مسـافـران سـرگـردان
ورود ۲ هزار دستگاه اتوبوس تا پایان سال؟
نگاهی به سایت‌های تهیه بلیت اتوبوس و گذری بر ترمینال‌های مسافربری حکایت از شدت کمبود بلیت اتوبوس‌های برون‌شهری به‌ویژه مسیر تهران- اصفهان و بالعکس، دارد.
وسیله نقلیه‌ای پر تقاضا چراکه باوجود کمیابی دیگر وسایل حمل‌ونقلی مانند قطار و هواپیما و قیمت‌های بالای جابجایی توسط این‌ها مردم به‌طورمعمول جابجایی با اتوبوس را ترجیح داده‌اند. اما از طرفی هم‌ظرفیت این ناوگان محدود به‌طوری‌که در برابر ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور به‌اضافه ۵ میلیون نفر اتباع ، نمی‌توان پاسخگو باشد.اگرچه باوجود شرایط اقتصادی از تعداد سفرها هم کاسته شده اما بازهم میان عرضه و تقاضا به‌خصوص در زمان‌های تعطیلات و اوج‌گیری سفرها هم‌خوانی وجود ندارد. و در این شرایط کمبود اتوبوس بیش از زمان‌های دیگر خود را نشان می‌دهد. قابل‌تأمل آنکه دریک سال اخیر این چالش نه‌فقط منحصر به تعطیلات و اوج یابی مسافرت‌ها بلکه در همه طول سال حتی ایام عادی ، محسوس بوده است. به‌طوری‌که ممکن است مسافران چند روز در انتظار دریافت بلیت باشند و درنهایت هم موفق نشوند. جریان به‌قدری جدی است که به گفته حاجی دلیگانی نماینده شاهین‌شهر،برخوار و میمه در مجلس این موضوع طی تذکر کتبی به اطلاع وزیر راه و شهرسازی رسیده است. پیش‌ازاین هم قربانی نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان گفته بود با پیگیری‌های انجام‌شده، مجوز واردکردن اتوبوس به ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر اصفهان از وزارت کشور دریافت شده است و با توجه به مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی، پیگیری خواهد شد. اما هنوز اقدام جدی در راستای حل چنین معضلی نبوده فقط بر طبق گفته مسوولان در راستای توسعه و نوسازی ناوگان مسافربری تفاهم‌نامه خرید ۴۳۰۰ دستگاه اتوبوس بین‌شهری منعقدشده که قرار است تا پایان سال ۲ هزار دستگاه وارد کشور شود.هرچند اجرای این موضوع ، تا پایان سال بعید به نظر می‌رسد.
کاهش ۵۰ درصدی ظرفیت شبکه حمل‌ونقل مسافربری
کمیابی بلیت اتوبوس به دلیل نرخ پایین کرایه است. علت عمده‌ای که اغلب فعالان این حوزه از آن نام می‌برند.
هزینه تمام‌شده نرخ بلیت در کنار ریسک بالای سرمایه‌گذاری، کمبود قطعه و لوازم‌یدکی و گرانی لاستیک باعث شده است نرخ‌های فعلی چندان برای مسافربرها سودی نداشته باشد که آن‌ها را در شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای کشور ، ماندگار کند. براین اساس از تعداد اتوبوس‌های برون‌شهری نسبت به تقاضای جامعه کاسته شده است. به گفته عامری رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافربری در حال حاضر به دلیل تحریم‌ها و شرایط سخت اقتصادی کمبود در همه بخش‌ها احساس می‌شود.ظرف دو سال اخیر تعداد اتوبوس‌های برون‌شهری از ۱۵ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس به ۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه رسیده است و این یعنی تعداد اتوبوس‌های مسافربری در طی دو سال از نصف هم کمتر شده است. از طرفی جدای از خروج تعدادی اتوبوس داران از ناوگان حمل‌ونقل مسافری و پیوستن به شرکت‌ها و سازمان‌های دیگر ،بنا بر اظهارنظرهای متولیان این حوزه ،تولید اتوبوس هم کاهش‌‌یافته است. به عبارتی مشکل کمبود اتوبوس در اصفهان و بسیاری دیگر از شهرها به کاهش تولید این دستگاه و عدم واردات نیز ارتباط پیدا می‌کند. طبق آمار هم‌اکنون ۱۴هزار و ۱۵۱ اتوبوس برون‌شهری دیزلی در جاده‌های کشور وجود دارد که ۹هزار و ۱۲۰ دستگاه از آن‌ها فرسوده است.
آمارنامه تجمعی تولید خودروی سه‌ماهه ابتدایی سال نشان می‌دهد که در مدت مذکور مجموع شرکت‌های دولتی و خصوصی ۲۴۹ دستگاه اتوبوس تولید کرده‌اند؛ این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته این تعداد تنها یک دستگاه کمتر، یعنی ۲۴۸ دستگاه بوده و تغییرات صفر درصدی داشته است. درمجموع ناهماهنگی درآمدها و هزینه‌های اتوبوس داران ، موجب شده است بسیاری از راننده‌ها اقدام به ترک بخش جاده‌ای کنند. چراکه در شرایط دشواری قرارگرفته که از یک‌سو با افزایش هزینه‌های اتوبوس داری مواجه بوده از طرفی دیگر با عدم افزایش نرخ بلیت‌ها ، صرفه‌ای را برای فعالیت در این بخش نمی‌بینند. به گفته صلواتی معاون اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان اصفهان ،قرار است برای حل مشکل کمبود اتوبوس‌ها ۲ هزار دستگاه ناوگان مسافربری با سن کمتر از پنج سال وارد شود و این موضوع استمرار هم یابد .
که با توجه به این مصوبه و افزایش تولید در کشور، دوباره دوران طلایی حمل‌ونقل جاده‌ای شکل خواهد گرفت. وی در ارتباط با دلایل کمبود اتوبوس در مدت اخیر می‌گوید: در دوران شیوع کرونا به دلیل محدودیت‌های حمل‌ونقلی رکود شدیدی براین صنعت حاکم شد و بسیاری از فعالان این حوزه به بخش صنعت پیوستند. درواقع صنعت حمل‌ونقل از زمان کرونا وارد فاز رکود شد و آسیب شدیدی بر بدنه آن وارد آمد. او می‌افزاید :در آن شرایط به دلیل کاهش سفرها، خروج بخشی از این ناوگان ، چندان حساسیتی ایجاد نکرد اما به مدتی بعد با فروکش کردن ویروس و ازسرگیری سفرها ، کمبود اتوبوس خود را نشان داد و به معضل بزرگی تبدیل شد. وی تصریح می‌کند :بخشی از این ناوگان که درهمان برهه از حوزه مسافربری خارج‌شده بودند به دلیل عدم تناسب درآمدها در بخش جاده‌ای و مسافربری در برابر سرویس کارخانه‌ها ، بازگشت به حمل‌ونقل جاده‌ای نکردند و این روند ادامه‌دار هم شده است و این‌گونه با کمبود روبرو شده‌ایم. صلواتی تاکید می‌کند :اکنون صنعت حمل‌ونقل مسافری با افزایش بالای هزینه‌های تعمیرات و نگهداری اتوبوس‌ها و عدم واردات ناوگان مسافربری روبرو است و تنها راهکار خروج از این مشکلات افزایش جدی تولید و واردات ناوگان و رفع کمبود اتوبوس است.
راهکار فعلی ،واردات است
بر طبق طرح جامع حمل‌ونقل کشور برای افق سال ۱۴۱۴، بیست هزار دستگاه اتوبوس فعال در ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای پیش‌بینی‌شده است که از این تعداد اتوبوس تا سال گذشته ۱۴ هزار دستگاه اتوبوس فعال بود. اما بنا به دلایلی ازجمله وضعیت اقتصادی ،بخشی از این ناوگان از سمت حمل‌ونقل عمومی به سمت حمل‌ونقل خصوصی و خدمات دیگر رفته‌اند. درصورتی‌که با توجه به قیمت رو به افزایش و سرسام‌آور بلیت‌های هوایی و کمبود بلیت قطار ،جمعیتی که از اتوبوس‌های جاده‌ای استفاده می‌کنند، نسبت به سال‌های گذشته افزایش‌نیز یافته است. و حالا با شرایط کمبود اتوبوس‌های جاده‌ای و مسافران سرگردانی روبرو هستیم که مسوولان راهکار برون‌رفت از آن را ، تولید و واردات اتوبوس عنوان می‌کنند . که بنا به گفته رئیس ستاد تا بهار ۱۴۰۳ قرار بر واردات ۲ هزار اتوبوس مسافری است .مجوز واردات این خودروهای حمل‌ونقل مسافری بین‌شهری هم صادر شد. به گفته احمدی، در بخش حمل‌ونقل عمومی برون‌شهری نیز برنامه‌هایی تدوین‌شده است که بخشی از آن‌ها در حال عملیاتی شدن است. در این حال برخی هم واردات را نهی کرده وبر تولید داخل تأکید می‌کنند با این توجیه که نیروی انسانی ماهر و ظرفیت در داخل کشور وجود دارد و می‌توان از این توان بهره برد و از این طریق تولیدکنندگان داخلی را نیز تقویت کرد.
اما دیدگاه دیگر آنکه در وضعیت فعلی آنچه اهمیت دارد گشودن گره این مشکل از هر طریق ممکن است. چه‌بسا مهم‌ترین مسئله تحقق وعده تأمین اتوبوس و رفع اورژانسی این نیاز برای ایجاد رضایت حداقلی در میان مردم است.
