مدیرعامل بنیاد فرهنگی آموزشی امام محمد باقر( ع) در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» :
فعالیت مدارس غیردولتی بدون نظارت دولت ، ناممکن است
اصلی‌ترین چالش‌های خانواده‌ها برای ورود فرزندانشان به مدارس به‌ویژه غیردولتی‌ها شامل چه مواردی می‌شود؟
بحث ثبت‌نام دانش آموزان از دغدغه‌هایی است که همه‌ساله والدین با آن روبرو می‌شوند و بخشی از آن به مدارس غیرانتفاعی بازمی‌گردد. به‌طورکلی آموزش‌وپرورش و تعلیم و تربیت حوزه گسترده و پر چالشی است و موضوعاتی چون شهریه ،فضای تنفسی دانش آموزان و اینکه استاندارد آن در دنیا چقدر است و در ایران چقدر! همچنین در بخش دولتی و غیرانتفاعی این فضا چگونه تعریف‌شده است یا فضاهای کمک‌آموزشی ، ورزشگاه‌ها ، آزمایشگاه و... از موارد چالش‌برانگیز و مطالبه گر از سوی خانواده‌ها است.
اما موضوع شهریه‌ها در مدارس غیرانتفاعی محسوس‌تر بوده و البته هرسال نسبت به سال قبل با شتاب بیشتری افزایش پیداکرده به‌طوری‌که به یکی از نگرانی‌های اصلی مردم تبدیل‌شده است.
با توجه به اظهارات عنوان‌شده از سوی مسوولان حوزه غیرانتفاعی اصفهان شهریه مشخص‌شده برای این مدارس از ۴ تا ۲۴ میلیون تومان است اما گزارش‌های و شکایات مردمی از دریافت مبالغ بالاتری هم خبر می‌دهد ارزیابی شما چیست؟
به‌طور متوسط ۴۰ تا ۷۰ درصد روال عمومی برای افزایش شهریه‌ها است که در ناحیه‌ها و مدارس مختلف افزایش داشته است.
اعتقاد من آن است سازمان نظارتی آموزش‌وپرورش وادارات کل استان‌ها می‌بایست در بحث تعیین شهریه قانونی مدارس و نظارت بر اجرای آن وارد شوند.
اما آنچه در استان ما اتفاق افتاده نسبت به مصاحبه‌ای که آن مقام مسوول داشت و از مبلغ حداکثری خبر داده بود بسیار کمتر است چه‌بسا آن مبلغ عنوان‌شده مرتبط با مدارس تهران بوده است .
در اصفهان به نظر می‌رسد سامانه‌ای که شهریه‌ها را تعریف کرده است جامع و البته بدون ایراد هم نیست ولی آنچه دیده می‌شود شهریه‌های نسبتاً معقول است به‌طوری‌که بالاترین شهریه برای کلاس دوازدهم مقطع دبیرستان تعریف‌شده که بالاتر از ۳۰ میلیون هم نیست هرچند تعدادی از مدارس تخلفاتی داشته و تا ۴۰ میلیون تومان دریافت کرده‌اند و این نیاز به پیگیری دارد.
مسوولان مدارس غیرانتفاعی نسبت به میزان شهریه‌ها و شکایت خانواده‌ها از گرانی آنچه دیدگاهی دارند؟
به‌طور قابل‌توجهی هزینه‌های مدارس رو به افزایش است به‌ویژه مدارس استیجاری که هزینه آن‌ها به‌طور شدیدی افزایش می‌یابد. به‌عنوان‌مثال یک مدرسه غیرانتفاعی با ۱۵۰ دانش‌آموز اگر به هر دلیلی مصمم به جابجایی باشد پیدا کردن فضای مناسب برای آن بسیار دشوار است در بافت قدیم که خانه‌های حیاط دار موجود است ممکن است استانداردهای لازم برای فضای آموزشی موجود نباشد از سویی در بافت جدید خانه‌های حیاط دار پیدا نمی‌شود که مناسب فضای یک مدرسه باشد و این بزرگ‌ترین مشکل برای یک مدرسه غیرانتفاعی استیجاری محسوب می‌شود. همچنین افزایش قیمت اقلام مصرفی مانند کاغذ، لوازم‌التحریر و مواردی مانند هزینه اردو‌ها و مهم‌تر از همه حقوق کارکنان که بین ۷۰ تا ۸۵ درصد از هزینه‌های یک مدرسه را شامل می‌شود و غیرقابل انعطاف هم است، همگی برای یک مدرسه غیرانتفاعی مطرح است حال‌آنکه حمایتی هم از سوی دولت انجام نمی‌گیرد.
چرا دولت از این بخش حمایتی انجام نمی‌دهد درحالی‌که دخالت‌هایی را در مواردی چون تعیین شهریه دارد؟
در سال‌های ابتدایی راه‌اندازی مدارس غیرانتفاعی ، گاه دولت حمایت‌هایی را انجام می‌داد مانند تجهیزات کمک‌آموزشی که به مدارس ارائه می‌کرد و یا فضاهای خالی آموزشی خود را باقیمت مناسب به بخش غیردولتی اجاره می‌داد اما اکنون به‌غیراز یک مدیر که برای این مدارس می‌فرستد حمایت دیگری از مدارس غیرانتفاعی نمی‌کند.
راه‌حل کاهش چالش‌های این مدارس نیز کمک دولت عنوان می‌شود. البته نه ازلحاظ نیروی انسانی که خود درزمینه تأمین نیرو برای بخش دولتی هم مشکل دارد بلکه با پرداخت یارانه‌هایی برای کالاهای پرمصرف مدارس مانند کاغذ و یا تهیه تجهیزاتی مثل دستگاه تکثیر، لپ‌تاپ ، تابلوهای هوشمند که خرید عمده آن‌ها برای دولت بسیار ارزان‌تر تمام می‌شود و البته نیازمند مباحث کارشناسانه‌ای هم است.
گاهی شکایت های خانواده‌ها مرتبط با دریافت مبالغی بیشتر از شهریه تعیین‌شده با عناوین کلاس‌های فوق‌برنامه در طول سال است این مورد چگونه ارزیابی می‌شود؟
سفارش و ترجیح ما آن است که هزینه فقط یک‌بار دریافت شود زیرا خانواده حق دارد اگر شهریه‌ای را قبول کرد و هزینه آن را هم پرداخت کرد، برای خدمات دیگر مبلغ اضافه پرداخت نکند و این شاید تلخ‌ترین اتفاقی است که در مدارس غیرانتفاعی رخ می‌دهد که نیازمند نظارت جدی است.
ولی در طرف دیگر این ماجرا خانواده‌هایی قرارگرفته‌اند که برخی متقاضی خدمات اضافه‌تر هستند به‌عنوان‌مثال خدمات مشاوره‌ای تا حد معقول استانداردی به دانش‌آموز ارائه می‌شود درصورتی‌که برخی از والدین درخواست خدمات بالاتری را در این زمینه‌دارند و در برابر هزینه آن را می‌پردازند یا آنکه تقاضای خدمات ورزشی فوق‌برنامه رادارند.
اما اصل ایراد آن است که مدارسی هم به بهانه‌ها و توجیهات مختلف هزینه‌های مازاد دریافت می‌کنند درحالی‌که در زمان ثبت‌نام تعرفه‌ای اعلام می‌شود و نباید بیشتر از آن در طول سال دریافت گردد اگر برای فوق‌برنامه‌ای هم مبلغی اضافه می‌شود ترجیحاً باید درهمان زمان ثبت‌نام به‌طور مشخصی اعلام شود.
به نظر شما دخالت دولت در مدارس غیردولتی ضرورتی دارد و درکل چرا نظام آموزشی ما دوگانه شده است اگر خدمات بخش غیردولتی در بخش دولتی هم ارائه می‌شد بازهم این تضاد و دوگانگی به وجود می‌آمد؟
راه‌حل این موضوع آن است که بخش دولتی تقویت شود و مردم با اطمینان خاطر بتوانند فرزندان خود را به مدارس دولتی بفرستند. البته اکنون بخش دولتی در حال بازسازی یا نوسازی مدارس است این‌چنین که مدارس نمونه دولتی ، شاهد و تیز هوشان تنوعی را به وجود آورده‌اند و در حال تقویت این بخش هستند. اگرچه هنوز هم فاصله بین بخش دولتی با غیردولتی خیلی زیاد است.
اما اینکه ضرورت دخالت دولت در این مدارس غیردولتی تا چه میزان وجود دارد باید گفت اگر دولت دخالت نکند شرایط این مدارس غیرقابل‌کنترل می‌شود .دولت سامانه‌ای را در حد ملی و استان‌ها ارائه نموده و مصداق‌هایی برای فضای آموزشی ، مبلغ استیجاری ، خدمات ارائه‌شده به کارکنان و ...تعیین کرده که هرکدام در تعیین شهریه دخیل است .حال اگر این موضوع رها شود ممکن است برخی از مدارس سوءاستفاده‌هایی کرده و شهریه‌ها را در همین اصفهان تا ۱۰۰ میلیون تومان هم افزایش دهند.
دلیل آنکه برخی افراد علی‌رغم عدم توانمندی برای فراهم کردن سرانه آموزشی ، تنفسی ، ورزشی و... بازهم متمایل به ایجاد مدرسه غیرانتفاعی هستند چیست آیا فقط بحث سودآوری در میان است؟
به‌هرحال سودآوری وجود دارد اما نگاه اشتغال‌زایی برای خانواده و اطرافیان هم بی‌تأثیر نیست. قاعدتاً در این مسیر سیستم‌های نظارتی مقصر هستند چون آموزش‌وپرورش نباید بر طبق یکسری از استانداردها به هر فضایی مجوز تأسیس مدرسه غیرانتفاعی را دهد.
در کل دیدگاه دولت برای راه‌اندازی مدارس غیردولتی چه بوده است؟
تقریباً در همه کشورها آموزش‌وپرورش امر حاکمیتی است و این دیدگاه وجود دارد که نباید رها شود و در اختیار بخش خصوصی گذاشته شود. در اوایل انقلاب مدارس ملی قبل از انقلاب به دلیل عدم رعایت یکسری از استانداردها بسته شد .
زمانی تفکری تحت تأثیر غرب به وجود آمد که همه امور به بخش خصوصی واگذار شود و برخی از مسوولان آموزش‌وپرورش بر این اعتقاد بودند این بخش هم باید به بخش خصوصی سپرده شود ولی نظارت باشد اما عده‌ای دیگر با مخالفت براین باور بودند اگر این فضا را باز کردیم همه‌چیز از دست ما خارج و دیگر نمی‌توانیم حاکمیت نظام و دولت را در این بخش پیاده کنیم .
و سرانجام نیازی که مخالفان را مجبور به رضایت دادن کرد، افزایش بیش‌ازحد فشار بر دوش آموزش‌وپرورش ازلحاظ فیزیکی و هزینه‌ها بود، بنابراین اجازه داده شد بخش خصوصی به‌طور کنترل‌شده‌ای وارد این فضا شود و حتی نسبتی هم تعیین شد مبنی بر اینکه تا پنج سال ۱۰ درصد از دانش آموزان وارد فضای غیردولتی شوند که البته این نتایج چندان حاصل نشد، نه از فشار مدارس دولتی کاسته شد و نه آن درصد تعیین‌شده در مدت‌زمان معلوم ،جذب مدارس غیرانتفاعی شدند و نه نظارتی به‌طور کامل پیاده شد.
درواقع این مسائل چالش‌هایی است که نیازمند بررسی مجدد برای نتیجه‌گیری بهتر را دارد.
نهاد امام محمدباقر برای دانش آموزان مستعد محروم چه تسهیلات و خدماتی ارائه می‌دهد؟
بنیاد امام محمدباقر با ۲۵ سال سابقه فعالیت دارای ۱۰ مدرسه و چهار هزار دانش‌آموز از مقطع پیش‌دبستانی تا پایان متوسطه است و باوجودآنکه درزمان هایی مدارس استیجاری هم داشته‌ایم اما معدل عملکرد اقتصادی بنیاد هیچ زمان، متضرر نبوده است.
این مجموعه بدون سرمایه‌گذار شخصی با کمک خیرینی راه‌اندازی شد که نگاهشان به دانش آموزان مستعد فقیراست مثلاً بخشی از دانش‌آموزان فقط از طرف مؤسساتی مانند کمیته امام ، بهزیستی و انجمن مددکاران امام زمان در مدارس مجموعه تحصیل می‌کنند که رایگان و یا با تخفیف‌های بالاتر از ۵۰ درصد پذیرفته‌شده‌اند. درکل اصلی داریم که هیچ شخصی که در آزمون ورود مدارس ما پذیرفته می‌شود به دلیل بی‌پولی از تحصیل محروم نشود و اگر نهایتاً هم بخواهیم به هدفی برسیم باید برای فعالیت این‌گونه مدارس که دارای دیدگاه فرهنگی هستند بسترسازی بیشتری انجام گیرد. چراکه رها کردن وعدم رعایت استانداردهای همگانی یک چالش تلخ را به همراه دارد.
کلام آخر
رسانه‌ها مدافع حقوق مردم هستند از مسوولان برای سرانه فضای فیزیکی ، ورزشی ، اردوگاهی مطالبه گری شود و مشخص شود چه تعریفی برای این فضاها می‌کنند.
جامعه ما یک جامعه نظارتی است که باید مطالبه گری در آن با جدیت ادامه داشته باشد.
