دنیای اقتصاد بررسی می کند
مسکن امید در خیابان سیزدهم
اماواگرهای اجرای طرح نهضت ملی مسکن
طرح خانه‌دار کردن مردم و ساخت چهار میلیون واحد مسکونی در طول چهار سال،توسط دولت سیزدهم ازجمله وعده‌هایی بود که اقشار بدون مسکن را امیدوار به خانه‌دار شدن کرد.
طرحی که تاکنون با استقبال حدود ۵.۴ میلیون نفر در ۱۷ استان و ۱۶۳ شهر برای نام‌نویسی در طرح نهضت ملی مسکن و تائید ۳.۶ میلیون نفر همراه بوده است. و گفته می‌شود حمایتی است از سوی دولت تا ۶ دهک جامعه بتوانند آسان‌تر خانه‌دار شوند.
اگرچه از همان آغاز ،واکنش‌های فراوانی هم نسبت به اجرای آن بوده اما با سرعت زیادی ، گام‌های نخست در راستای اجرای این طرح برداشته شد؛ به‌طوری‌که اواخر مهرماه سال گذشته پس از گذشت یک ماه از ابلاغ قانون جهش ملی مسکن از سوی رئیس مجلس شورای اسلامی به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، ثبت‌نام متقاضیان مسکن در سامانه ثمن آغاز شد. و حالا بر اساس آخرین آمارها نیز بیش از یک‌میلیون و ۲۵۰ هزار واحد از خاک‌برداری تا سقف کارهای ساختمانی در این طرح در دست اجرا است. که طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته، قرار است اولین سری واحدهای نهضت ملی مسکن از مهرماه امسال تحویل شود و تحویل واحدها بعدازآن به‌صورت ماهانه خواهد بود موضوعی که البته با اماواگرهایی روبروست. چه‌بسا مردم به میزانی با شعارهای محقق نشده در دولت‌های گذشته روبرو بوده‌اند که اکنون هم با دیدی ابهام‌آمیز نسبت به اجرای این وعده‌ها نگاه می‌کند . به‌علاوه موانعی مانند مشکلات قراردادی، آورده اولیه ، اقساط سنگین ،تأمین نامناسب زمین و ناتوانی در اخذ تسهیلات ،ارائه آمار متعدد غلط، تشکیل نشدن سامانه‌های لازم برای پایش اطلاعات در میان است که پیشروی اجرای این طرح را با اختلال روبرو می‌سازد. به‌طوری‌که این موانع هدف مسکن دار شدن مردم را سخت‌تر و دورتر از زمان معهود می‌کند.
پیشرفت ۳۳ درصدی مسکن نهضت ملی در اصفهان؟
پیشروی طرح مسکن نهضت ملی در اصفهان چگونه بوده است؟ گفتنی است بعد از رشد ۶۳۰ درصدی میانگین قیمت مسکن در چند سال اخیر، وخامت شرایط مسکن به‌ویژه درکلان شهرها تا به‌جایی پیش رفت که ساخت چهار میلیون واحد مسکونی تا سال ۱۴۰۴ توجیه‌کننده برای همه مسوولان بوده است.به‌نحوی‌که سهم هزینه مسکن از سبد خانوار در کلان‌شهرها رقمی بین ۶۰ تا ۷۰ درصد برآورد شد .براین اساس اجرای چنین طرح‌هایی با شدت بسیاری احساس شده و دولت سیزدهم هم بااطلاع از این موضوع ، خانه‌دار کردن مردم را در سرلوحه وعده‌های خود قرارداد و سهم بیشتری را هم برای کلان‌شهرها مقرر نمود.
اما اصفهان که در این سال‌ها با تورم سنگینی در بخش مسکن روبرو بوده است و فشار بالایی بر اقشار بی‌خانمان آن وارد آمده قطعا سهم قابل‌توجهی را از این طرح به خود تعلق داده است. گفته می‌شود رتبه نخست را در اخذ پروانه پروژه‌های نهضت ملی و رتبه دوم اخذ تسهیلات را به دست آورده است.
همچنین بنا به گفته معاون مسکن بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان اصفهان دو طرح اقدام و نهضت ملی مسکن، تاکنون ۳۳ درصد در استان اصفهان پیشرفت داشته و در بین شهرهای استان که این دو طرح در آن در حال اجرا است، شاهین‌شهر بیشترین درصد پیشرفت را داشته است.
۶۴۱۸ واحد در قالب این طرح‌ها در این استان در دست‌ساخت است که ساخت برخی از این واحدها کاملاً توسط بخش دولتی ، بخشی از واحدها توسط پیمانکار و برای ساخت بخشی از این واحدها دولت زمین رایگان در اختیار مردم قرار داده می‌شود.
مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان نیز در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد با اشاره به طرح مسکن نهضت ملی به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه تولید مسکن پس از انقلاب اسلامی می‌گوید: برنامه استان اصفهان معادل ۵.۸ درصد نسبت به‌کل کشور است. این‌چنین که در سطح استان اصفهان برای یک سال نیاز به ساخت ۵۰ هزار و ۹۹۲ واحد است که برای چهار سال به بیش از ۲۰۳ هزار و ۹۶۷ واحد می‌رسد که از این میزان ۳۵ هزار و ۵۹۶ واحد در شهرهای جدید بهارستان، فولادشهر و مجلسی ساخته می‌شود و مابقی به تعداد ۱۶۸ هزار و ۳۷۱ واحد در سایر شهرهای استان ساخته می‌شود.
به گفته قاری قرآن زمین موردنیاز مسکن‌های نهضت ملی در اصفهان به‌طور سالانه یک هزار و ۷۹ هکتار است که تابه‌حال بیش از نیمی از زمین موردنیاز برای اجرای این طرح در استان اصفهان تأمین‌شده است. وی تصریح می‌کند: بر اساس ثبت‌نام‌های به‌عمل‌آمده برای طرح جهش تولید مسکن، بیش از ۴۲۲ هزار نفر در استان متقاضی بهره‌مندی از مزایای این طرح بوده و اقدام به ثبت‌نام کردند. که تاکنون افزون بر ۱۳۵ هزار نفر حائز شرایط فعال بودند و از این میزان بالغ‌بر ۳۶ هزار نفر تائید نهایی تجمعی شدند.
این مسوول در پاسخ به این پرسش که با توجه به اعلام وزیر راه و شهرسازی برای ثبت‌نام مجدد نهضت ملی مسکن آیا این امکان برای متقاضیان اصفهان هم وجود دارد یا خیر می‌گوید: با توجه به ثبت‌نام‌هایی که در کل استان اصفهان انجام‌شده، ظرفیت ثبت‌نامی ما در استان بالا بوده و تا اطلاع ثانوی برای استان اصفهان ثبت‌نام جدید انجام نمی‌شود. ازاین‌رو فعلاً هیچ‌کدام از شهرهای استان اصفهان مشمول ثبت‌نام دوباره نهضت ملی مسکن نمی‌شوند.و البته در صورت تأمین زمین در سایر شهرهای کشور در روزهای آینده ، سامانه در این شهرها نیز به‌تدریج بازگشائی می‌شود.
طرح نهضت ملی مسکن میراثی برای دولت‌های بعد
اما بحث اصلی آنکه آیا به‌راستی دولت سیزدهم توان تحقق وعده ساخت ۴ میلیون مسکن را خواهد داشت یا نه و موضوع دیگر آنکه در صورت اجرای این طرح بازار مسکن چه شرایطی پیدا خواهد کرد آیا آشفتگی و نابسامانی این بازار مهار می‌شود ؟
مساله قابل‌تأملی که اکنون وجود دارد آنکه پس از گذشت نزدیک به یک سال، همچنان خبر قابل‌توجهی از روند اجرایی این پروژه نیست و پس از گذشت چند ماه از امسال قاسمی وزیر راه و شهرسازی هم در اظهاراتی وعده ساخت چهار میلیون مسکن در چهار سال را به نصف رسانیده است. این‌چنین که تا پایان دولت باید دو میلیون مسکن ساخته و به بهره‌برداری برسد. درحالی‌که رئیس‌جمهور در آغاز کار دولت سیزدهم وعده ساخت چهار میلیون مسکن را در چهار سال به مردم داده بود. که اینجا نیز از صحبت‌های وزیر چنین استنباط می‌شود دولت وعده پیشین خود را در ساخت چهار میلیون مسکن تا پایان کار دولت عملی نخواهد کرد. موضوع مهم آنکه اگر مبنا ساخت ۲ میلیون واحد مسکونی در طول ۲ سال باشد باوجود چنین فرضی با کسر ۱۰ ماه گذشته از ۲۴ ماه می‌بایست در این مدت این ۲ میلیون واحد مسکونی به مرحله اخذ پروانه می‌رسید تا در مهلت باقی‌مانده فرآیند ساخت آن تکمیل شود. اما بر اساس آماری که تا ۴ تیرماه سال ۱۴۰۱ موجود است تنها ۱۶۶ هزار ۶۰ پروژه به مرحله اخذ پروانه ساختمانی رسیده است، بنابراین وزارت راه و شهرسازی حدود ۸ درصد از تعهد ۲ ساله خود و ۴ درصد تعهد ساخت ۴ میلیون مسکن را به مرحله اخذ پروانه ساختمانی رسانده است که با تداوم این شرایط در مراحل ساخت مسکن نهضت ملی بعید به نظر می‌آید این وعده در این مدت تعیین‌شده اجرایی شود. با این اوصاف عده‌ای از عقب‌نشینی دولت در اجرای این طرح خبر می‌دهند، و معتقدند از همان آغاز هم وعده ساخت این تعداد مسکن در طول چهار سال اجرایی نبود و برخی کمبود زیرساخت‌های لازم برای ساخت این تعداد مسکن را به میزانی می‌دانند که به ساخت کمتر از ۱ میلیون واحد هم خوش‌بین نیستند.از نظر عده‌ای دیگر هم برفرض اجرای این طرح در طول چهار سال ، نتایج مثبتش بر بازار مسکن نه در کوتاه‌مدت بلکه در بلندمدت نمایان خواهد شد.
حال اینکه دولت سیزدهم با شناسایی کمبود بزرگی مانند مسکن برای بخش عمده‌ای از مردم ایران ، درصدد رفع این کمبود برآمده و قابل‌تحسین هم است مهمی که البته دولت‌های قبلی هم هرکدام به شیوه‌هایی درصدد اجرای آن بوده‌اند.
اما این بار در شرایطی قرارگرفته‌ایم که بنا به دلایلی عمل به این تعهد تقریباً امکان‌ناپذیر خوانده می‌شود. حتی شخص رئیس‌جمهور هم که خود ارائه‌دهنده چنین وعده‌ای بود پیش‌ازاین در اظهاراتی می‌گوید: برای من به‌هیچ‌وجه قابل‌قبول نیست که این مدت از دولت بگذرد و ما در این زمینه بحث کنیم که خط اعتباری بانک مرکزی برای تأمین اعتبارات محقق شده یا نشده است؛ یا مالیات واریزشده یا بعضی از ادارات و سازمان‌ها هنوز بحث دارند که آیا زمین به این قضیه اختصاص دهند یا ندهند. این بحث‌ها برای الان نیست، برای سه چهار ماه اول است. وی تأکید می‌کند : ما در این زمینه عقب‌ماندگی داریم.
اگر بعضاً می‌گوییم که دولت‌های گذشته آن‌چنان‌که باید وظایف خود را انجام نداده‌اند این سؤال الآن نسبت به خود ما هم هست که آیا ظرف این مدت آن‌چنان‌که باید کارها پیش رفته است؟
واقعیت آن است ساخت چهار میلیون مسکن در چهار سال وعده‌ای بسیار شیرین بوده که دولت تلاش خود را هم تابه‌حال برای تحقق آن کرده است اما آنچه به نظر می‌رسد مانعی بزرگ برای تحقق این وعده باشد فقدان شرایط لازمی چون زمین مناسب و بودجه لازم است. بنابراین باوجود آمارهای ارائه‌شده تا ۳ سال باقی‌مانده آیا امکان ساخت این تعداد از مسکن وجود خواهد داشت؟ یا آنکه مانند وعده مسکن مهر دولت احمدی‌نژاد میراثی خواهد بود برای آنکه دولت‌های بعدی به اتمامش برسانند.
