چالش‌های توسعه اکتشافات سنگ‌آهن

علی غنی زاده ضرغامی/ فعال معدنی در سال ۲۰۱۹ ، مواد معدنی در کانادا حدود ۱/ ۴۸ میلیارد دلار کانادا درآمد داشته است و سهم سنگ‌آهن در آن حدود ۶/ ۵ میلیارد دلار کانادا بوده‌است؛ حدود ۱۲% از اقتصاد معدن کانادا مربوط به سنگ‌آهن است. شرکت‌های معدن و اکتشاف معادن در کانادا بازیگران غالب در صنعت معدن جهانی هستند. در سال ۲۰۱۸ ، شرکت‌های کانادایی دارایی‌های استخراج و اکتشاف به ارزش ۲۷۲ میلیارد دلار کانادا در کانادا و خارج از این کشور (بیش از ۱۰۰ کشور) ، از جمله مناطقی مانند آفریقا، استرالیا، اروپا، آمریکای‌جنوبی و ایالات متحده سرمایه‌گذاری کردند. دارایی‌های خارجی شرکت‎های معدنی کانادا در کل ۱۷۴ میلیارد دلار کانادا است. در ایران با توجه به سند چشم انداز ۱۴۰۴ حدود ۴۲% ارزش سرمایه‌گذاری مواد معدنی استخراج شده در کشور به سنگ‌آهن اختصاص دارد. همچنین در طرح جامع فولاد ۳۰ میلیارد دلار برای زنجیره کامل سنگ‌آهن تا فولاد سرمایه‌گذاری درنظر گرفته شده که هنوز بخش اعظمی از آن محقق نشده‌است. با توجه به مطالعات زمین‌شناسی در ایران و اعلام منابع رسمی میزان ذخایر بالقوه معدنی در کشور حدود ۵۷ میلیارد تن برآورد شده‌است.

اگر از امروز برنامه مدونی برای اکتشاف آن داشته‌باشیم و حداقل ۱۰۰۰ دستگاه حفاری همزمان مشغول به اکتشاف آن شوند حداقل بین ۴۰ تا ۵۰ سال زمان لازم داریم تا بتوانیم همه این ذخایر را تبدیل به اکتشاف تکمیلی کرده و ذخایر این کشور را قطعی بیان کنیم. حال با توجه به اینکه میزان ذخایر سنگ‌آهن در ایران حدود ۳ میلیارد تن برآورد شده با همین روش اگر ۲۰۰ دستگاه حفاری همزمان مشغول به اکتشافات سنگ‌آهن در کشور شوند بین ۱۰ تا ۱۵ سال زمان لازم داریم تا بتوانیم این ذخایر را به‌عنوان ذخایر قطعی از نوع دسته‌بندی C در کشور شناسایی کنیم. اما بحث اکتشاف به اینجا ختم نمی‌شود، متاسفانه هزینه‌های سنگین حوزه اکتشاف و عدم درآمد در این مرحله از مراحل معدنکاری باعث شده اکثر معادن کشور نتوانند مراحل اکتشاف ذخایر را به نحو صحیح و با روش‌های روز دنیا به اتمام برسانند. هزینه‌های سنگین خرید ماشین‌آلات حفاری، عدم دسترسی به ماشین‌آلات روز دنیا، ورود دستگاه‌های مستعمل چندین بار اورهال شده در این بخش، ورود مته‌های بی‌کیفیت خارجی و بالا بودن هزینه تهیه مته‌های باکیفیت، درگیری‌های محلی و سازمانی بین منابع طبیعی و محیط‌زیست با معدن‌داران به واسطه فعالیت‌های اکتشافی و عدم تخصیص مناطق هزینه‌شده به معدن‌دار توسط این سازمان‌ها، در نظر نگرفتن هزینه‌های اکتشافات سالانه به عنوان هزینه‌های سالانه شرکت‌ها و کسر مالیات آن ها در صورت وضعیت‌های مالیاتی، عدم حمایت مکفی تسهیلاتی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و وزارت صمت به مکتشفین معدن، بالابودن هزینه‌های تمدید پروانه‌های اکتشاف توسط وزارت صمت و همچنین افزایش بی‌رویه هزینه مسوولین فنی معادن، با توجه به عدم حضور ایشان در مراحل معدنکاری در معدن و ده‌ها چالش دیگر به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌های حوزه اکتشافات در ایران شناسایی شده‌است.

نکته قابل عرض این است که حمایت سازمان‌های ذی‌ربط در زمان اکتشاف باید خیلی بیشتر باشد چون مکتشف بدون هیچ درآمدی فقط در حال هزینه کردن است و در مرحله بهره‌برداری، هزینه‌های معدن از فروش ماده معدنی قابل جبران بوده اما در مرحله اکتشاف هیچ درآمدی از معدن حاصل نمی‌شود. لذا با توجه به هزینه‌های سنگین این بخش حمایت مادی و معنوی از مکتشفین بسیار سودمند خواهد‌بود. چندی پیش پیشنهادی به صندوق بیمه معادن دادیم که به شرکت‌های مکتشف معادن با توجه به سطح زیر پوشش پروانه‌های اکتشاف متعلق به آن شرکت، تسهیلات و سرمایه خرید دستگاه‌های حفاری به‌روز از خارج کشور را دهند و وزارت صمت مجوز ورود دستگاه‌های حفاری بدون تشریفات گمرکی را به آن‌ها بدهد که متاسفانه تا‌کنون میسر نشده‌است. در هر صورت اگر التهاب اکتشاف سنگ آهن یا هر کانی دیگر در کشور وجود دارد باید توجه بیشتری به بخش اکتشافات مواد معدنی کنیم.