سفر با طعم شکاف طبقاتی
چرا سیل مسافران شهریور اصفهان را نبرد؟
عکس: ایسنا / محمد تیموری
تعطیلات عجیب شهریور
سیل مسافران و گردشگران برای استفاده از آخرین فرصت تعطیلات طولانی تابستان که‌موج سفر را از ۹ تا ۱۵ شهریور در کشور تداوم داد، راهی شمال ایران شد؛ تا آنجا که فقط مسافران مازندران یک‌میلیون لیتر بنزین در غرب این استان سوزاندند و تامین نان و خوراک برای گردشگران استان‌های شمالی تا حدودی دشوار شد.
مسافران و گردشگران شمال به دلیل نبود ظرفیت مناسب و کمبود تاسیسات اقامتی در این منطقه در خیابان‌ها و بلوارها و پارک‌ها و هر نقطه خالی که پیدا کردند، چادر زدند و در حاشیه شهرها خوابیدند. در مشهد نیز ظرفیت تمام هتل‌ها و تاسیسات اقامتی برای خدمت‌رسانی به زائران و مسافران پیاده و سواره برای حضور در مرقد مطهر امام رضا(ع) تکمیل بود.
طبق اعلام سازمان راهداری، بیش از ۱۳ میلیون وسیله نقلیه از ۱۰ شهریور تا ۱۶ شهریورماه وارد جاده‌های کشور شدند. به اذعان فعالان گردشگری مسافران آخرین ماه تابستان ازنظر انتخاب محل اقامت دودسته شده و بخشی در هتل‌ها و ویلاهای پرستاره و شیک اسکان یافتند و بخشی دیگر کمپ‌ها و چادرها انتخاب کردند تا پای شکاف طبقاتی به مسافرت هم باز شود. به گفته ایمان محرابی، مقام مسوول سازمان راهداری، متوسط روزانه تردد بین استانی از ابتدای تعطیلات شهریورماه معادل ۲ میلیون ۲۱۶ هزار و ۶۱۳ وسیله نقلیه بود اما تغییرات تردد بین استانی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته پنج درصد کاهش داشته است. بیشترین افزایش در تردد بین استانی نسبت به مدت مشابه سال گذشته در استان‌های هرمزگان، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، زنجان، آذربایجان غربی، سیستان و بلوچستان و مازندران بوده است. بیشترین ورودی خودروها به استان گیلان از تهران و البرز معادل ۲۳۷ هزار و ۵۵۷ خودرو بوده است به‌طوری‌که ۴۷ درصد از ورودی خودروها به استان گیلان را شامل می‌شود.
سید مصطفی فاطمی، دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر و مدیرکل توسعه گردشگری هم به ایسنا گفته است که در تعطیلات نیمه شهریورماه در مقایسه با مدت‌زمان مشابه سال گذشته، حجم سفرها رشد قابل‌توجهی داشته و حدود ۱۲ درصد افزایش را تجربه کرده است. به گفته فاطمی، از هشتم تا شانزدهم شهریورماه ۱۴۰۳ بیشترین سفرها با ورود حدود چهار میلیون و ۸۰۰ هزار نفر مسافر به استان مازندران انجام‌شده است و پس‌ازآن، استان خراسان رضوی با ورود چهار میلیون و ۳۵۰ هزار نفر است که طبق گزارش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این استان، سه میلیون و ۹۰۰ هزار با وسایل نقلیه شخصی و هواپیما و قطار وارد این استان شده‌اند و ۴۵۰ هزار نفر هم زائران پیاده بوده‌اند. آمارها تایید می‌کند حجم سفرها در تعطیلات نیمه شهریورماه ۱۴۰۳ بیشتر به سمت شمال و غرب کشور بوده است.
سهم اندک اصفهان از سیل مسافران
دنیای اقتصاد در گزارشی که فروردین‌ماه منتشر کرد به کاهش حضور مسافران در تعطیلات نوروزی سال جاری در استان اصفهان اشاره و اعلام کرد که بیم آن می‌رود رتبه پذیرش مسافر این استان به‌تدریج افزایش و از جدول۱۰ استان نخست کشور حذف شود. آمارهای کشوری نشان داد که نصف جهان امسال "مسافر فرست" شده و خروجی استان بیش از ورودی آن بوده است. مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان اصفهان به ایسنا از کاهش ۱۵ درصدی تردد در مبادی ورودی و خروجی استان در ایام نوروز امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل خبر داده بود.به‌عبارت‌دیگر اصفهان در جذب گردشگر نوروزی رتبه نهم کشور و در مسافر فرستی در جایگاه ششم کشور قرار گرفت.
حالا پیشگویی‌ها به حقیقت پیوسته و به گفته دبیر ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر ظرفیت اقامتگاه‌های رسمی در تعطیلات شهریور در استان‌های خراسان رضوی، مازندران، گیلان، آذربایجان شرق، آذربایجان غربی، کردستان، همدان، قزوین، زنجان، ایلام، اصفهان، چهارمحال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۹۰ درصد تکمیل‌شده بود. به گفته فاطمی در تعطیلات هفته گذشته به ترتیب در اقامتگاه‌های رسمی استان‌های خراسان رضوی یک‌میلیون و ۲۶۰ نفر شب، گیلان ۵۲۲ هزار نفر شب، مازندران ۳۴۲ هزار نفر شب، اردبیل ۲۰۷ هزار نفر شب، فارس ۱۹۴ هزار نفر شب، آذربایجان شرقی ۱۱۷ هزار نفر شب، اصفهان ۱۰۵ هزار نفر شب، آذربایجان غربی ۶۷ هزار نفر شب، گلستان ۶۷ هزار نفر شب، کردستان و همدان هر یک ۵۴ هزار نفر شب اسکان رسمی ثبت شد تا اصفهان در رتبه هفتم کشور جا خوش کند. همچنین ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر برای شمارش آمار اسکان مسافران، علاوه بر ظرفیت اِشغال‌شده در «اقامتگاه‌های رسمی» همچون هتل، هتل بوتیک، هتل آپارتمان و مهمان‌پذیر و سایر اقامتگاه‌ها، آمار «اسکان اضطراری» شامل سالن‌های ورزشی، خوابگاه‌های دانشگاهی، سالن‌های بحران و «اقامتگاه‌های غیررسمی» همچون کلاس‌های آموزش‌وپرورش، زائرسراها و مهمانسرای ادارات استان‌ها نیز گردآوری می‌شود.
به‌غیراز ۱۰۵هزارنفری که به‌صورت رسمی در تعطیلات شهریور در اصفهان اسکان یافتند، به گفته رئیس اداره رفاه و پشتیبانی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان، در کل تابستان بیش از ۱۶۰ هزار مسافر از مراکز رفاهی و آموزشی استان اصفهان استفاده کردند. سکونت مسافران اصفهانی در اقامتگاه‌های رسمی و مراکز آموزش‌وپرورش، تبعیت از الگوی شکاف طبقاتی مسافرت‌ها در کشور را پس از کسب رتبه اول تورم هتل‌ها و رستوران‌ها در سال گذشته، تایید می‌کند.
هرچند بیش از ۸۰هزار نفر در تعطیلات اخیر از کاخ‌موزه چهل‌ستون دیدار کردند اما شواهد نشان می‌دهد که مسافران و گردشگران ایرانی به حضور در رویدادها و طبیعت علاقه بیشتری دارند و مسوولان اصفهانی پس از قطع جریان زاینده‌رود نتوانستند با برگزاری رویدادهای مناسب، فضایی جدید برای جذب مسافران ایجاد کنند.
پس‌لرزه‌های تغییر سبک سفر
زمانی که سفر با تور برای خانوار متوسط ایرانی گران تمام شود؛ سفر با خودروی شخصی که در تعاریف گردشگری جایگاهی ندارد، افزایش و مخاطرات و تصادفات جاده‌ای به همراه ترافیک و آلودگی هوا رشد می‌کند.
کارشناسان گردشگری اعتقاددارند که شان و منزلت مسافر ایرانی اقامت اجباری در پارک و چادر نیست و بااین‌وجود به علت گرانی محل اسکان، اقامت در چادر بدون وجود امکانات اولیه و محل‌های غیر ایمن به شیوه‌ای پذیرفته‌شده بین مسافران و مسوولان تبدیل‌شده است. البته باید گفت که اقامت در چادر سبکی از سفر است که معمولا با تجهیزات و در مقاصد خاص و باهدف کمپ زدن برگزار می‌شود و به‌طور معمول شهرهای میزبان مکان‌های مناسب با زیرساخت‌های آن را فراهم می‌کنند. اما در حال حاضر به دلیل شکاف طبقاتی ایجادشده در سیستم سفر، اقشار متوسط جامعه به دلیل کاهش هزینه‌های سفر به این نوع اقامت روی آورده است.
به‌طور حتم اگر سیاست سفرهای همگانی در مقاصد غیرمتمرکز، ارزان و در دسترس و با اختصاص منطقی بودجه‌های رفاهی سازمان‌ها وشرکت‌ها بین کارکنان و متناسب‌سازی قیمت هتل‌ها برای خانواده ایرانی با اعطای تسهیلات مناسب انجام می‌شد، در تعطیلات چنین اقامت‌هایی اتفاق نمی‌افتاد.
از سوی دیگر خسارت‌های جبران ناپذیر تخریب محیط زیست، طبیعت و آثار تاریخی که ناشی از عدم فرهنگ سازی عمومی، آموزش و اطلاع رسانی به موقع ستادمدیریت سفر ودستگاه‌های متولی است، تا سال‌ها درمقصد سفر باقی می‌ماند.بدون شک مسافرانی که تمام مایحتاج سفر را با خود آورده اند به جز آسیب مقصد، مزیتی از سفر خود به جامعه میزبان نمی‌رسانند. این نوع سفر به لحاظ تعاریف گردشگری،نه تنهاسفری مسوولانه نیست، بلکه پیامدی غیر از تخریب طبیعت،آثار تاریخی،تصادفات و شلوغی،تخریب آرامش واعصاب خردی میزبان و میهمان ارمغان دیگری ندارد.
متولیان امور که سال‌هاست با مشکلات تعطیلات نوروزی،عیدفطر وشهریورماه آشناهستند، می‌توانستند با برنامه ریزی و هدایت گردشگران به نقاط مختلف و متعادل کردن سفر از آسیب‌های آن بکاهند.
