دست‌خالی دانش‌بنیان‌ها از تسهیلات
آنچه مانع پیشروی دانش‌بنیان‌ها است
اواسط دهه ۸۰ بود که شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در کشور و با پیشتازی استان‌هایی مانند اصفهان کلید خورد .
اکنون پس از گذشت تقریبی ۲ دهه امروز بر اساس آخرین آمار، بیش از ۹ هزار شرکت فناور و دانش‌بنیان در سراسر کشور فعال است که پنج هزار و ۴۰۰ واحد از میان آن‌ها به‌طور رسمی به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان ثبت‌شده‌اند.
شرکت‌هایی با عنوان بنگاه‌های اقتصاد دانش‌محور که توسعه بخش خصوصی و کوچک شدن بدنه دولت، اشتغال‌زایی گسترده، تقویت پیوند بین آموزش عالی و بازار کار، افزایش درآمدهای دولت، کاهش وابستگی به واردات و تقویت و خودکفایی ازجمله مزایای آن‌ها است.
این شرکت‌ها موسسه‌های خصوصی یا تعاونی هستند که باهدف افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی تشکیل‌شده و در راستای گسترش اختراع و نوآوری و درنهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و باارزش افزوده فراوان فعالیت می‌کنند. در این حال با مشکلاتی دست‌به‌گریبان هستند که بر طبق گفته مسئولان و فعالانشان، نقدینگی در مسیر تامین مواد اولیه تا توسعه تولید، مشکل مهم آن‌ها به‌ویژه شرکت‌های تازه تا سیس محسوب می‌شود.
به اعتقاد فعالان این حوزه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر بر اساس ادعا بوده و بهینه و کارگشا نیست ضمن آنکه تسهیلات برای همه شرکت‌ها برابر نیست. چالشی که تقریبا اغلب دانش‌بنیان‌ها نسبت به آن متفق‌القول و آن را مانع پیشروی خود دانسته‌اند. اگرچه بر طبق مصوبه دولت شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تسهیلات در اولویت قرار داشته و وعده‌ها و اظهارات در این زمینه بسیار است.
تحول اقتصاد استان با حمایت از دانش‌بنیان‌ها
به گفته معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ۱۰۰ نوع بسته حمایتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص‌یافته است.
حمایت مالی و تسهیلات مختلف ازجمله سرمایه در گردش، نمونه‌سازی، توسعه زیرساخت که از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی و حمایت‌های قانونی با نامه معاونت علمی ازجمله این تسهیلات است.
حال با توجه به فعالیت ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان و فناور در اصفهان با حدود ۹ هزار شاغل که در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان استقرار دارند.
پرسش آن است آیا حمایت‌های لازم از این شرکت‌ها انجام می‌شود؟
دانش‌بنیان‌هایی که سهم قابل‌توجهی از اقتصاد را در میان استان‌های کشور به خود اختصاص داده‌اند به‌طوری‌که اعلام می‌شود، اصفهان به‌عنوان استان پیشتاز در عرصه علم و فناوری با سهم ۱۰ درصدی از کل شرکت‌های دانش‌بنیان کشور، رُتبه دوم را از این لحاظ در بین استان‌ها دارد و سهم اقتصاد دانش‌بنیان در این خطه حدود ۲.۵ درصد و بیشتر از میانگین کشوری است.
به نظر می‌رسد در این شرایط مسئولان استان می‌بایست با غنیمت دانستن این اعداد و ارقام با رشد پرداخت تسهیلات به این شرکت‌ها، گامی مثبت در راستای تحول اقتصادی استان بردارند.اگرچه اظهارات مختلف هم حکایت از همین موضوع یعنی افزایش رشد چهار برابری ارائه تسهیلات به این شرکت‌ها دارد.
اما درواقع زمانی که محدودیت‌ها و موانع این شرکت‌ها بررسی و پای صحبت فعالان این عرصه می‌نشینیم از مشکلاتی سخن گفته می‌شود که بسیاری از آن‌ها ریشه در نبود نقدینگی و دشواری دریافت تسهیلات دارد.
فعالانش می‌گویند تسهیلات برای شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد اما پروسه دریافت آن بسیار سخت و پیچیده است. به‌خصوص برای شرکت‌هایی که فاقد زمین و سند هستند واین گونه کمترین اعتبار را برای بانک خواهند داشت.
حتی اگر تسهیلات برایشان مصوب می‌شود اما در مرحله ضمانت با مشکل مواجه هستند. زیرا بسیاری از بانک‌ها از پذیرش اعتبار شرکت‌ها خودداری کرده و فقط به دنبال اسناد ملکی هستند.
قابل‌ذکر است با توجه به موانع بانکی برای پرداخت تسهیلات، در این چند سال اخیر قوانین مختلفی در راستای حمایت از دانش‌بنیان‌ها تصویب‌شده و صندوق‌های نوآوری و سرمایه‌گذاری زیادی شکل‌گرفته‌اند. اما همچنان یکی از چالش‌های جدی برای این شرکت‌ها تامین نقدینگی است.
صندوق‌های تأمین مالی بهترین گزینه است
مهم‌ترین نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان آن است که همه عناصر زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان که شامل بانک‌ها و مؤسسات اقتصادی، دانشگاه‌ها، مراکز صدور مجوز، صنایع و وزارتخانه‌های مختلف می‌شود سهم خود را در این حیطه ایفا کنند. اگر این اتفاق رخ دهد و این زیست‌بوم به‌خوبی تشکیل شود، نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان مرتفع خواهد شد و می‌توانند نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند.
اما در این میان آنچه این مهم را سرعت می‌بخشد در وهله نخست تأمین نقدینگی و پس‌ازآن اعتماد به این شرکت‌ها است .
موضوعاتی که فقدان آن‌ها برای دانش‌بنیان‌های کوچک و بزرگ، نوپا و قدیمی اصفهان باعث شده است فعالیت خود را به شهر، استان و کشوری دیگر منتقل کنند تا آنجا با فراهم بودن شرایط مناسب و خاطری آسوده‌تر ادامه دهند.
در این زمینه فولاد گر رئیس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق بازرگانی اصفهان در گفتگو با روزنامه دنیای اقتصاد بیان می‌کند: شرکت‌های دانش‌بنیان هرکدام دارای شرایط متفاوت و درنتیجه مشکلات متفاوتی هم هستند. این‌چنین که شرکت‌های نوپا و تازه‌کار به‌طورمعمول با معضل کمبود نقدینگی مواجه می‌شوند به‌ویژه آنکه تسهیلات برای این‌گونه شرکت‌ها باید از نوع خطرپذیر باشد. زیرا ممکن است فعالیت دانش‌بنیان‌ها در مراحل اولیه به نتیجه موردنظر نرسد.
وی می‌افزاید: اما شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ‌تر و قدیمی‌تر، بیشتر از نقدینگی با چالش اعتماد روبرو هستند. درحالی‌که باور بسیاری از آن‌ها آن است اغلب معضلات ملی و استانی راه‌حل دارد و آن‌ها قادر به حل آن هستند، متأسفانه اعتماد لازم به آن‌ها نمی‌شود. درصورتی‌که برای بقا و رشد بیشتر، نیاز به اعتماد دستگاه‌های دولتی و صنایع بزرگ دارند.
این مسوول یادآور می‌شود: اما در ارتباط با بحث تأمین مالی برای دانش‌بنیان‌ها تسهیلات بانکی یک‌سوی ماجراست که به دلیل شرایط اقتصادی و محدودیت اعتبارات بانکی، همچنین باوجود دیده نشدن تسهیلات برای شرکت‌های خطرپذیر و گران تمام شدن نهایی این وام‌ها به نظر می‌رسد صندوق تأمین مالی گزینه بهتری نسبت به بانک‌ها برای حل مشکلات نقدینگی دانش‌بنیان‌ها باشند. وی بیان می‌کند : با توجه به تصویب قانون جهش دانش‌بنیان‌ها در سال گذشته فرصت‌های بسیار خوبی برای شرکت‌ها پیش‌بینی‌شده است به‌نحوی‌که صنایع بزرگ می‌توانند بااعتبار مالیاتی خود درزمینهٔ فعالیت دانش‌بنیان‌ها سرمایه‌گذاری داشته باشند و اگر این مصوبه به‌طور کامل اجرا شود حمایت بسیار خوبی برای تقویت این مراکز دانش‌بنیانی بشمار می‌آید. ضمن آنکه صندوق‌های مالی خطرپذیر،هم تقویت می‌شود.
فولاد گر توضیح می‌دهد: روند کار به این صورت خواهد بود که شرکت‌ها و صنایع بزرگ با استفاده از ظرفیت مالیاتی خود در این صندوق‌های مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند تا شرکت‌های کوچک حمایت شوند.
قانونی است که مصوب شده اکنون هم در برخی استان‌ها کم‌وبیش درحالی‌که اجراست و درصدد اجرای کامل آن در اصفهان هستیم. فولادگر اظهار می‌کند: با توجه به اینکه استان دارای صنایع بزرگی است و قرار است این صنایع در پشت این قانون قرار گیرند بنابراین با اجرای آن شرایط شرکت‌های دانش‌بنیان ازلحاظ تأمین نقدینگی بسیار بهبود می‌یابد.
وی خاطرنشان می‌کند: در اصفهان ایده فراوان اما چالش‌های مالی زیادی برای اکثریت دانش‌بنیان‌ها وجود دارد که موجب مهاجرت بسیاری از آن‌ها به استان‌ها و کشورهای دیگر شده است.
براین اساس ضرورت تأسیس سریع‌تر صندوق‌های تأمین مالی با مرکزیت اصفهان بسیار محسوس است تا فضا برای ماندگاری فعالان فراهم باشد.
