ایران وارد باشگاه تولیدکنندگان فولادهای الکتریکی شد
فولاد مبارکه و انقلاب چهارم صنعتی
فولاد و انقلاب چهارم
مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته طی گزارشی به بررسی «واکاوی سند طرح جامع فولاد کشور از منظر فرصت‌ها و چالش‌های انقلاب صنعتی چهارم و پیشنهاد فرصتهای اصلاحی و تحولی » پرداخت.
طبق این گزارش طرح جامع فولاد کشور در جایگاهی بین انقلاب صنعتی دوم و سوم قرار دارد. همچنین تمرکز این طرح بر برآورد میزان تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ با توجه به عرضه و تقاضا و همچنین برون‌یابی سایر زیرساخت‌ها و نیازمندی‌های تولید مانند آب، برق، گاز، فناوری و غیره است. علیرغم کمبودها و چالش‌ها، ظرفیت‌هایی نیز در صنعت فولاد کشور وجود دارد که می‌توان با بالفعل کردن و ارتقا آن، این صنعت را برای نقش‌آفرینی در انقلاب صنعتی چهارم آماده ساخت. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس؛ ازجمله این ظرفیت‌ها می‌توان به برخی ظرفیت‌های طرح جامع فعلی، نیروی انسانی خبره، دانش فنی انباشته، زیرساخت‌های آموزشی، پژوهشی و آزمایشگاهی، قوانین و نهادهای حامی و تسهیل گر، شرکت‌های دانش‌بنیان و اکوسیستم رو به رشد استارت‌آپی، اشاره کرد. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که باید به‌جای هدف‌گذاری‌های کمی و کوشش نهادهای حاکمیتی و بنگاه‌‌های تولیدی در این راستا، «فولاد دانش‌بنیان» به‌عنوان مفهوم محوری در بازنگری مجدد طرح جامع فولاد در نظر گرفته شود و همه طرح‌ها و برنامه‌های سیاستی و عملیاتی در راستای آن تنظیم شود. تدوین برنامه راهبردی برای صنعت فولاد کشور، مبتنی بر اقتضائات انقلاب صنعتی چهارم، باید به تمام برنامه‌های مکان‌یابی، آب، برق، گاز، زیست‌محیطی و برنامه توسعه فناوری این صنعت توجه داشته باشد.
بررسی‌ها و یافته‌ها نشان می‌دهد که فولاد مبارکه با اتکا به دانش و مهارت و تجهیزات داخلی خود توانسته گام‌های دستیابی به فولاد دانش‌بنیان را محکم بردارد.
اپیزود اول: فولاد الکتریکی
اسلب slab یا تختال یک محصول میان‌خطی و نیمه خطی ساخته‌شده از فولاد است که با عملیات نورد شمش یا ریخته‌گری تولیدشده و از آن‌ها به‌عنوان ماده اولیه برای ساخت محصولات تخت ازجمله ورق آلیاژی و ورق سیاه استفاده می‌شود. مهم‌ترین انواع این محصول از جنس آهن، کروم، منگنز، مولبیدن، سیلیسیوم و ... هستند و با استفاده از کدهای استاندارد که در بخش‌های انتهایی اسلب حک‌شده، مشخص می‌شوند. تختال‌ها را با روش‌های کوره القایی، کوره الکتریکی، احیای مستقیم و کوره بلند تولید می‌کنند.
به‌تازگی فولاد مبارکه اصفهان موفق شده تختال موردنیاز فولادهای الکتریکی با ۱/ ۸ درصد سیلیسیم را تولید کند که یکی از مدل‌های استراتژیک صنعت فولاد محسوب می‌شود. بدین ترتیب ایران به جمع معدود تولیدکنندگان این نوع فولاد پیوست. رفع نیازهای داخلی، رقابت با تولیدکنندگان خارجی و شکستن حلقه تحریم‌های ظالمانه از مهم‌ترین دستاوردهای این موفقیت است. از فولادهای الکتریکی برای تولید ترانسفورماتورها و موتورهای الکتریکی و همچنین در تولید فولادهایی با خواص مغناطیسی خاص استفاده‌شده و مقادیر زیاد سیلیسیم و آلومینیوم و مقادیر بسیار کم‌کربن و گوگرد از مشخصه‌های بارز این نوع محصولات فولادی است. تولید این مدل فولاد حتی در خارج از کشور هم به‌صورت محدود و توسط تولیدکنندگان خاص انجام می‌شود.
باید گفت تولید فولاد با مقادیر زیاد سیلیسیم و آلومینیوم و مقادیر کم‌کربن و گوگرد به تجهیزات و شرایط خاصی نیاز دارد که فولاد مبارکه موفق شده با محاسبات کارشناسی در ذوب سازی، سرباره سازی و ریخته‌گری توسط کارشناسان ناحیه فولادسازی، محدودیت‌های تجهیزات را جبران و امکان تولید این فولاد را با تجهیزات موجود فراهم کند. بدین ترتیب فولاد مبارکه با سهم ۵ درصدی از تولید ناخالص ملی، پشتیبانی همه‌جانبه از تولید و رفع نیاز و تنگناهای صنعت را محقق کرده است.
اپیزود دوم: محصول باکیفیت
واحد متالورژی و روش‌های تولید فولاد مبارکه تمامی امور تولید مناسب را در این شرکت به عهده دارد. واحدهای زیرمجموعه این بخش وظایف طراحی و توسعه محصولات جدید، متناسب با نیازهای بازار و سفارش مشتریان را بر عهده‌دارند. وظیفه پذیرش و پیرایش سفارش‌ها نیز بر عهده این واحد است. در این مرحله درخواست مشتریان با استانداردهای فولاد مبارکه مطابقت داده می‌شود و ثبت سفارش انجام می‌گردد. علاوه بر این، پیرایش سفارش یعنی تبدیل و تکمیل پارامترهای درخواستی مشتری به زبان قابل‌درک برای خطوط تولید از وظایف دیگر این واحد است. این بخش از شرکت قلب تپنده تولید کیفی فولاد محسوب می‌شود.
این واحد بر میزان مصارف انرژی، به‌کارگیری فنّاوری‌های روز برای تولید محصولات جدید و دیگر پارامترها با شناسایی فنّاوری‌های جدید نظارت می‌کند. کارشناسان این بخش ۱۱ هزار استاندارد پایه را برای تولید محصول در فولاد مبارکه بررسی می‌کنند.
به‌طورکلی دیدگاه این شرکت منحصر به کنترل کیفی نیست و اولویت تضمین کیفیت است؛ چراکه کنترل کیفیت به دنبال رفع نقایص موجود در محصول است، ولی تضمین کیفیت به بهبود فرایندها کمک می‌کند. به همین دلیل است که جلسات کیفیت و دیگر جلسات حتی در سطح مدیران ارشد سازمان برگزار می‌شود تا مهم‌ترین موضوعات در حوزه کیفیت موردبررسی قرار گیرد و محصول تولیدشده مطابق با بالاترین استانداردها باشد.
اپیزود سوم: تلاش برای خودکفایی
کار شبکه‌ای یکی از نکات مهمی است که توانمندی فولاد مبارکه را افزایش می‌دهد. این شرکت با همکاری شرکت‌های دیگر موفق شد ۴۰۰ هزار تن تختال ویژه تولید کند. این پروژه به دلیل حساسیت‌های آن، یکی از پروژه‌های مهم انجام‌شده در فولاد مبارکه است که پس از آزمون‌های صورت گرفته مورد تأیید شرکت نفت قرار گرفت. اجرای پروژه تولید لوله‌های ویژه خط انتقال نفت از گوره به جاسک که فولاد مبارکه در آن همکاری داشت، به ازای هر تن ورق، ۱۲۰۰ دلار صرفه‌جویی ارزی حاصل کرد که این موضوع دستاورد بزرگی برای کشور است.
مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه نیز همیشه بر این موضوع تأکید دارد که از توانمندی کل صنعت کشور برای چنین پروژه‌هایی استفاده شود تا فولاد مبارکه بتواند به تولید محصولاتی با ظرفیت خاص و ویژه بپردازد و درنهایت این موضوع به افزایش کمی و کیفی محصولات فولادی در کشور منجر شود.
در زمینه صادرات، موضوع انتقال تختال به کشورهای اروپایی یکی از نکات مهم در سال‌های اخیر بوده است که البته محصولات صادرشده تنها به تختال محدود نیست و شامل کلاف گرم، گالوانیزه و... نیز می‌شود. با توجه به اینکه مأموریت فولاد مبارکه رفع نیاز داخلی است، صادرات کلاف گرم و سرد همواره محدودیت‌های زیادی داشته، ولی محصولات صادرشده به کشورهای اروپایی که دارای کیفیت بالایی است، از سوی این خریداران مورد استقبال قرارگرفته است.
فولاد مبارکه کیفیت محصولات تولیدشده را در اولویت کاری خود قرار داده و به همین دلیل توانسته محصولات خوبی را به کشورهای پیشرفته دنیا صادر کند و البته بنا را بر آن گذاشته است که گریدهای خاصی را در آینده صادر نماید. این موضوع به دلیل این است که فولاد مبارکه تولید خود را مطابق با استانداردهای روز دنیا یعنی din، astm، en، gis و ... انجام می‌دهد. فولاد مبارکه برای بومی‌سازی از همه ظرفیت‌های موجود نظیر مشاوران، دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و... استفاده کرده تا بتواند از توانمندی‌های کل کشور و دنیا استفاده کند و کشور را در زمینه تولید محصولات فولادی به نقطه ایده آل نزدیک کند. علاوه بر این محصولات را با استفاده از شبیه‌سازی یا آزمون‌های آزمایشی در مقیاس کوچک تولید می‌کند تا ازنظر اقتصادی به‌صرفه باشد.
اپیزود چهارم: کاهش مصرف انرژی
فولاد مبارکه برای تولید محصولات فولادی باانرژی کمتر، فرایندهایی را تعریف کرده تا بتواند در مصرف انرژی صرفه‌جویی کند. تولید فولاد سبز یا تولید گریدهای سبک‌تر با استحکام بالاتر در صنعت خودرو، هم در افزایش استحکام بدنه خودرو و هم کاهش مصرف انرژی تأثیر دارد. محصولاتی که این شرکت را وارد انقلاب صنعتی چهارم کرده است.
اپیزود آخر: جهان آینده و تولید هوشمند
در حال حاضر با دستیابی به فناوری‌های روز، صنعت فولاد برای تولید بیشتر و ارتقای کیفی محصولات، در مسیر استفاده از فناوری‌های حاصل از انقلاب چهارم قرارگرفته است. آشکار است که این موج عظیم تمام فرآیندها و زنجیره ارزش فولاد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بدون شک این رشد خیره‌کننده فناوری، فرصتهای فراوانی را برای صنعت فولاد رقم خواهد زد تا با تاسیس کارخانه‌های هوشمند، رشد بهره‌وری و تعمیرات و نگهداری با تولید قطعات با استحکام بالا و وزن کمتر در کنار تحلیل‌های پیشرفته و حتی، فرآیند فروش و بازاریابی، تحول اساسی در صنعت و جامعه به وجود آورد. استفاده از سیستم یکپارچه مدیریت فرآیندی، انبارداری و سیستم هوشمند ارتباط با مشتری و فراتر از این‌ها استفاده از فناوری روباتیک در تولید، پیش روی صنعت فولاد است. انقلاب جدید با گسترش فناوری هوش مصنوعی و جاری‌سازی آن در صنعت و افزایش استفاده از اینترنت اشیا، صنعت فولاد و صنایع وابسته به آن را دگرگون می‌کند. از این دستاوردها می‌توان در ارتقای عملکرد و ضریب بازدهی تولید در کوره‌های بلند و قوس الکتریکی همراه با کاهش هزینه‌ها استفاده کرد.
