نسل چهارم صنعت چیست؟
« تحوّل دیجیتال» و چالش‌های پیشرو
این عبارت ازآنجاکه مفهومی تجربی و نه علمی دارد، تعریف جامع‌ومانعی ندارد و یکی از اصلی‌ترین مشکلات در تحقق تحول دیجیتال در صنایع، نداشتن ذهنیت دُرست از این رُنسانس جدید صنعتی حتی در بین صاحبان صنایع و فعالان صنعت رایانه و فناوری اطلاعات است. باوجود نبود تعریف جامع و کامل از نسل چهارم صنعت، آنچه پُرواضح است، این نسل صنعتی بر مبنای ورود هوش مصنوعی در صنایع استوار است و شرکت‌های پیشرو در جهان با حرکت به سمت بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تحقق این مهم تنها از این طریق هوشمند سازی فرآیندها و تصمیم‌گیری‌های مسیر صنعت میسر می‌شود.
سیر تحول شرکت‌های بزرگ و پیشرو جهان در سال‌های نه‌چندان دور باعث ایجاد واژه «نسل چهارم صنعت» در ادبیات صنعتی دنیا شد و صنایع کوچک‌تر را وادار به ورود به این نسل از فناوری کرده که البته برای دستیابی به این امر باید زیرساخت انقلاب صنعتی و نوآوری‌های نوظهور در این مسیر طی شود.
بی‌شک لازمه سوددهی و بقای شرکت‌های صنعتی در دنیای پُررقابت کنونی ورود به این نسل صنعتی است، البته امروز در ایران تنها صنایع محدودی مانند صنایع فولاد و آن‌هم در برخی کارخانه‌های بزرگ این صنعت، ضرورت رسیدن به نسل چهارم صنعت درک شده و هنوز تعداد زیادی از صنایع کشور به این مرحله از شناخت ورود به این عرصه نرسیده‌اند.
آیا ورود به نسل چهارم صنعت تنها چاره خودکارسازی صنعتی در دنیای کنونی است؟
سامانه‌های خودکارسازی صنعتی،شامل نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی است که وظیفه کنترل فرایندهای خطوط تولید را بر عهده‌دارند و پیدایش آن به همان اوایل پیدایش رایانه‌ها بازمی‌گردد.
امروز خودکارسازی صنعتی در طیف وسیعی از صنایع بااهمیت همچون فولاد، هوافضا، نفت و گاز، پتروشیمی، خودروسازی و سایر زمینه‌ها کاربرد دارد و بخش مهمی از فرایند تولید را شامل می‌شود.
خودکارسازی صنعتی، سال‌هاست که وجود دارد و با صنعت عجین شده است؛ تنوع بالا در مشتریان این حوزه فنی و نیاز به فناوری بروز، باعث شده تا این عرصه پُر چالش برای شرکت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری جذاب باشد.
ورود هوش مصنوعی که رکن اصلی نسل چهارم صنعت است، می‌تواند بر خودکارسازی صنعتی اثرگذار باشد ولی با توجه به ماهیت بسیاری از کارهای صنعتی، ورود نسل چهارم صنعت تنها چاره استقرار خودکارسازی صنعتی در واحدهای تولیدی نیست ولی بی‌شک برای تحقق بهره‌وری بیشتر و کاهش هزینه‌ها ورود این سطح از فناوری به صنعت در آینده‌ای نزدیک ضروری است.
چالش‌های پیش روی استقرار خودکارسازی صنعتی مبتنی بر ورود فناوری‌های نسل چهارم چیست؟
کمبود نیروی انسانی بادانش روز در بیشتر شرکت‌های رایانه‌ای باسابقه فعال در زمینه خودکارسازی صنعتی در استان و کشور از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی استقرار خودکارسازی صنعتی مبتنی بر ورود فناوری‌های نسل چهارم است.
امروزه در جهان مهم‌ترین سرمایه یک شرکت رایانه‌ای، نیروی انسانی بادانش بالا و خلق‌کننده فناوری بادانش روز است که در کشورمان به دلیل وجود انحصار در برخی حوزهای خودکارسازی صنعتی، این مهم نادیده گرفته می‌شود.
مشکل دیگر نبود مدل مناسبی در رتبه‌بندی شرکت‌های رایانه‌ای کشور در حوزه خودکارسازی صنعتی و اداری است و این در حالی است که شاخص‌های تعریف‌شده در این زمینه، توسط شرکت‌های بزرگی پیشنهادشده که بازار انحصاری فروش محصولات خود رادارند و دغدغه چندانی در افزایش کیفیت محصولات و خدمات خود را ندارند.
رقابتی شدن از ویژگی‌های سازمان‌های امروزی است و تنوع‌گرایی لازمه تحقق آن است ولی مدیران صنعتی تمایل دارند تنها با برخی شرکت‌ها وارد عقد قرارداد در زمینه‌های خودکارسازی صنعتی شوند که این نگرش مانعی در تنوع‌گرایی و استفاده از ظرفیت‌های علمی و عملی نوآوران و نقش‌آفرینی و بهره‌گیری از شرکت‌های نوپا و سایر شرکت‌ها و مجموعه‌های دانشگاهی است.
ایجاد تحول در اتوماسیون صنعتی کشور نیازمند تحول در نگرش افراد مرتبط است و ضعف در فرهنگ‌سازی و آشنا کردن مدیران بخش‌های مختلف صنعتی، سرمایه‌گذاران و عموم مردم با حوزه‌های مطرح در تحول دیجیتال و نسل چهارم صنعت از دیگر چالش‌های پیش روی این حوزه بشمار می‌رود. محدود رویدادهایی که در زمینه معرفی تحول دیجیتال و نسل چهارم صنعت در کشور برگزارشده تنها با نگاه صرف اقتصادی و تجاری به محلی برای تبلیغات محصولات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برگزارکنندگان تبدیل‌شده است که نمی‌تواند کمکی به تغییر مسیر صنعت کشور از مسیر سُنتی به پیشرفته و تلفیق دانش و فناوری داشته باشد.
خودکارسازی صنعتی از ۲ بُعد تجاری و علمی قابل‌بررسی و ارزیابی است، مدت‌هاست در کشورمان بین این ۲ حوزه جدایی ایجادشده و این باعث ایجاد نگرش سطحی در بُعد تجاری و عدم پاسخگویی دقیق به نیازها در بُعد علمی شده است که گسترش مراکز تحقیق و توسعه در شرکت‌ها و ایجاد مراکز رُشد جوار دانشگاهی می‌تواند این مشکل را تا حدودی مرتفع سازد.
همگرایی ۲ حوزه صنعت و دانشگاه و شرکت‌های فعال خصوصی در عرصه خودکارسازی صنعتی و شناسایی تهدیدات و فرصت‌های پیش رو و استفاده از فناوری‌های پیشرفته در تولید صنعتی و پرداختن به خودکارسازی صنعتی در فرآیند تولید مسیری است که صنایع بزرگ جهان آن را طی می‌کنند و کشورمان نیز نیازمند این تحول است.
ضرورت یادآوری این نکته مهم است که کشورمان در زمینه خودکارسازی صنعتی از بُعد علمی آن، در برخی از شاخص‌ها همچون مقالات تالیفی در حوزه‌های هوش مصنوعی و نرم‌افزار، زیرساخت و امنیت پیشروست و از دانش فنی بالایی برخوردار است.
زیرساخت‌ها برای تحول دیجیتال و استقرار نسل چهارم صنعت مهیا شود
باید اذعان کرد هنوز زیرساخت‌های لازم برای عملیاتی شدن تحول دیجیتال و استقرار نسل چهارم صنعت در صنایع کشور آماده نشده است و ایجاد بستر اینترنت پُرسرعت، فضای ابری محاسبات، آموزش و فرهنگ‌سازی از پایین‌ترین رده تا بالاترین افراد از ضروریت‌ها در این زمینه است، که تحقق این مهم نیازمند حمایت جدّی دولت است.
بی‌شک تا زمانی که زیرساخت‌ها برای تحول دیجیتال و استقرار نسل چهارم صنعت مهیا نشده است،صاحبان و مدیران صنایع، به این سمت تمایل پیدا نمی‌کنند و تامین زیرساخت‌ها پیش‌نیازی برای ورود به تحول دیجیتال است و دولت باید دست صنایع را برای سرعت بخشیدن به استقرار نسل چهارم صنعت باز بگذارد تا این امر محقق شود.
کشورمان زمانی می‌تواند در زمینه‌هایی مانند کاربردهای نسل چهارم صنعت، کاربرد یادگیری ماشین و هوش مصنوعی در تولید صنعتی، امنیت سایبری، چالش‌های رهبری و حکمرانی دیجیتال موفق باشد که زیرساخت‌هایش برای تحول دیجیتال مهیا شده باشد.
منبع و تلخیص: ایرنا
