اصفهان- مسکو بدون توقف
خواهر خوانده روسی شریک تجاری می‌شود؟
دولت برای نیل به این هدف اصفهان را پایلوت این روابط قرارداده و برای تسریع در حصول نتیجه، قصد دارد روابط خواهرخواندگی شهرها را پس از سال‌ها به روابطی واقعی تبدیل کند. به همین دلیل ظرف چند ماه اخیر اصفهانی که پتانسیل‌ها و زیرساخت‌های صادراتی آن دستخوش استهلاک و نوسانات ارز شده، آستین بالا زده تا بازارهای خواهرخوانده روسی خود را که در تله تحریم هم گرفتار آمده، تسخیر کند.البته روابط تجاری اصفهان و روسیه از سال‌های گذشته برقرار بوده اما در فراز و نشیب گرفتار آمد و به درآمد پررنگی ختم نشد. حالا پای دولت و بخش خصوصی باهم به عقد خواهرخواندگی چند دهه قبل بازشده تا اوضاع خزانه شهر سکه شود.
سلام به خواهر روسی
شهرهایی که اشتراک‌ها و تشابه‌های فرهنگی و... دارند، می‌توانند با یکدیگر خواهرخوانده شوند و تبادلات تجاری، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی قابل‌توجهی میان آن‌ها شکل گیرد. تاثیر امضای تفاهم‌نامه‌های خواهرخواندگی در رونق فرهنگی و اقتصادی استان‌ها قابل‌توجه است اما تاکنون به این پتانسیل توجه جدی نشده است.
نصف جهان۱۴ خواهرخوانده دارد ولی ارتباط اصفهان با شهرهای فرایبورگ، شی‌آن، سن‌پترزبورگ و کوالالامپور بیشتر از سایر خواهر شهرها است. این ارتباطات اغلب به برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی و دعوت از گروه‌های هنری در شهرهای خواهرخوانده محدودشده است. هرچند اتاق‌های بازرگانی هم بر اساس تفاهم‌نامه به هم مرتبط می‌شوند، اما تاکنون فعالیت بارز اقتصادی یا گردشگری در این حوزه اتفاق نیفتاده و به‌غیراز چند ماه اخیر، اتاق اصفهان عملکرد خاصی از خود بروز نداده بود . به نظر می‌رسد بسیاری از قراردادهای خواهرخواندگی اصفهان، بدون هدف‌گذاری مشخصی بوده‌اند؛ خواهر شهرهایی که در دیپلماسی شهری ظرفیت خوبی به شمار می‌آیند و می‌توانند در توسعه فرهنگی، گردشگری و اقتصادی نقش مؤثری ایفا کنند.
حالا پس از سال‌ها قرار است رابطه تجاری اصفهان با خواهرخوانده روسی خود وارد مرحله جدی‌تری شود. سفر هیات سیاسی -تجاری اصفهان به روسیه، توسعه تعاملات در چهار محور اقتصاد و بازرگانی، خدمات شهری، گردشگری و همکاری‌های علمی، فناوری و دانش‌بنیان با استان‌های سن‌پترزبورگ و مسکو را هدف قرارداد. درواقع در سفر هیات روسی به اصفهان، مسوولان این دو استان با دعوت از هیات تجاری و اقتصادی استان خواستار توسعه روابط دوجانبه شده بودند.
تأسیس دفتر نمایندگی تجاری دائمی میان اتاق بازرگانی اصفهان و اتاق بازرگانی مسکو و سن‌پترزبورگ، جذب سرمایه‌گذار، استفاده از پتانسیل‌های این دو استان در بهبود خدمات شهری اصفهان و ...ازجمله برنامه‌های سفر هیات ایرانی به استان خواهرخوانده روسی بود. درنهایت آن‌طور که استانداری اصفهان اطلاع‌رسانی کرده، در حوزه‌های چهارگانه نام‌برده شده، نقشه راهی طراحی‌شده که توسط استاندار اصفهان و مقام دولتی متناظر در هر یک از استان‌های سن‌پترزبورگ و مسکو امضا خواهد شد. اصفهان در این سفر برای برپایی نمایشگاهی منطقه‌ای برای توزیع کالای ایرانی در مسکو اعلام آمادگی کرد.تفاهم‌نامه‌هایی بین دانشگاه‌های اصفهان و مسکو و شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان و سن‌پترزبورگ منعقد شد.همچنین در دیدار با نماینده عالی دولت روسیه تفاهم‌نامه دیگری در چهار محور امضا شد. برای به نتیجه رسیدن این تفاهم‌نامه‌ها کمیته مشترکی هم ایجادشده و قرار است در سفر بهار آینده هیات روسی به اصفهان مشکلات برطرف و موارد موردنظر چکش‌کاری شود. همچنین برای اجرای توافق‌ها و ادامه تعاملات تجاری و تسهیل این روند،دفتری مشترک بین اتاق اصفهان و سن‌پترزبورگ شکل خواهد گرفت.
به گفته رئیس اتاق اصفهان فعالیت مراکز تجاری ایران در روسیه و تشکیل دفاتر تجاری مشترک در اتاق‌های بازرگانی سن‌پترزبورگ و مسکو و اصفهان مهم‌ترین دستاورد اعزام هیات تجاری اصفهان به روسیه بوده است. حجم قراردادهای منعقدشده در این سفر ۲۰ درصد صادرات کشور اعلام‌شده و مجوز عرضه محصولات غذایی، بهداشتی و کالاهای مصرفی ایرانی بدون پرداخت حق تاییدیه در فروشگاه‌های زنجیره‌ای روسیه فراهم‌شده است.
موانع تجاری
جمعیت، محدودیت‌های تجاری برای رقبای ایران، مصرف بالای مواد غذایی، رقابت‌پذیری ایران در برخی کالاها، تحریم روسیه و خروج اروپایی‌ها از بازار این کشور و ... همگی عواملی هستند که می‌تواند به تقویت جایگاه اصفهان در بازار دو استان مسکو و سن‌پترزبورگ منجر شود اما موانع هم کم نیستند.
گردش مالی صنعت خرده‌فروشی در این کشور در سال ۲۰۱۴، با ۲.۵ درصد رشد نسبت به سال قبل از آن به رقم ۶۹۴ میلیارد دلار رسید و علی‌رغم وجود تورم که به کاهش قدرت خرید طبقه متوسط منجر شده، بخش خرده‌فروشی در این کشور در حال رشد است که این امر فرصت‌هایی را برای صادرکنندگان فراهم می‌کند. خرده‌فروشی مواد غذایی ازجمله بخش‌هایی است که به دلیل ارائه کالاهای ضروری از شرایط نابسامان اقتصادی و سیاسی کمترین تاثیر را پذیرفته و بنابراین توسعه زیرساخت‌های خرده‌فروشی ازجمله ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در دو استان هدف اصفهان یک فرصت محسوب می‌شود که البته شمشیر دو لبه نیز هست.
روابط اقتصادی ایران و روسیه از سال ۲۰۰۹ به بعد آسیب دید. باوجوداینکه تا سال ۲۰۰۸ مبادلات اقتصادی دو کشور حدود ۴ میلیارد دلار بوده این روابط به‌تدریج کاهش‌یافته و در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ به یک میلیارد دلار رسید. البته از سال ۲۰۱۴ جهش کوچکی مشاهده شد و سطح مبادلات دو کشور به حدود ۱.۵ میلیارد دلار افزایش یافت.توسعه و تحکیم روابط تجاری ایران و روسیه از سال ۲۰۱۹ تاکنون روند افزایشی داشته وبر اساس آمارهای موجود حجم تبادلات تجاری اصفهان و روسیه در شش‌ماهه گذشته ۳ برابر افزایش‌یافته است.
باوجود همه تلاش‌های اصفهان برای راه‌یابی به بازارهای روسیه اما این رابطه در مواردی پایدار نبوده که به دلیل عدم رعایت استانداردهای این کشور و بی‌توجهی به سلیقه مصرف‌کنندگان روسی بوده؛ به‌بیان‌دیگر دو کشور مکمل اقتصادی یکدیگر نبوده و همین موضوع باعث شده ظرفیت‌های اقتصادی ایران و روسیه از گستردگی چندانی برخوردار نباشد.
به‌طورکلی سه دسته عوامل شامل سیاست‌های تعرفه‌ای روسیه، سیاست‌های ارزی دو کشور و نیز ضعف‌های لجستیک و پشتیبانی ایران از صادرات محصولات را می‌توان از موانع عدم توفیق صادرات محصولات ایرانی ازجمله محصولات کشاورزی به روسیه دانست. امروز اما شرایط به دلیل تحریم‌ها تغییر کرده و روس‌ها پذیرای محصولات اصفهان شده و به‌تبع نظام تعرفه‌ای هم در راستای ورود ایران به منطقه اوراسیا تغییر کرده است. بااین‌وجود سایر مشکلات زیرساختی و عدم شناخت بازارهای هدف همچنان به قوت خود باقی است. بدون شک جنگ اوکراین و حجم تحریم‌های روسیه پایدار نیست و به همین دلیل فرصت اصفهان برای تبدیل‌شدن به شریک تجاری پایدار دو استان و کشور روسیه، طولانی نیست.
تحول یک‌شبه!
اقتصاد روسیه بر پایه صادرات نفت و گاز و تولید تجهیزات نظامی استوار بوده و بنابراین امروز بازار وسیعی از نیازهای وارداتی پیش روی ایران و اصفهان قرار دارد. بااین‌وجود عراق با ۳۲۹ میلیون دلار، پاکستان با ۱۴۲ میلیون دلار، ترکیه با ۸۴ میلیون دلار، افغانستان با ۵۱ میلیون دلار و ارمنستان با ۴۱ میلیون دلار، کشور‌های بزرگ هدف صادرات اصفهان در هفت‌ماهه ابتدایی امسال بوده‌اند و روسیه جایی در آن ندارد. در سال گذشته ۷۹۴ تن محصول کشاورزی تولیدات استان اصفهان شامل حیوانات زنده ،محصولات نباتی ،صنایع غذایی، روغن‌ها و عطرمایه ها( اسانس‌ها) و گلاب به ارزش چهار میلیون و ۵۸۸هزار و ۸۸۷دلار به روسیه صادرشده و این در حالی است که ارزش بازار کشاورزی و صنایع غذایی روسیه ۴۰میلیارد دلار است!
بر مبنای آمار منتهی به اردیبهشت ۱۴۰۱ سازمان توسعه تجارت ایران، مجموعه مبادلات ۲۶ ماه ایران و روسیه، ۴میلیارد و ۱۶۴میلیون دلار بوده و در این مدت یک میلیارد و ۱۵۲میلیون دلار کالا و خدمات از ایران به مقصد روسیه صادرشده و در مقابل ۳میلیارد و ۱۲میلیون دلار کالا واردشده که نشانه تراز منفی تجاری ایران و روسیه است. ارزش کل بازارهای روسیه ۱۰۰میلیارد دلار برآورد می‌شود!
تجار و هیات روسی بهار سال آینده به اصفهان بازمی‌گردند و استان کمتر از۶ماه فرصت دارد تا برای افزایش صادرات به پایتخت و دومین شهر بزرگ روسیه، برنامه‌ریزی عملیاتی انجام دهد به‌نحوی‌که جهش صادرات اقلام موردنیاز این دو استان در شرایطی اتفاق بیفتد که صنایع اصفهان به علت نوسان شدید قیمت ارز، توان تولید مقبولی نداشته و به دلیل گرانی مواد اولیه، محصولات تولیدی آن‌ها توان رقابتی ندارد. مهم‌ترین دلایل شکست اصفهان در بازار روسیه در سال‌های اخیر را می‌توان در دلایل فنی تولید، دلایل اقتصادی، دلایل لجستیکی و دلایل برنامه‌ریزی جستجو کرد. به‌طوری‌که تولید و صادرات محصولات باکیفیت‌های نه‌چندان بالا و البته نامأنوس بافرهنگ کشوری مثل روسیه ازیک‌طرف، قیمت‌های تمام‌شده بالا از طرف دیگر، ضعف ساختاری به‌خصوص در بحث حمل‌ونقل از طرف دیگر و درنهایت عدم برنامه‌ریزی بلندمدت و معطوف شدن به روندهای کوتاه‌مدت همگی از موضوعاتی بودند که باعث شد بازار روسیه تقریبا از دست برود. پیوندهای خواهرخواندگی اصفهان می‌تواند زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری مشترک، فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی، علمی،فرهنگی، تجاری و اقتصادی در دو شهر باشد اما برای بهره بردن از این توافق‌ها ابتدا باید پتانسیل‌ها و وجوه مشترک بین دو شهر جهت همکاری را شناسایی نمود و با تأکید و تقویت این وجوه زمینه پیشرفت و توسعه را فراهم آورد.
بنابراین گام اول، شناخت مزیت‌های نسبی استان اصفهان و خواهرخوانده روسی در رشته‌های خاص از فعالیت‌های اقتصادی و سپس فراهم آوردن زمینه توسعه و گسترش این فعالیت‌ها و همکاری‌های مشترک است که به تخصیص کارآمد و مؤثر منابع می‌افزاید و درنهایت زمینه لازم برای کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکار را هم ایجاد می‌کند.
