اوقات بطالت
پای عدالت اجتماعی به تعطیلات تابستان هم باز شد
از منظر خانواده‌ها اما در فصل تابستان تکلیف فرزندان دهک‌های بالای جامعه مشخص است. گویا عدالت آموزشی این بار جای خود را به عدالت در اوقات فراغت داده است!
تابستان با طعم فقر
یکی از چالش‌هایی که معمولا محل اختلاف سیاست‌گذاران در بهینه کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان است، این است که تعریف واحد و دقیقی از مفهوم تفریح و سرگرمی بین دستگاه‌های تصمیم گیر وجود ندارد، به همین دلیل بخش مهمی از تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی‌ها در طراحی اوقات فراغت کودکان و نوجوانان بر عهده والدین است و آن‌ها هم طبق فرهنگ و البته میزان درآمد برای فرزندان خود برنامه‌ریزی می‌کنند.
از زمانی که نظام آموزشی ایران به دو بخش دولتی و خصوصی تقسیم و آموزش طبقاتی شد، شیوه تفریح و گذران اوقات فراغت دانش‌آموزان هم طبقاتی شد. بدین ترتیب تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان از امکان تفریح و لذت بردن تام و تمام از اوقات فراغت تابستانی محروم هستند. در شرایطی که تفریح به کالایی لوکس در میان خانواده‌ها تبدیل‌شده، به‌طور حتم شرایط اوقات فراغت دانش‌آموزان هم از وضعیت اقتصادی خانواده‌ها تبعیت می‌کند.
مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی ایالات‌متحده آمریکا در نوامبر ۲۰۱۸ مقاله‌ای با عنوان «هزینه تعطیلات مدرسه برای کودکان خانواده‌های کم‌درآمد» منتشر کرد و به این نتیجه رسید که تعطیلات مدرسه، دوره‌های استرس‌زا برای کودکان خانواده‌های کم‌درآمد است. این مقاله به بررسی و مستندسازی شواهدی پرداخت که نشان می‌دهد در خانواده‌های کم‌درآمد، تعطیلات تابستانی اغلب باعث افزایش فشارهای مالی، ناامنی غذایی، سلامت ضعیف و محرومیت از فعالیت‌های فرهنگی غنی و سالم می‌شود. بر مبنای این تحقیق دسترسی نابرابر و مشارکت محدود در فعالیت‌های جذاب باعث شد که بسیاری از کودکان فرصت‌های جالب آموزشی و رشد را از دست بدهند، فرصت‌هایی که برای همسالان مرفه‌تر فراهم است.
مظنه
از یک‌میلیون نفر دانش‌آموز استان اصفهان حدود ۱۸ درصد در مدارس غیرانتفاعی تحصیل می‌کنند. دانش‌آموزانی که در مدارس غیردولتی درس می‌خوانند حتما برای تابستان برنامه دارند، اما دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مدارس دولتی وضعیت متفاوتی دارند و باید از میان برنامه‌های پرورشی مساجد و پایگاه‌های اوقات فراغت و برنامه‌های آموزشی و ورزشی بخش خصوصی یکی را انتخاب کنند.
برنامه‌های آموزشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از دیرباز پناهگاه دانش‌آموزان بوده است. در حال حاضر اما عضویت در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وضعیت خوبی ندارد. سال ۱۴۰۱ به گفته بسیاری از مدیران کانون، عضویت در این مجموعه در سراسر کشور تا عدد ۵ میلیون نفر اعلام می‌شد، اما رقم‌های دیگر نشان از کاهش روند عضو‌گیری در کانون و حدود ۱۵۰ هزار نفر در سراسر کشور دارد؛ بنابراین یکی از مراکز قابل تامل برای گذران اوقات فراغت دانش‌آموزان از دور رقابت خارج‌شده است.
استخرها معمولا در صدر اولویت دانش‌آموزان برای گذران اوقات فراغت قرار دارد. یک دوره آموزش شنای ۱۰ جلسه‌ای یک تا ۱.۵ میلیون تومان قیمت دارد. برای هزینه‌های جانبی هم باید حداقل ۵۰۰ هزار تومان پرداخت. بدون در نظر گرفتن هزینه یادگیری، نرخ هر سانس استفاده از استخر از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان متغیر است.
ورزش‌های رزمی ازجمله علایق دانش‌آموزان محسوب می‌شود. برای آموزش هشت جلسه تکواندو ۳۰۰ تا ۵۵۰ هزار تومان و برای کاراته حداقل ۲۰۰ هزار تومان و برای لباس کاراته حدود ۴۰۰ هزار تومان باید هزینه شود. برای هشت جلسه آموزش ژیمناستیک نیز قیمت‌ها از ۳۵۰ تا ۵۵۰ هزار تومان متغیر است. فوتبال همیشه پرطرفدار است و قیمت کلاس فوتبال از یک تا ۲ میلیون و ۵۰۰ بدون هزینه‌های جانبی و لباس و کفش قیمت‌گذاری شده است. هزینه ۱۰ جلسه کلاس پرورش خلاقیت هنری کودکان از ۵۰۰ هزارتا یک‌میلیون تومان متغیر است.
کلاس خوشنویسی از ۷۵۰ تا یک‌میلیون و ۵۳۰ هزار تومان در ۲۴ جلسه هزینه دارد. هزینه هر ترم کلاس زبان هم‌بسته به نوع آموزشگاه و ترم آموزشی از ۷۰۰ هزار تومان به بالا است. والدینی که تمایل داشته باشند فرزند خود را در کلاس رباتیک ثبت‌نام کنند برای ۲۰ جلسه ۲ ساعته باید حدود چهار میلیون تومان بپردازند. البته برای کلاس‌های درجه ۲ رباتیک این قیمت به حدود ۲ میلیون تومان می‌رسد.
هزینه هر ساعت وقت‌گذرانی در گیم نت کمتر از ۵۰ هزار تومان نیست و برای خرید ارزان‌ترین کنسول بازی باید ۱۶ میلیون و خرید بازی‌ها برای این کنسول بین ۵۰۰ تا یک‌میلیون تومان هزینه کرد.
چه تعداد از والدین ۸۰ درصد دانش‌آموز اصفهانی شاغل به تحصیل در مدارس دولتی توان پرداخت هزینه‌های بالا رادارند؟
اوقات فراغت دولتی!
معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزشوپرورش استان اصفهان از دایر کردن برنامه‌های اوقات فراغت در سطح ۲۸۲ پایگاه ثابت اوقات فراغت در مراکز آموزشی، کانون‌ها و دارالقرآن‌های آموزشوپرورش در تابستان امسال به‌منظور برگزاری کلاس‌ها و برنامه‌های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی و دیگر رشته‌ها خبر می‌دهد.
به گفته نم نبات ۲۷۰ مدرسه در سطح استان برای برگزاری برنامه‌های اوقات فراغت در اختیار مجموعه‌های فرهنگی بسیج و مساجد قرار می‌گیرد. او البته توضیح می‌دهد مدارسی که در اختیار بسیج و مساجد قرار می‌گیرد ازجمله مدارس عادی استان به لحاظ دارا بودن تجهیزات محسوب می‌شود، زیرا به خاطر تورم و مسوولیت نمی‌توان مدارس خاصی که دارای امکانات هوشمند هستند را واگذار کرد!
چه تعداد از دانش‌آموزان اصفهانی به حضور در این کلاس‌ها تمایل داشته و برنامه‌های این کلاس‌ها بر چه اساسی تدوین و آماده‌شده است؟
نم نبات از مشارکت بیش از ۴۰ درصد دانش‌آموزان در فعالیت‌های اوقات فراغت در تابستان سال گذشته خبر می‌دهد. از این نرخ حدود ۱۸ درصد دانش‌آموزان غیرانتفاعی کسر شود، تکلیف ۴۲ درصد باقیمانده دانش‌آموزان اصفهانی مشخص نیست. آن‌ها یا از برنامه‌های بخش خصوصی استقبال کرده‌اند و یا تعطیلات را در کوچه و خیابان و فضای مجازی گذرانده‌اند.
نکته قابل تامل نبود بودجه کافی برای برنامه‌های دولتی است.
به گفته نم نبات، در حوزه‌های پرورشی و پایگاه ثابت هیچ ابلاغ اعتباری از سوی مجموعه‌های دولتی اختصاص نیافت و وزارت آموزشوپرورش ۳۰ میلیون تومان اختصاص داد که مبلغی بین پایگاه‌ها توزیع و بخش اصلی فعالیت‌ها با کمک‌های مردمی انجام شد. به علت کمبود اعتبار نمی‌توان انتظار کیفیت مناسبی را از این برنامه‌ها داشت.
جای خالی صنعت اوقات فراغت
در ایران و اصفهان فعالیت‌های فراغتی بیشتر در بخش دولتی عرضه می‌شود و بر اساس نیاز جوانان طراحی و برنامه‌ریزی نشده است. مشارکت بخش خصوصی در تولید و اجرای برنامه‌های فراغتی حداکثر
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از مهم‌ترین بازوهای تربیتی است که می‌تواند نظامی عادلانه برای اوقات فراغت کودکان و نوجوانان ایرانی شکل دهد؛ اما در سال‌های اخیر این نهاد مهم تربیتی که زیر نظر وزارت آموزشوپرورش است، نتوانسته ضریب نفوذ بالایی در فضای اجتماعی ایران داشته باشد و روزبه‌روز از قدرت و قوای آن کم شده است.
