اصفهان فرسوده
نسبت بودجه عمرانی به جاری به کمترین حد ۲۰ ساله اخیر رسید
موضوع بودجه عمرانی
نگاهی به آمارهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی در بخش حساب‌های ملی نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۸ نرخ استهلاک سرمایه از سرمایه‌گذاری پیشی گرفته است. این وضعیت حتی در دوران جنگ تحمیلی هم اتفاق نیفتاده بود. این رخداد نشان می‌دهد زیرساخت‌های کشور به سمت فرسودگی و پیری می‌رود و سرمایه‌گذاری‌ها کفاف نوسازی و بازسازی را نمی‌دهد. این نقیصه خود را به‌صورت قطعی آب، برق و گاز و...نشان می‌دهد.
محدودیت‌های ارزی و کاهش واردات کالاهای سرمایه‌ای کشور، کاهش ضریب اصابت تسهیلات در بخش مولد، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان خصوصی و دولتی به دلیل کاهش قدرت خرید خانوارهای متقاضی مسکن، افزایش هزینه ساخت‌وساز و کاهش ارزش واقعی اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دولت باعث کاهش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و پیشی گرفتن استهلاک سرمایه شده است. افزایش مشکلات تامین مالی پروژه‌های عمرانی باعث شده تا طول زمان اجرای این طرح‌ها افزایش‌یافته و از ۱۰.۸ سال در سال ۱۳۸۵ به بیش از ۱۶ سال در سال ۱۳۹۹ برسد. بر اساس برآورد سازمان برنامه‌وبودجه و مرکز پژوهش‌های مجلس بیش از ۷۰ هزار پروژه استانی و ملی در کشور وجود دارد. رقم غیررسمی اعلام‌شده برای تکمیل این پروژه‌ها به نرخ سال گذشته، حدود ۷۰۰ هزار میلیارد تومان موردنیاز است.
هرچند آمار نشان می‌دهد که سهم بودجه‌های عمرانی در بودجه سنواتی در حال افزایش است اما بررسی نسبت بودجه عمرانی به جاری، راوی حکایت دیگری است. نسبت بودجه عمرانی مصوب به بودجه جاری از حدود ۶۶ درصد در سال ۱۳۷۶ به ۱۹ درصد در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ رسیده است؛ یعنی در سال ۱۳۷۶ رقم بودجه مصوب عمرانی معادل ۶۶ درصد کل بودجه جاری دولت بوده است، اما این مقدار در سال گذشته به ۱۹ درصد کاهش‌یافته است. همچنین رقم بودجه عمرانی به جاری محقق شده از ۴۵ درصد در سال ۱۳۷۶ به حدود ۱۴ تا ۱۷ درصد در سال‌های اخیر رسیده است. نکته قابل تامل اینکه، در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۹ در حالی‌که از کل بودجه جاری مصوب دولت به‌طور میانگین حدود ۹۷ درصد آن محقق شده این میزان برای بودجه عمرانی حدود ۷۰ درصد بوده است؛ یعنی از کل بودجه ناچیزی که برای این بخش مصوب می‌شود، به‌طور میانگین ۳۰ درصد آن‌هم محقق نمی‌شود که این میزان برای بودجه جاری فقط حدود ۳ درصد است. از سال ۱۳۷۶ تا ۱۴۰۰ هزینه‌های جاری دولت ۲۰۱ برابر شده اما در این مدت بودجه عمرانی فقط ۵۸ برابر شده است.
استهلاک شدید سرمایه در اصفهان
اولین انتقاد از وضعیت بودجه تملک دارایی‌های سرمایه‌ای اصفهان در سال ۹۸ توسط نعمت الله اکبری، رییس وقت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان انجام شد آنجا که گفت:» اصفهان ۱۰ درصد مساحت و هفت درصد جمعیت کشور را در خود دارد و دومین استان در تامین درآمدهای عمومی و بسیاری دیگر از بخش‌هاست اما رتبه آن در اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و هزینه‌ای به ترتیب یازدهم و ششم است. وقتی این بودجه‌ها را نسبت به جمعیت استان اصفهان تقسیم می‌کنیم، میزان سرانه‌ها نیز نشان می‌دهد که اصفهان از وضعیت چندان مناسبی با توجه به ویژگی‌هایش برخوردار نیست.»
دومین نگرانی از رشد نرخ استهلاک سرمایه توسط گلشیرازی، رییس اتاق اصفهان ابراز شد. او سال گذشته اعلام کرد که «در استان اصفهان نرخ تشکیل سرمایه از نرخ استهلاک پایین‌تر آمده و سهم ۵۰ درصدی در تامین سرمایه سبب شده تا اصفهان در جدول شاخص کسب‌وکار کشور رتبه مناسبی نداشته باشد. اگر رشد اقتصادی این استان پیشران، منفی شد قطعا عواقب بدی برای اقتصاد کشور در پی خواهد داشت.»
مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی را درباره وضعیت پروژه‌های عمرانی اصفهان در سال ۱۳۹۸ منتشر کرده که عمق مشکل زیرساخت‌های استان را نشان می‌دهد. طبق این گزارش در سال ۱۳۹۸، تعداد ۳۵۵۰ پروژه فعال در قالب ۷۱۲ طرح عمرانی در استان اصفهان وجود داشته که قدیمی‌ترین آن‌ها از سال ۱۳۴۶ آغازشده است. مجموع اعتبار پیش‌بینی‌شده برای پروژه‌های مذکور بالغ‌بر ۵۶ هزار میلیارد ریال بوده که درمجموع، ۹.۴۲ درصد اعتبارات یادشده (بالغ‌بر ۲۴ هزار میلیارد ریال) برای اجرای پروژه‌ها تخصیص داده‌شده است. متوسط عمر پروژه‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای استان اصفهان در سال ۱۳۹۸ معادل ۶.۲ سال بوده است.
«امور اقتصادی» با ۱.۲۵ درصد سهم و «امور مسکن، عمران شهری و روستایی» با ۵.۲۴ درصد سهم، بیشترین سهم از تعداد پروژه‌های استان را به خود اختصاص داده‌اند. امور یادشده از منظر اعتبارات تخصیص داده‌شده نیز با اختلاف شدیدتری نسبت به سایر امور، در رتبه‌های نخست قرار دارند. «امور اقتصادی» با سهم ۴.۴۷ درصدی و «امور مسکن، عمران شهری و روستایی» با سهم ۵.۲۹ درصدی، درمجموع ۷۷ درصد از منابع تخصیص داده‌شده به پروژه‌های عمرانی استان اصفهان را جذب کرده‌اند. ٦۴ برنامه عمرانی استان علی‌رغم در برگرفتن ۱۷۶۸ پروژه معادل ۸.۴۹ درصد کل پروژه‌های عمرانی استان، فقط ۸.۱۷ درصد از اعتبارات تخصیص‌یافته استان سهم داشته‌اند. ۵۲ برنامه از ۶۴ برنامه یادشده هر یک سهمی بسیار اندک و کمتر از ۰.۵ درصد از اعتبارات تخصیص‌یافته استان را جذب کرده‌اند. شهرستان «اصفهان» به‌عنوان مرکز استان، ضمن برخورداری از سهم ۹.۱۱ درصدی از تعداد پروژه‌های استان، ۱.۲۵ درصد از اعتبارات تخصیص‌یافته استان را جذب کرده و به‌این‌ترتیب، عدم تعادل نسبی میان مرکز استان با سایر شهرستان‌ها مشاهده می‌شود.
این روند تخصیص بودجه در سال‌های اخیر نیز ادامه داشته به‌گونه‌ای که به گفته رییس مجمع نمایندگان استان، بودجه عمرانی اصفهان تا خردادماه ابلاغ نشده بود! به گفته لارگانی بیش از ۸۰ درصد بودجه عمرانی استان در قالب اوراق مشارکت است و این موضوع باعث شده که پیمانکاران استان با توجه به تنزیل پرداخت‌ها از پذیرش پروژه‌های جدید و یا ادامه روند پروژه‌ها امتناع کنند.
مصیبت تخصیص بودجه عمرانی
ازآنجایی‌که تخصیص و جذب بودجه عمرانی سخت شده، مجلس مصوب کرد که « مهلت جذب اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی قانون بودجه سنواتی کل کشور اعم از وجوه نقد و اوراق بهادار (اسناد خزانه، اوراق مشارکت و سایر اسناد مالی اسلامی) تا پایان شهریورماه سال بعد است.» طبق این قانون میزان جذب بودجه عمرانی استان در سال ۱۴۰۰ تا پایان شهریور سال جاری مقدور است. به گفته عرب‌ها، مدیرکل امور اقتصاد و دارایی استان، میزان جذب اسناد خزانه اسلامی اعتبارات تملک استانی تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ بالغ‌بر ۵۸ درصد و درمجموع استانی و ملی، ۷۳ درصد است. همچنین میزان جذب اعتبارات نقدی تملک دارایی‌های سرمایه‌ای استان با توجه به تمدید مهلت جذب اعتبارات تا پایان شهریورماه، ۶۹ درصد است. بدین ترتیب استان موفق نشده بودجه اندک عمرانی سال گذشته را به‌طور کامل جذب کند.
