راه دشوار خانه تا سرای ایرانی
و حالا این زنجیره‌ای‌های پرآوازه با ارایه شرایطی خاص و مطلوب برای مشتریان، توانسته‌اند جای پای خود را محکم کرده و حتی خرده‌فروشان سطح شهر را از گود رقابت به عقب رانند.
مردم خرید اقساطی لوازم‌خانگی را ترجیح می‌دهند
بی‌رونقی فروشگاه‌های خرد لوازم‌خانگی در مقابل فروشگاه‌های زنجیره‌ای از گفته‌های مورد تأکید فعالان و مسوولان این صنف است.
در این حال عده‌ای هم براین دیدگاه‌اند که زنجیره‌ای‌ها به دلیل عرضه مستقیم کالا و یکسان بودن قیمت‌ها در همه استان‌ها و به‌علاوه ارائه تسهیلاتی برای مشتریان، مانند خرید اقساطی توانسته‌اند افراد زیادی را به‌سوی خود جذب کنند به‌طوری‌که خریداران اعتماد می‌کنند و خاطرشان هم نسبت به کیفیت و تضمین محصول و ...آسوده است. واقعیت آن است با افزایش تورم اقتصادی و شیوع ویروس کرونا در کشور، صنعت لوازم‌خانگی به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفت، زیرا از یک‌سو قیمت مواد اولیه به‌شدت افزایش یافت و هزینه تولید بالا رفت و بسیاری از مردم دیگر توان خرید نداشتد و از طرف دیگر با شدت گرفتن کرونا بسیاری از مردم تحت تاثیر محدودیت‌ها، کسب‌وکارهای خود را از دست دادند و درآمدی برای خرید لوازم‌خانگی نداشتند، به همین دلیل بازار با رکود همراه شد، هرچند در این مدت شرکت‌های خارجی هم از ایران رفته بودند و عرضه محصولات لوازم‌خانگی به‌شدت کاهش‌یافته بود و در همین دوران شرکت‌ها برای فروش محصولات خود از ابزارهای مختلفی همچون عرضه از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای روی آوردند تا بتوانند بر مشکلات فائق آیند. اگر گذری هم بر گزارش‌های مرکز آمار در این چند سال گذشته داشته باشیم حاکی از تورم لوازم‌خانگی و درنتیجه رکود این بازار است این‌چنین که در سال ۹۹ نرخ تورم لوازم‌خانگی به ۵/ ۴۶ درصد رسید و در سال ۱۴۰۰ باز همان نرخ تورم برای لوازم‌خانگی ثبت شد و امسال نیز قیمت لوازم‌خانگی از سوی تولیدکنندگان افزایش یافت؛ تا جایی که درهمان ابتدای سال، نرخ تورم لوازم‌خانگی به ۲/ ۴۳ درصد رسید.
در این میان تولیدکنندگان هم با این توجیه که افزایش هزینه مواد اولیه بر قیمت نهایی محصولات تأثیر مستقیم دارد می‌گویند تغییر لحظه‌ای لوازم‌خانگی نه به دلیل گران‌فروشی بلکه به علت افزایش انواع هزینه‌ها است بنابراین چاره‌ای جز اعمال افزایش چنددرصدی بر قیمت این کالاها نیست. واضح آنکه ماحصل این وضعیت گرانی، کاهش مشتریان واحدهای خرد و رونق گیری فعالیت مجموعه‌های بزرگ لوازم‌خانگی به دلیل قرار دادن تمهیدات و شرایطی خاص چون خرید با اقساط بلندمدت بوده است.
خرید از مجموعه‌های بزرگ لوازم‌خانگی ضرر یا منفعت؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین دلیل استقبال شهروندان از فروشگاه‌های زنجیره‌ای به زنجیره تامین و توزیع مربوط است؛ در مدل سنتی، زنجیره تامین و توزیع از واحد تولیدی آغاز و با گذر از عمده‌فروش، خرده‌فروش و سایر واسطه‌ها به مصرف‌کنندگان منتهی می‌شود که با فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای این زنجیره تامین و توزیع کوتاه‌تر شده است.
به عبارتی فروشگاه‌های زنجیره‌ای نوعی شبکه مویرگی نظام توزیع هستند که در همه نقاط شهر وجود دارند و باعث شده‌اند تا احساس آرامش روانی ازلحاظ فراوانی کالا در بازار ایجاد شود.
درمجموع فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل خرید در مقیاس بالا از تولیدکنندگان، حذف واسطه‌ها، تنوع کالایی گسترده و تخفیف‌های همیشگی زمینه مناسبی برای تامین مایحتاج روزانه مردم بشمار می‌آیند. ضمن آنکه مکانیزه بودن صندوق‌های فروشگاهی و امکان نظارت دقیق بر این فروشگاه‌ها، آن را به بهترین محل برای توزیع کالاهای اساسی در میان مردم تبدیل کرده است.
موضوع موردتوجه آنکه اگرچه تا چند سال گذشته فعالیت اصلی این فروشگاه‌ها مرتبط با اقلام خوراکی می‌شد اما دریکی دو سال اخیر، دامنه آن‌ها گسترده و به حوزه‌هایی مانند لوازم‌خانگی هم رسیده است. به‌طوری‌که در هر استانی چند مورد از این نوع فروشگاه‌ها تأسیس و در حال فعالیت هستند.
در اصفهان نیز که به‌عنوان یکی از شهرهای پرجمعیت کشور مطرح است و همواره فروشگاه‌ها واحدهای صنفی خرد لوازم‌خانگی فراوانی در همه نقاط آن فعالیت داشته‌اند امروز باوجوداین مراکز بزرگ، گویا ذائقه مردم هم نسبت به چگونگی خرید تغییریافته و اغلب به دلیل تبلیغات گسترده اگر برای مشاهده و مقایسه قیمت‌ها هم که باشد سری به این فروشگاه‌های بزرگ می‌زنند.
در این حال، باوجود مزایا و منافعی که خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای لوازم‌خانگی به دنبال دارد و علی‌رغم تبلیغات وسیع این فروشگاه‌ها برای جذب بیشتر مشتریان، گلایه‌ها و واکنش‌های بسیاری نسبت به این مراکز خرید، هم از سوی فعالان صنفی وهم از جانب مشتریان، عنوان می‌شود.
هزینه بالای کالاها به همراه کاهش قدرت خرید مردم، باعث شده تا بازار لوازم‌خانگی نیز مانند سایر کالاهای مصرفی مردم با رکود معاملات روبرو باشد. در شرایط فعلی فروشندگان لوازم‌خانگی از کسادی بازار گلایه‌مند بوده و از تمایل مردم به خرید کالا آن‌هم به‌صورت قسطی صحبت می‌کنند.
به گفته پازوکی رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی فروشگاه‌های بزرگ در این شرایط اقدام به فروش اقساطی کرده‌اند اما مابقی کسبه که کالاهای خود را قسطی نمی‌فروشند متضرر می‌شوند. این در حالی است که این مغازه‌ها باید مالیات و عوارض شهرداری را به‌موقع پرداخت کنند.
فعالان صنفی اصفهان نیز که با راه‌اندازی این چند فروشگاه بزرگ لوازم‌خانگی در این شهر، دچار بی‌رمقی بیشتری نسبت به گذشته شده‌اند از کاهش ۷۰ درصدی فروش لوازم‌خانگی در همین یک سال اخیر خبر می‌دهند. به گفته این فعالان افزایش قیمت دلار موجب گرانی همه کالاها شده است و اجناسی چون لوازم‌خانگی باوجود داخلی بودن اما به دلیل مواد اولیه و هزینه‌های تولید با همین نرخ دلار سنجیده و گران‌تر می‌شود. ازاین‌رو مشتریان هرروز کمتر از قبل و اگر مصمم به خریدی هم باشد ترجیح بر خریدهای اقساطی بلندمدت می‌دهند.
دراین‌بین این رویکرد، هم وجود دارد که اگر فروشگاه زنجیره‌ای مدیریت و نظارت شود می‌تواند به نفع مصرف‌کننده و فروشنده باشد زیرا هرچقدر تقاضا بیشتر باشد فروشنده سود می‌برد و از طرف دیگر مصرف‌کننده هم می‌تواند محصولات را باقیمت پایین‌تر خریداری کند. درصورتی‌که با یک بررسی و نظرخواهی از مشتریان این فروشگاه‌ها مشخص شد که عده‌ای از آن‌ها چندان هم رضایتی از خریدهای خود نداشته‌اند. اگرچه با رشد قابل‌توجه قیمت لوازم‌خانگی، بسیاری از فروشگاه‌های عرضه این محصولات ادعا می‌کنند که کالاهای خود را به‌صورت اقساطی به فروش می‌رسانند.
ولی در بسیاری از موارد، مشخص می‌شود مبلغ تمام‌شده کالا در خرید اقساطی، با مبلغ تمام‌شده درفروش نقدی، تفاوت بسیار زیادی داشته و ازنظر اقتصادی به‌هیچ‌وجه مقرون‌به‌صرفه نیست.
موضوعی که به‌کرات از سوی مشتریان چنین مراکزی، عنوان می‌شود چراکه با یک برآورد ساده مشخص است که خرید اقساطی، نرخ نهایی کالای موردنظر را، گران‌تر می‌کند. عده‌ای دیگر نیز با این دلیل که گاه قیمت بالاتری بر روی کالاهای این فروشگاه‌ها درج می‌شود بر این باورند خرید از این مجموعه‌ها صرفه‌ای خاص برایشان نداشته است.
برخی هم نسبت به کیفیت کالای خریداری‌شده، معترض بوده و از عدم رضایت خود خبر می‌دهند. علاوه بر آنکه ازدحام جمعیت وبی نظمی روزهای پایانی هفته خود عاملی دیگر، برای سردرگمی مشتریان این مجموعه‌ها است.
مردم، برای هر نوع خریدی احتیاط کنند
مسوولان صنفی اصفهان در ارتباط با تأسیس این فروشگاه‌های بزرگ و تاثیرشان بر روند فعالیت واحدهای صنفی خرد چه می‌گویند؟
از نگاه آن‌ها چنین فروشگاه‌هایی، کسب‌وکار فروشندگان خرد لوازم‌خانگی را کساد کرده است. چراکه با خرید اجناس به‌طور مستقیم از کارخانه و فروش قسطی آن‌ها، خریداران را به‌سوی خود راغب می‌کنند. ولی صنف لوازم‌خانگی توان این را ندارند که در اقساط طولانی‌مدت، کالایشان را بفروشند.
دراین‌باره محمدجواد روغنی نایب‌رئیس اتحادیه لوازم‌خانگی اصفهان در گفتگو با دنیای اقتصاد بیان می‌کند: تبلیغات بسیاری برای فروشگاه‌های بزرگ لوازم‌خانگی می‌شود که بخشی از آن با واقعیات فاصله دارد. وی تصریح می‌کند: اگرچه حرف از فروش‌های اقساطی است اما بحث قابل‌توجه آنکه چه میزان، کارمزد برای این‌گونه اقساط در نظر گرفته می‌شود.
به گفته این مسوول کارمزد دریافتی برای فروش یک کالای قسطی تا حدود ۴۰ درصد هم می‌رسد درصورتی‌که دریافت یک وام بانکی با بهره ۱۸ درصدی برای خرید کالای خانگی به‌صرفه‌تر است.
وی یادآور می‌شود: اگر خریداران گذری به بازارهای لوازم‌خانگی و فروشگاه‌های خرد سطح شهر داشته باشند متوجه می‌شوند که بسیاری از این فروشگاه‌ها با شرایط بهتر و کارمزدهای بسیار کمتر، اجناس خود را به‌طور اقساطی به فروش می‌رسانند.
و می‌افزاید: اما به دلیل آنکه در این مراکز، انواع کالاها در کنار همدیگر قرارگرفته‌اند خریداران برای وجود تنوع و امکان مقایسه نمانام‌ها یا همان برندها و قیمت‌ها به آن‌ها رجوع کرده و گاه خرید خود را هم انجام می‌دهند.
روغنی تصریح می‌کند: به‌هرحال، این مراکز بزرگ، ضربه‌ای شدید بر واحدهای خردی وارد آورده‌اند که توان رقابت را ندارند و اگر شرایط به همین روال پیش رود دیر یا زود خیلی از کسبه اصفهان، نابود می‌شوند.
این فعال بازار لوازم‌خانگی در پاسخ به این پرسش که بازخورد مردم اصفهان، نسبت به خرید از این فروشگاه‌ها چگونه بوده است اظهار می‌کند: ازجمله شکایات انجام‌گرفته آن بوده که کالایی خریداری‌شده است اما در زمان مشخص‌شده تحویل داده نشده است. مورد دیگر به کیفیت اجناس بازمی‌گردد که باوجود کیفیت کالاها اما گاه کالای درجه دوم هم عرضه‌شده است.
و موضوع دیگر هم آنکه برخی از افراد، این کالای اقساطی را خرید کرده و به‌طور نقدی در بازار به فروش می‌رساند که چنین اقدامی، موجب برهم ریختن بازارها می‌شود.
در پایان این مسوول تأکید می‌کند: در شرایط اقتصادی فعلی بهتر است مردم، هر نوع خرید را با نکته‌سنجی و در نظرگیری جوانب احتیاط، انجام دهند تا متضرر نشوند.
