در پنجره‌های نهادی، نوع قراردادهای منعقدشده و اجرای آنها و همچنین اجرای قانون حداکثر از مواردی بوده است که یادگیری فناوری را تسهیل کرده است. در بعد پنجره‌های فرصت فناوری نیز ظهور فناوری میدرکس و تسلط شرکت‌های فنی-مهندسی بر آن مهم‌ترین پنجره فرصت در نوآوری این صنعت بوده است. با وجود این، از فرصت تقاضا در صنعت فولاد برای توسعه توانمندی فناورانه استفاده بهینه نشده است. محمدرضا عطاپور، ابوالفضل کزازی و دیگران در پژوهشی با عنوان «حرکت در مسیر نوآوری: تحلیل تجربه صنعت فولاد ایران در یادگیری فناورانه با استفاده از چارچوب پنجره‌های فرصت» به بررسی فرآیندهای یادگیری و خروجی‌های صنایع فولاد کشور در دوران بعد از انقلاب پرداخته‌اند. بر اساس این پژوهش، بیشتر مطالعات انجام‌شده در زمینه یادگیری در کشورهای توسعه‌یافته بر چگونگی نوسازی توانمندی‌های نوآورانه موجود کشورها متمرکز است و این برای جدیدالورودها، که در دوره آغاز فعالیت خود از توانمندی‌های فناورانه ابتدایی بی‌بهره‌اند، نمی‌تواند مثمرثمر باشد. این کشورها برای برخورداری از توان رقابتی و همپایی فناورانه باید استراتژی‌های مدون یادگیری فناورانه را، که فرآیندی خودکار نخواهد بود، مدنظر قرار دهند. بنابراین ارتقای توانمندی‌های فناورانه از طریق سازوکارهای یادگیری، به تلاشی هدفمند و بلندمدت نیاز دارد که ماهیت ضمنی فناوری‌ها و اینکه فناوری‌ها به آسانی قابل انتقال و تقلید نیستند، اهمیت این تلاش‌های برنامه‌ریزی‌شده را دوچندان می‌کند.

بر اساس این پژوهش، سه بخش اساسی در فرصت‌های یادگیری فناورانه وجود دارد. نخستین بخش، پنجره فرصت یادگیری فناورانه سیاست‌های دولت است. از زمان اولین نمود از ارزش تحقیق و توسعه و نیاز برای فعالیت‌های دولتی سازمان‌یافته و گسترده در حمایت از علم و فناوری، منطق مداخلات دولتی برای حمایت از نوآوری صنعتی توسعه یافت و سیاست‌ها و مداخلات دولت به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر نظام نوآوری، مورد توجه محققان قرار گرفت. در این صنعت، دولت پس از آگاهی از تقاضای بالا برای فولاد در داخل و خارج از کشور و احساس نیاز به درونی کردن فناوری سیاست‌هایی از جنس سیاستگذاری و برنامه‌ریزی (تاسیس شرکت‌های ملی فولاد ایران و ایمیدرو) و سرمایه‌گذاری (جذب شریک‌های خارجی با سازوکارهای تامین مالی به ویژه ارائه نفت در برابر فناوری)، خریدهای دولتی (قانون حداکثر استفاده از توان داخل) و (توانمندسازی) ایجاد مراکز تحقیق و توسعه، تسهیل و تشویق آموزش‌های کاربردی (پرداخت و به عبارتی پنجره فرصتی برای یادگیری فناورانه از جنس سیاست‌ها و نهادها) را به روی بنگاه‌های داخلی گشود. یافته‌های پژوهش حاضر در زمینه تنوع و پویایی‌های سیاست‌های دولت و اثر آن بر شکل‌گیری و تکامل توانمندی فناورانه صنعت فولاد در ایران گویای آن است که دولت از طریق ایفای نقش‌های مختلف، نقش کلیدی در این حوزه داشته است.

اخبار مرتبط