اصفهان؛ زیستگاه امن جانوران کمیاب
حسین اکبری در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص وضعیت زیستگاه‌های طبیعی استان اصفهان، اظهار کرد: استان اصفهان ۱۲ منطقه چهارگانه تحت مدیریت و ۱۰ منطقه شکار ممنوع دارد که بالغ بر ۲ میلیون ۲۰۰ هزار هکتار وسعت آن است. از این رقم یک میلیون ۷۰۰ هزار هکتار مناطق چهارگانه شامل پارک‌های ملی، پناهگاه‌های حیات‌وحش، مناطق حفاظت شده و اثر طبیعی ملی و مابقی مناطق شکار ممنوع است.
وی با اشاره به وجود زیستگاه‌های متنوع در استان اصفهان، گفت: : تاکنون ۴۹۵ گونه مهره‌دار، شامل ۶۵ گونه پستاندار، ۳۰۲ گونه پرنده، ۴۳ گونه خزنده و ۸ گونه دوزیست و ۴۱ گونه ماهی در اصفهان شناسایی شده است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان تصریح کرد: اصفهان دارای تنوعی بی‌نظیر از زیستگاه‌های کوهستانی زاگرسی، جنگلی، تاغ زارهای کویر، ماسه‌زارها و اکوسیستم‌های آبی است و تنوع بالایی از حیات‌وحش جانوری و ذخایر ژنتیکی دارد، به‌طوری‌که از خانواده گربه‌سانان که در کشور ۸ گونه گربه‌سان وجود دارد، ۷ گونه در اصفهان شناسایی و ثبت شده و از خانواده سگ‌سانان نیز تاکنون ۶ گونه سگ‌سان ثبت شده است. وی توضیح داد: گربه سانانان اصفهان شامل پلنگ، یوزپلنگ، کاراکال، گربه شنی، گربه وحشی، گربه پالاس و سیاه‌گوش است، همچنین گربه جنگلی هم داریم اما هنوز مستندی از آن ثبت نشده است. از خانواده سگ‌سانان می‌توان به گرگ، شغال، روباه معمولی، روباه قرمز، روباه شنی و شاه روباه اشاره کرد. از خانواده کفتارها نیز تنها گونه کفتار در ایران در استان اصفهان وجود دارد.
اصفهان، استانی شاخص در تنوع حیات‌وحش جانوری
اکبری با بیان اینکه استان اصفهان از نظر حیات‌وحش جانوری، گونه‌های ارزشمندی دارد اما بیشتر مردم با آن‌ها آشنایی ندارند، اضافه کرد: اصفهان یکی از استان‌های شاخص و ویژه در کشور است که از تنوع زیست‌محیطی خاصی در مناطق متعدد برخوردار است.
وی ادامه داد: استان اصفهان دارای چهار پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش است که به استناد تعاریف مندرج در متن قوانین مربوطه، این مناطق یک زیست‌بوم طبیعی فعال است و پشتوانه حفاظت از ذخایر طبیعی کشور محسوب می‌شود و هرگونه برداشت و شکار در آن‌ها ممنوع است. در استان اصفهان نیز به فراخور تنوع و تراکم پوشش گیاهی، گونه‌های جانوری مختلفی زندگی می‌کنند.
زاغ بور؛ تنها پرنده انحصاری و نماد پرندگان ایران
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه اصفهان تنوع بالایی از حیات‌وحش جانوری و ذخایر ژنتیکی دارد، یادآور شد: رودخانه زاینده‌رود به‌عنوان یک اکوسیستم شاخص آبی و تالاب بین‌المللی گاوخونی نیز جزو تنوع زیست‌محیطی استان اصفهان محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به وجود ۴۳ گونه خزنده در استان اصفهان، عنوان کرد: گونه‌های شاخص خزندگان شامل بزمجه بیابانی، افعی شاخ‌دار، گرز مار، مار جعفری، مار پلنگی، شتر مار و لاک‌پشت است.
اکبری در ادامه گفت: از پرندگان شاخص می‌توان به عقاب طلایی، بالابان و سارگپه، عقاب صحرایی و عقاب مارخور اشاره کرد. همچنین پرنده هوبره در اصفهان شاخص و بین‌المللی است و از نظر ظاهری شکلی شبیه به بوقلمون ماده دارد. هوبره پرنده‌ای است که جمعیت آن به‌صورت مهاجر، زادآور و مقیم دیده می‌شود.
وی زاغ بور را تنها پرنده انحصاری، اندمیک و نماد پرندگان ایران دانست و توضیح داد: مشاهده زاغ بور به‌عنوان تنها پرنده منحصربه‌فرد ایران در جهان بر اهمیت تنوع زیستی تالاب بین‌المللی گاوخونی به‌عنوان یک اکوسیستم آبی می‌افزاید که در شمال شرق استان در حوزه بیابانی و کویر استان وضعیت و جمعیت خوبی دارد.
زیست گونه‌های جانوری کمیاب در جغرافیای اصفهان
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان درباره گونه‌های درخطر و کمیاب، خاطرنشان کرد: گونه‌های جانوری کمیاب و نادر در اصفهان شامل پلنگ، یوزپلنگ، گربه شنی، شاه روباه، جبیر از خانواده آهوها و دوپای فیروزه است. گونه گربه پالاس و سیاه‌گوش، شاه روباه و جبیر نیز از گونه‌های کمیاب استان و درخطر انقراض محسوب می‌شوند.
وی یادآور شد: گونه جانوری شاخص پارک ملی کلاه قاضی کل و بز است و آهو نیز به دلیل وجود دشت‌های وسیع ازجمله دشت میانکوه، لاگور، لادقو و برآفتاب از جمعیت مناسبی برخوردار است. همچنین کل و بز به دلیل زیستگاه صخره‌ای پارک‌گونه جانوری شاخص محسوب می‌شوند.
اکبری با اشاره به گونه‌های نادر و کمیاب جانوری مختص استان اصفهان، گفت گفته می‌شود: گونه جانوری دوپای فیروز مخصوص استان اصفهان است اما نیاز به بررسی بیشتری دارد.
وی اغلب گونه‌های کمیاب را برای بیشتر مردم ناشناخته دانست و گفت: گونه‌های بسیار با ارزش دیگری همچون آهو، قوچ و میش و کل و بز وجود دارند که بیشتر شناخته شدند، اما علاوه بر آن‌ها غزال کمیاب و درخطری به نام جبیر در استان وجود دارد که به نام غزال مینیاتوری معروف است، این جانور آهو بیابانی و کویری است که به علت زیستن در مناطق کمتر شناخته شده مردم با آن آشنایی ندارند.
مستنداتی از حضور یوزپلنگ در استان ثبت نشده است
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اداره کل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه یوزپلنگ، جزو حیات‌وحش استان به ثبت رسیده، اما در چند سال اخیر مستنداتی از حضور آن در استان ثبت نشده، توضیح داد: امیدواریم که در عرصه‌های کویری استان اصفهان همچون پناهگاه حیات‌وحش عباس‌آباد آن را مشاهده کنیم، زیرا در گذشته حضور آن در این منطقه قطعی شده بود.
وی ادامه داد: در این چند سال اخیر با گسترش مناطق حفاظت شده، پناهگاه حیات‌وحش کوه بزرگی به زیستگاه‌های اضافه شد. این پناهگاه در جغرافیای شهرستان‌های نائین و اردستان است که امیدواریم یوز را به‌عنوان گونه‌ای درخطر انقراض در این منطقه مشاهده کنیم. همچنین گونه‌ای از خرس قهوه‌ای را در استان داریم که در ارتفاعات و زیستگاه‌های غرب، جنوب و جنوب غرب زندگی می‌کند. اکبری با اشاره به گونه‌های طمعه‌خوار، اضافه کرد: باوجود زیستن طیف وسیعی از گونه‌های جانوران گوشت‌خوار در استان، طمعه خواران در رأس زنجیره‌های غذایی آن‌ها هستند و این نشان می‌دهد زیستگاه‌های اصفهان به چه میزان متنوع، غنی و پویا هستند. معمولاً طمعه خواران کمتر شناخته شده و در تهدیدهای انسانی و طبیعی آسیب‌پذیرتر هستند.
حضور جانوران در سطح شهر مشکل‌ساز نیست
وی در رابطه با مشاهده سنجاب در سطح شهر و محدوده ناژوان، گفت: اصفهان دارای سنجاب زاگرسی است که در مناطق جنوب و جنوب غرب در کنار درختان بلوط زندگی می‌کند. سنجاب گونه‌ای است که اغلب توسط انسان‌ها جابه‌جا و رهاسازی می‌شوند و اگر در منطقه ناژوان دیده شده به معنی زیستگاه اصلی آن نیست. ضمن اینکه سنجاب خودش را با مکان‌های درختی و جنگلی سازگار می‌کند.
اکبری با بیان اینکه گونه‌هایی همچون روباه یا شغال قابلیت سازگاری با محیط را دارند و از لحاظ جغرافیایی با هر زیستگاهی سازگار می‌شوند، افزود: برای این‌گونه از جانوران مکان‌هایی که شهرها ایجاد شدند نوعی زیستگاه ایجاد شده، پس اگر روباهی را در سطح شهر می‌بینم جای تعجب ندارد، زیرا زیستگاهش بوده و در جابه‌جایی‌ها بر اساس نیازهای خودش و ردیابی منابع غذایی و پسماندهای غذایی ظاهر می‌شود. حضور روباه در محیط‌های شهری و روستایی مشکلی ندارد، اما اگر شهروندان مورد خاصی مشاهده کردند می‌توانند اطلاع دهند تا با اقدامات لازم آن‌ها را به زیستگاه‌های اصلی هدایت کنیم.
حفاظت از محیط زیست باوجود محدودیت‌ها
وی با تأکید بر اینکه احیای زیستگاه‌ها در دستور کار است، گفت: محیط زیست استان اصفهان و محیط‌بانان به‌صورت شبانه‌روزی به حفظ و حراست زیستگاه‌ها می‌پردازند و با تأمین منابع آبی به‌صورت پایدار از شکار و صید غیرمجاز و تخریب محیط زیست و اقدامات غیرمجاز در سطح مناطق مدیریت و شکارممنوع جلوگیری می‌کنند. همچنین با توجه به خشک‌سالی‌ها در استان ممکن است در برهه‌ای برای تأمین علوفه به مشکل برخورد کنیم که باید حفاظت و پایش‌ها تقویت شود تا بتوانیم با استفاده از امکانات و زیرساخت‌های موجود بهترین اقدامات را انجام دهیم. با وجود کمبودها و محدودیت‌هایی که با آن‌ها مواجه هستیم، حفاظت از زیستگاه‌ها و حیات‌وحش استان به‌صورت مستمر انجام می‌شود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان در خاتمه با قدردانی از مردم و جوامع محلی که در حفاظت از گونه‌های جانوری همراه بوده و در مناطق حفاظت شده مسئولیت اجتماعی نشان دادند، گفت: اما حفاظت از طبیعت، ذخایر و میراث طبیعی نیازمند مشارکت بیش از گذشته مسئولان است. حفاظت از محیط زیست به اعتبارات و ماشین‌هایی نیاز دارد که امیدواریم با تأمین زیرساخت‌ها بتوانیم حفاظت‌ها را به‌صورت پایدار انجام دهیم.
