زمین سست شهر جدید اصفهان
خبرنگار استانی «دنیای‌اقتصاد» از مخاطرات ساخت مسکن دولتی در «شیخ بهایی» گزارش می‌دهد
طبق گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، طرح نهضت ملی مسکن پس از دو سال به پیشرفت ۳۰ درصدی رسیده است. درصدی که با توجه به در میانه راه قرارگیری این پروژه با تحقق وعده ساخت ۴ میلیون در چهار سال چندان همخوانی ندارد. در این میان اصفهان که به‌‌‌عنوان یکی از استان‌‌‌های پرجمعیت و پر‌متقاضی برای طرح نهضت ملی مسکن مطرح است از زبان مسوولانش گفته می‌شود با الحاق زمین برای این طرح، طراحی و آماده‌‌‌سازی زمین، پیشتازتر از دیگر استان‌‌‌های کشور است. استانی که بیش از ۴۴۰هزار نفر متقاضی برای طرح نهضت ملی مسکن داشته است و از این تعداد، حدود ۱۴۸هزار نفر حائز شرایط فعال شده‌‌‌اند.
قرار است از ۲۴۳هزار باب خانه‌‌‌ای که سهم اصفهان است تعداد ۴۷هزار واحد در شهرهای جدید استان احداث شود. پس از تصویب قانون جهش تولید و تامین مسکن در ۱۷ مرداد سال ۱۴۰۰ طرح نهضت ملی مسکن که از مهم‌ترین برنامه‌‌‌های دولت سیزدهم در حوزه تامین مسکن و تعادل‌بخشی به بازار قلمداد می‌‌‌شد به اجرا گذارده شد. از همان زمان، تاکید می‌‌‌شد تمام دستگاه‌‌‌ها موظف به همکاری هستند تا در یک سال، یک‌‌‌میلیون واحد مسکونی ساخته شود؛ که باوجود شروع نسبتا مقتدر این طرح اما در همان ماه‌‌‌های ابتدایی روند اجرا کند و به‌‌‌تدریج، امیدها نسبت به عملیاتی شدن این پروژه در زمان مقرر، کمرنگ شد. حالا پرسش آن است دولتی که بر اساس شعارهای خود تا امسال باید ۲ میلیون مسکن را تحویل متقاضیانش می‌‌‌داد اکنون، چند واحد آماده تحویل دارد؟
واقعیت آن است ایده ساخت چهار میلیون واحد طی چهار سال در قالب طرح نهضت ملی مسکن از همان ابتدا حتی قبل از آغاز اجرا زمانی که فقط شعار آن شنیده می‌‌‌شد ناپخته و غیرکارشناسانه به نظر می‌‌‌رسید. اکنون نیز باگذشت زمان و مشکلات مختلف این طرح مشخص می‌شود که انتقادات آن برهه چندان دور از حقیقت هم نبود. چه‌‌‌بسا موانع عمده به میزانی است که از ساخت یک میلیون و ۸۰۰هزار واحد به‌‌‌جای ۴ میلیون در طول چهار سال خبر داده می‌شود و تحویل این تعداد هم با اما و اگرهایی روبه‌‌‌رو است. به نظر می‌رسد نخستین مانع که بر سر راه این طرح وجود دارد منابع مالی است.
ایری، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس دلیل تعویق در ساخت این‌‌‌گونه پروژه‌‌‌ها را عدم‌تزریق سرمایه از سوی بانک‌ها اعلام می‌کند و می‌‌‌گوید: «با عدم‌همکاری بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مواجه هستیم، به‌‌‌نحوی‌‌‌که طبق آمار ارائه‌‌‌شده تنها ۱۸درصد تسهیلات نسبت به سهمیه سال اول و هشت‌‌‌ماهه دوم اجرای قانون پرداخت شده است. با این اوصاف نظام بانکی به ۸۲درصد از تعهدات خود در قبال طرح نهضت ملی مسکن عمل نکرده که این موضوع می‌تواند اجرای طرح را با چالش مواجه کند.»
در شرایطی از موانع تزریق تسهیلات بانکی به طرح نهضت مسکن ملی گلایه می‌شود که پیش‌‌‌ازاین، مدیرعامل وقت بانک مسکن وعده پرداخت حدود ۲۰هزار فقره تسهیلات به پروژه‌‌‌های تحت مدیریت و راهبری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، حدود ۲۵هزار فقره تسهیلات به طرح‌‌‌های تحت مدیریت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، حدود ۳۰هزار فقره تسهیلات به طرح‌‌‌های شهرهای جدید، حدود ۳۰هزار فقره تسهیلات به پروژه‌‌‌های تحت مدیریت و راهبری سازمان ملی زمین و مسکن و همچنین حدود ۲۰هزار فقره تسهیلات ساخت نیز به پروژه‌‌‌های بازآفرینی شهری در بافت‌‌‌های فرسوده را داده بود.
ضمن آنکه اواخر سال گذشته قرار شد پنج بانک دیگر به‌‌‌غیر از بانک مسکن نیز به‌‌‌طور جدی به تامین تسهیلات این طرح ورود کنند، اما گویا طرح همچنان از سوی بانک‌ها با بی‌‌‌مهری روبه‌‌‌رو است. به‌‌‌نحوی‌‌‌که در بسیاری از استان‌‌‌ها هیچ‌گونه منابع مالی دولتی تخصیص نیافته و هزینه ساخت، صرفا از طریق آورده خود متقاضی و تسهیلات بانکی تامین شده است. چالش دیگر، تامین زمین برای ساخت این تعداد واحد مسکونی است. بر اساس ضوابط معماری و شهرسازی، با احتساب نسبت مجاز زیربنا به‌‌‌کل زمین و سایر استانداردها زمین موردنیاز برای تولید انبوه مسکن برای هر خانواده با میانگین ۳.۳ نفر، حدود ۱۶۵ متر برآورد می‌شود. بنابراین نهضت ملی مسکن در هرسال برای ساخت یک‌‌‌میلیون واحد مسکونی به حداقل ۵۰هزار هکتار زمین نیاز دارد.
در حالی که بر اساس گفته وزیر راه و شهرسازی تاکنون و بعد از دو سال ۳۰هزار هکتار اراضی با بررسی کارشناسی و فنی به محدوده شهرها الحاق شده است؛ که این فاصله را تنها می‌توان با بلندمرتبه‌‌‌سازی و طراحی مجتمع‌‌‌های مسکونی توجیه کرد. از سوی دیگر بر اساس گفته‌‌‌ها و شنیده‌‌‌ها تعداد زیادی از این مجتمع‌‌‌ها در خارج شهرها و در مناطقی فاقد امکانات کافی قرار دارند که این موضوع هم تداعی‌‌‌کننده مسکن مهر دولت احمدی‌‌‌نژاد است که همچنان برخی از مجتمع‌‌‌های آن طرح، با کمبود امکانات دست‌‌‌به‌‌‌گریبان هستند. همچنین بی‌ثباتی قیمت و نابسامانی بازار مصالح ساختمانی، فقدان پرداخت تسهیلات در زمان مقرر از سوی بانک، بوروکراسی اداری طولانی، کمبود زمین‌‌‌های دولتی مناسب جهت اختصاص به متقاضیان، موقعیت نامناسب جغرافیایی و هزینه‌‌‌های بالای آماده‌‌‌سازی، ضعف در اجرای شبکه‌‌‌های خدماتی، همکاری نامناسب دستگاه‌‌‌های مربوطه شهرداری، شرکت‌های خدماتی شامل آب، برق، گاز و...، عدم‌چابکی دستگاه‌‌‌های مجری در اجرای این طرح و مهم‌تر از همه رشد تورم و تاثیر بر هزینه‌‌‌ها تاثیر زیادی بر تاخیر در اجرای چنین پروژه‌‌‌هایی دارد.
اصفهان با توجه به جمعیت بالا و متقاضیان زیادی که برای طرح نهضت ملی مسکن داشته است در چه شرایطی به‌سر می‌‌‌برد؟ اجرای این طرح در چه مرحله‌‌‌ای قرار دارد؟ راهکارهای مسوولان این استان برای تامین زمین مسکن‌‌‌های وعده داده‌‌‌شده چه بوده است؟ به گفته مدیرکل راه و شهرسازی اصفهان برنامه ابلاغی وزارت راه و شهرسازی، برای استان اصفهان ساخت‌‌‌وساز ۲۴۳هزار واحد مسکونی در طول چهار سال است. وی در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تعداد ثبت‌‌‌نام‌‌‌شده‌‌‌ها برای این طرح را ۴۴۰هزار نفر عنوان می‌کند که از این تعداد ۱۴۸هزار نفر دارای شرایط لازم بوده‌‌‌اند. این مسوول در ارتباط با تامین زمین برای ساخت این تعداد واحد مسکونی در استان اظهار می‌کند: موظف به تامین زمین برای ۱۴۸ هزارنفری هستیم که حائز شرایط لازم شده‌‌‌اند. برای حدود ۱۰۰هزار واحد به‌‌‌طور قطعی زمین تامین شده است برای مابقی هم از طریق احداث چهارمین شهر جدید با نام شیخ بهایی قرار است تامین زمین شود.
مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان توضیح می‌دهد: با الحاق حدود هزار هکتار زمین به محدوده شهری، زمین بیش از ۷۰هزار واحد مسکونی در شهرهای مختلف استان اصفهان تامین شده است. به‌‌‌علاوه زمین موردنیاز ۲۶هزار واحد مسکونی در شهر جدید بهارستان، ۱۲هزار واحد در شهر جدید فولادشهر و ۹هزار واحد در شهر جدید مجلسی تامین شده است. زمین احداث واحد مسکونی برای ۴۰هزار نفر دیگر از متقاضیان، در شهر جدید چهارم که در شمال شهر اصفهان واقع خواهد بود قرار می‌گیرد. ضمن آنکه مکان‌‌‌هایی در مناطق دیگر نیز برای احداث این واحدهای مسکونی موردنظر قرار دارد. گفتنی است شیخ بهایی چهارمین شهر جدید استان اصفهان است که ساخت آن طی سفر هیات دولت در سال ۱۳۸۶ مصوب و با این دیدگاه که شهری الکترونیک و دانشگاهی باشد مطرح بود و اکنون باگذشت ۱۶ سال از آن مصوبه تصمیم به تاسیس این شهر، در جهت جانمایی تعدادی از واحدهای نهضت ملی مسکن گرفته شده است. شیخ بهایی برای آن افرادی در نظر گرفته شده است که مشمول تخصیص مسکن‌‌‌های این طرح شده‌‌‌اند، اما زمین کافی در شهرهای جدید دیگر، برای آنها موجود نیست.
شهری که فقط زمزمه‌‌‌های ساخت آن شنیده می‌شود و مشخص نیست چه زمان شرایط لازم برای سکونت در آن فراهم شود. جدای ازآنچه دشت اصفهان- برخوار که کمشچه در آن واقع است و ایجاد شهر شیخ بهایی در آن طراحی شده، بحرانی‌‌‌ترین دشت ازنظر خطر فرونشست در کشور محسوب می‌شود. به‌‌‌علاوه تامین آب آشامیدنی و ایجاد زیرساخت‌‌‌های بهداشت، درمان، آموزش، حمل‌‌‌ونقل و... هرکدام چالشی است که تا زمان شکل‌‌‌گیری آنها در این شهر، راهی طولانی در پیش است. بر اساس آخرین آمار اعلام‌‌‌شده از سوی وزارت راه و شهرسازی اکنون بیش از یک‌‌‌میلیون و ۷۵۹هزار واحد نهضت ملی مسکن در سراسر کشور در حال اجراست. واحدهایی که ظاهرا هنوز هیچ‌‌‌کدام پس از گذشت دو سال و چند ماه آماده تحویل نشده‌‌‌اند.
موانع اجرا به میزانی است که غالب نظرها حکایت از به نتیجه نرسیدن این پروژه دارد. حتی برخی نمی‌‌‌دانند پولی که واریز کرده‌‌‌اند برای کدام شهر و کدام واحد بوده فقط در انتظار آن هستند که خبری از پیشرفت این پروژه منتشر شود. از طرفی در صورت تکمیل واحدها مساله دیگر آن است که امکانات موردنیاز برای سکونت این تعداد متقاضی چه می‌شود؟ قطعا بدون وجود چنین شرایطی، اگر واحدی هم ساخته و احیا شود قابل سکونت نخواهد بود. ضروری بود دولتمردانی که وعده ساخت چنین مسکن‌‌‌هایی را به مردم می‌‌‌دادند، قبل ازهر اقدامی، نگاهی واقع‌‌‌بینانه‌‌‌تر به شرایط موجود داشتند تا امروز شاهد این دست‌‌‌اندازها برای پروژه نهضت ملی مسکن نبودیم.
