امنیت غذایی درگرو فناوری
بهره‌وری کشاورزی اصفهان همچنان پایین است
دست‌اندازهای امنیت غذایی
بخش کشاورزی برای آنکه بتواند نیاز رو به رشد به غذا را پاسخ دهد، نیاز دارد تا از روش‌های سنتی خارج شود. در قابلیت تولید گیاهان، دام‌ها و طیور و آبزیان فناوری‌های سنتی کشاورزی به مرز محدودیت‌های خود نزدیک شده‌اند و انسان نیازمند به‌کارگیری فناوری‌هایی است که از پتانسیل بیشتری برخوردار باشند. در استانی مانند اصفهان که با محدودیت‌های آبی، انرژی، خاک و زیست‌محیطی مواجه است، چقدر به توسعه دانش‌بنیان حوزه کشاورزی توجه شده است؟
بدون شک بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و بوم سازگار نقشی کلیدی در افزایش بهره‌وری تولید، کاهش خسارت‌ها و بهینه‌سازی مدیریت زنجیره ارزش محصول‌های کشاورزی دارد.
دشواری‌های مهم ورود و توسعه فناوری‌های نوین در بخش کشاورزی شامل جنبه‌های اقتصادی (مانند هزینه بالای سرمایه‌گذاری و تامین فناوری‌های نوین و نیروی کار حرفه‌ای)، زیرساختی (نبود بسترهای مناسب بهره‌گیری از فناوری‌های نوین) و اجتماعی و فرهنگی (کم بودن سطح سواد رسانه‌ای، ساختار سنتی و معیشتی جامعه کشاورزی و تغییر سبک زندگی) است. بنابراین، راهبرد بنیادی برای بومی‌سازی فناوری‌های نوین عبارت‌اند از: آموزش استفاده از این فناوری‌ها به کشاورزان، شناسایی و بررسی چالش‌ها و نیازهای واقعی پیش روی کشاورزان و بازیگران اصلی زنجیره کشاورزی از مزرعه تا سفره، ایجاد مزرعه‌های پژوهشی، ایجاد بسترها و زیرساخت‌های لازم برای ورود و بومی‌سازی فناوری‌های نوین.
فناوری‌های تحول ساز و جریان ساز در امنیت غذایی کشور شامل مواردی مانند فناوری هسته‌ای، نانوتکنولوژی، کلان داده، رباتیک، پهباد، کشاورزی دریایی، هوش مصنوعی، منابع جدید ریز گیاهان انرژی‌های نو، میکرو بایو فاکتوری‌ها و ... است.کشاورزی دارای چهار نسل سنتی، صنعتی، دقیق و هوشمند است که اصفهان جایی میان نسل سنتی و صنعتی معلق است. این در حالی است که استان‌های خوزستان، فارس، کرمان، خراسان رضوی و اصفهان به ترتیب ۵ استانی هستند که بیشترین مصرف آب را در بخش کشاورزی و همچنین بیشترین تنش آبی در کشور را دارند. مهم‌ترین تأثیر ورود فناوری‌های مختلف به بخش کشاورزی، افزایش بهره‌وری است. برای مثال در روش‌های کشاورزی سنتی، با فناوری‌های به‌روز مانند روش‌های نوین آبیاری می‌توان میزان مصرف آب را کاهش داد.
از طرف دیگر فناوری‌های مختلف در این حوزه به افزایش برداشت محصولات کشاورزی کمک می‌کند و به کمک این فناوری‌ها می‌توان از یک زمین با مساحت ثابت، مقدار بیشتری تولیدات کشاورزی و محصولات غذایی برداشت کرد. در حوزه دام‌پروری و تأمین گوشت و مواد غذایی گوشتی نیز فناوری‌های زیستی نقش پررنگی در افزایش تولید ایفا می‌کند.
اما در ابتدای امر ورود فناوری در هر زمینه‌ای با مشکل مواجه است. استفاده از فناوری‌های به‌روز و پیشرفته و به‌طورکلی استفاده از نوآوری، علی‌رغم فواید اقتصادی در بلندمدت، در ابتدا با هزینه و عدم قطعیت بالایی روبروست.حجم زیادی از بدنه بخش کشاورزی و دام‌پروری اصفهان را کشاورزان و دام‌پروران خرده‌پا تشکیل می‌دهند که توانایی هزینه‌های اولیه برای استفاده از فناوری را ندارند.
ریسک بالای استفاده از فناوری در بخش کشاورزی، در عمل موجب توسعه نیافتن بازار فناوری‌های کشاورزی و اقبال کم شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان به تولید فناوری‌ها شده است.
همه این اماواگرها در شرایطی رخ‌داده که بعد از گوشی تلفن همراه، ذرت، گندم، سویا، کنجاله و جو بیشترین میزان واردات کشور را به خود اختصاص داده و۲۰ درصد از واردات کشور مختص محصولات کشاورزی بوده و تأمین ۵۵ درصد کالری موردنیاز مردم ایران به واردات وابسته است. تأمین مواد غذایی و نهاده‌های دامی ازجمله مهم‌ترین مواردی است که در واردات مدنظر قرار می‌گیرد و در این زمینه نیاز شدیدی به افزایش استقلال احساس می‌شود.
بهره‌وری از فناوری تبعیت نکرد
افزایش میزان محصولات، مقاومت به خشک‌سالی، مقاومت به سرما، کاهش آفات و بیماری‌ها، مقابله علف‌های هرز و... ازجمله تأثیرات فناوری در محصولات کشاورزی است. بسیاری از بذرهای مورداستفاده در کشاورزی به این شیوه می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری و تولید بیشتر مواد غذایی شود و از طرفی از تأثیر سوء خطرات و تهدیدات طبیعی نیز جلوگیری می‌شود. باید توجه داشت که سلامت انسان‌ها ازجمله مواردی است که در حوزه فناوری کشاورزی موردتوجه قرار می‌گیرد. روش‌های قدیمی و سنتی مانند استفاده از کودها و سموم شیمیایی و انواع آفت‌کش‌ها نیز موجب افزایش تولید محصولات کشاورزی می‌شوند ولی این روش‌ها، سلامت افراد را با تهدید مواجه می‌کند. بنابراین برتری روش‌های نوین فناوری نسبت به روش‌های قبلی در افزایش محصول در عین افزایش سلامتی، توجیه اقتصادی، افزایش بهره‌وری، تنوع زیستی و درنهایت استقلال کشور خواهد بود. در ایران حدود ۳۰ سال از عمر این فناوری می‌گذرد و در حال حاضر کشور در علوم و فناوری‌های زیستی از کشورهای مطرح در آسیا و جهان است. در حال حاضر بیش از ۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان بزرگ و کوچک در حوزه فناوری‌های زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، فعالیت دارند. داروهای نوترکیب، هورمون‌ها، انواع کودها و سموم کشاورزی، بذرهای اصلاح‌شده و غیره، سبد محصولات زیست‌فناوری ایران را تشکیل می‌دهند. سهم بخش کشاورزی از شرکت‌های دانش‌بنیان کشور چهار درصد بود که این نرخ اکنون به ۶.۵ درصد رسیده است.
به گفته محسن دادار رئیس تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان، سهم اصفهان از ۴۰۰شرکت فناور کشاورزی یک‌پنجم یا ۸۰شرکت است که ۳۰شرکت در مرکز تحقیقات استان اصفهان فعال هستند. اصفهان ازنظر بهره‌وری به ازای هر سرمایه‌گذاری در بخش تحقیقات در میان۱۲استان کشور رتبه اول را کسب کرده است. این مرکز تحقیقاتی علاوه بر تحقیق در حوزه فناوری‌های نوین کشاورزی، وظیفه آموزش‌وپرورش کشاورزان و فعالان این عرصه را هم بر عهده دارد که آموزش سالانه ۵هزار سرباز و ۱۸۰دانش‌آموز که به اخذ دیپلم در حوزه آموزش‌وپرورش منجر می‌شود. در حال حاضر کمتر از دو درصد دانش‌آموزان استان در هنرستان‌های کشاورزی مشغول به تحصیل هستند. همچنین آموزش ۱۲۰هزار بهره‌بردار کشاورزی در استان از دیگر عملکردهای این مرکز بوده که با توجه به حضور شرکت‌های فناور و تحقیقات متعدد باید به رشد دانش نوین و افزایش بهره‌وری کشاورزی اصفهان کمک کرده باشد.
علی‌رغم وجود زیرساخت‌های لازم در استان اما رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان اعلام می‌کند که"بهره‌وری پایین مهم‌ترین مشکل بخش کشاورزی استان است." به گفته دادار، در ۱۲ شهرستان استان میانگین تولید گندم و جو از میانگین کشوری پایین‌تر است. او دلیل این امر را این‌گونه توضیح می‌دهد:" در حوزه کشاورزی باید روش‌های به‌روز در تولید محصول به کار گرفته شود تا بهره‌وری بالا رود. میانگین سنی کشاورزان استان بالای ۵۵ سال است و به همین دلیل بسیاری از روش‌های کشاورزی آنان سنتی و برای ۵۰ سال پیش است. خیلی از اوقات نبود تجهیزات مدرن عامل اصلی پایین آمدن بهره‌وری کشاورزی نیست، بلکه نبود آگاهی کشاورزان از روش‌های نوین و جدید و مقاومت آنان در پذیرش این روش‌ها است که راندمان محصولات را پایین می‌آورد." همان‌گونه که در ابتدای گزارش نیز توضیح داده شد به‌غیراز دلایل فوق، عدم توان مالی کشاورزی و عدم‌حمایت ارگان‌های ذی‌ربط برای افزایش سرمایه در گردش کشاورزان اصفهانی که ظرف۲۰سال اخیر به دلایل مختلف ازجمله حذف زاینده‌رود و جبران نشدن زیان آن‌ها، وضعیت مالی مناسبی ندارند، ازجمله مهم‌ترین دلایل عدم استقبال آن‌ها از فناوری‌های نوین از کاشت تا برداشت محصول است.
