیری از توسعه صنایع، آن‌ها را به‌محض فرسودگی همراه با مهاجران به کنار دریای عمان منتقل کنیم تا موضوع آلودگی هوای اصفهان به‌صورت ریشه‌ای حل شود.
در برابر، برخی هم با ناممکن دانستن انجام کامل چنین ایده‌های، بر این باورند با ممانعت از ایجاد صنایع جدید و انجام طرح‌های آب‌رسانی در این استان، می‌توان مشکل کم‌آبی را تا میزان زیادی رفع نمود که آب‌رسانی از خلیج‌فارس و جنوب استان اصفهان ازجمله آن است. وضعیت اجرای این پروژه فعال و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال و اوایل سال آینده شاهد بهره‌برداری و افتتاح آن باشیم. همچنین طرح آب‌رسانی کوهرنگ و بهشت و آباد که در دهه گذشته آغازشده بود و روبه تعطیلی رفته بود مورد دیگری است که به اعتقاد اغلب کارشناسان، فقط این طرح می‌تواند چالش آبی استان را حل کند و مجدداً طی این سال‌ها فرآیند اجرایی آن آغاز شد.
پروژه موردبحث دیگر، طرح آب‌رسانی جنوب استان اصفهان بانام طرح ماندگان است. تنها پروژه‌ای که گفته می‌شود در حال حاضر برای جبران آب شرب وجود دارد. با احداث سد سمیرم و انتقال آب از جنوب در دولت سیزدهم آغاز و روند پیشرفت آن‌هم خوب، عنوان می‌شود.
طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی یکی از اقدامات مهم و شاخص را در احیای زاینده‌رود پروژه ماندگان می‌داند که با جدیت پیش می‌رود و تاکید می‌کند: تمام عزم و اراده مجمع نمایندگان اصفهان این است این پروژه دچار رکود نشود.
به گفته این مسوول ما پیش از هر اقدامی که بخواهیم برای احیای زاینده‌رود انجام دهیم، باید بار شرب را از روی زاینده‌رود برداریم، زیرا در حال حاضر حجم این بار قابل‌توجه است و آب شرب بیش از ۳ میلیون نفر وابسته به زاینده‌رود است که این میزان فراتر از طاقت رودخانه است.
و می‌افزاید: تنها پروژه‌ای هم که در حال حاضر برای جبران آب شرب وجود دارد طرح ماندگان است. وی یادآور می‌شود: هر پروژه بزرگی مشکلاتی دارد، اما مشکلات آن را پیگیری می‌کنیم و امید است که مسائل موجود در همین دولت برطرف شود و این پروژه به نتیجه برسد.
مشکل آب اصفهان، چالش حل نشدنی؟
نمونه‌ای موفق در مدیریت منابع آبی و توسعه پایدار و کمکی به تحقق اهداف ملی و منطقه‌ای ازجمله تعاریفی است که برای پروژه شهید رئیسی یا همان ماندگان، بیان می‌شود.
تا جایی که گفته‌ها و شنیده‌ها حاکی از آن است با به ثمر نشستن ماندگان، استان اصفهان می‌تواند به یکی از پیشگامان در مدیریت منابع آبی و توسعه پایدار تبدیل شود.
حال‌آنکه واکنش‌ها هم نسبت به این طرح، بسیار زیاد است. به‌طوری‌که به گفته متخصصان زیست‌محیطی، سد ماندگان، دنا را با چالش‌های جدی روبرو می‌کند و حتی در آینده تأمین آب همین سد نیز با چالش روبرو می‌شود.
علاوه بر این باید فاتحه حیات گیاهی و جانوری را در این زیست‌بوم کم‌نظیر خواند.
حتی هشدار کارشناسانی هم آن است این پروژه نه‌تنها به زاینده‌رود آبی نخواهد رساند؛ بلکه باعث تخریب شدید منابع طبیعی منطقه خواهد شد.
محمد درویش کارشناس محیط‌زیست در مطلبی سد ماندگان را بدون مجوز محیط زیستی عنوان و می‌گوید: «تغییر مسیر رودخانه‌ها یکی از عوارض احداث سدهای ارزیابی‌شده و غیرقانونی است؛ که با واردکردن یک شوک به جریان اصلی یک رودخانه، به ایجاد تنش‌های آبی دامن می‌زند. تداوم این اقدامات کارشناسی نشده در حوزه منابع آب طبیعی، حتی به‌مرور سبب افت کیفیت اکوسیستم خلیج‌فارس هم خواهد شد.»
قابل تامل است در برهه‌ای که اصفهان، در اوج مشکلات آبی خود قرارگرفته است. هر بار، قرار بر اجرای تدبیری در جهت رفع این چالش آن شده است، بحث‌وجدل‌ها بر سر چگونگی آب‌رسانی به این حوزه هم زیاد می‌شود. درحالی‌که خود دارنده رودی است که رهایی کامل آن مرهمی بر همه زخم‌های خشک‌سالی‌اش است؛ اما هدر رفت آب این رود برای مصارفی به‌غیراز مردم اصفهان، موجب پناه بردن به طرح‌ها و پروژه‌هایی شده است که ضمن صرف هزینه‌های سنگین، موانع و مخالفان اجرایی شدنشان هم فراوان است.
