تلاقی معیشت، سلامت و علم در گردشگری
تاملی بر فعال کردن ظرفیت گردشگری در منطقه آزاد اروند
بهترین بستر فروش محصولات تولیدی منطقه آزاد اروند، برگزاری نمایشگاه است. با وجود این در خود منطقه نیز در تمام هتل‌ها، فرودگاه‌ها و ادارات اقدام به نصب ویترین‌های فروش صنایع دستی کرده و همچنین قرار است خانه صنایع دستی در آبادان و خرمشهر تاسیس شود. اقدام بعدی در خصوص ترویج گردشگری خرید، تفاهم‌نامه‌ای بوده است که با انجمن دوستی ایران و روسیه امضا شده که بر اساس آن قرار است صنایع دستی و سوغات تولیدی منطقه اروند به روسیه صادر شود.
از جمله برنامه‌های اصلی دیگری که در طرح جامع گردشگری منطقه آزاد اروند در حال تهیه هستند می‌توان به تهیه طرح‌های مطالعاتی موضوعی و موضعی، از قبیل طرح امکان‌سنجی سواحل اروند و توسعه سواحل بهمنشیر اشاره کرد. این طرح‌ها منجر به تولید بسته‌های سرمایه‌گذاری و ایجاد سبد پروژه‌های گردشگری می‌شوند و پس از اولویت‌بندی، مبنای بودجه‌ریزی و تعریف پروژه‌های عمرانی زیرساختی برای جذب سرمایه‌گذار قرار خواهند گرفت. با توجه به همین امر و بر اساس مزیت‌های رقابتی و نسبی مشخص‌شده، سایر گونه‌های گردشگری دارای توجیه اقتصادی و اجتماعی، از قبیل گردشگری سلامت، گردشگری آبی، بوم‌گردی و... نیز فعال خواهند شد. یکی دیگر از برنامه‌ها تبدیل کردن منطقه آزاد اروند به یک قطب دانشگاهی است. با توجه به تجربیات ملی در خصوص شهرها و مناطق دانشگاهی و وجود استان بصره و کشور عراق در هم‌جواری منطقه آزاد اروند، طبیعتاً جذب دانشجو، جریان اجتماعی و اقتصادی مناسبی را به همراه خواهد داشت.
هرگونه گردشگری در ابعاد ملی و بین‌المللی مخاطبان خاص خود را دارد. گردشگری خرید نیز مخاطبان ملی و استانی خود را دارد. گردشگری سلامت هم مخاطبان خاص خود را دارد که عمدتاً گردشگران عراقی هستند. اما به‌صورت کلی برنامه اصلی مدیریت سازمان منطقه آزاد اروند در فاز نخست جذب گردشگران استانی و ملی و گردشگر از استان بصره عراق است. در گام بعدی به فکر مخاطبان بین‌المللی هستیم. امیدواریم با تصویب قانون تعطیلات زمستانی، مناطق جنوبی کشور هم از زنجیره گردشگری وابسته به تعطیلات مدارس بهره‌مند شوند.
هدف اصلی رونق گردشگری خرید تقویت معیشت جوامع محلی است. از همین‌رو است که تفاهم‌نامه‌های متعددی با انجمن دوستی ایران و روسیه برای صادرات صنایع دستی و جذب گردشگر، تفاهم‌نامه با اتاق بازرگانی ایران جهت جذب سرمایه‌گذار و برگزاری همایش‌های مشترک، تفاهم‌نامه با پژوهشگاه میراث فرهنگی برای ثبت، مرمت و احیای بناهای تاریخی و تفاهم‌نامه با ایرلاین‌های کیش و کارون جهت برقراری پروازهای خارجی منعقد شده است. مسلماً تنها راه توسعه پایدار، دوری از بخش دولتی و فعال شدن بخش خصوصی است. همه برنامه‌های این سازمان در راستای حمایت از بخش خصوصی و واگذاری بسیاری از موضوعات از جمله راه‌اندازی خانه‌های صنایع دستی، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، احیای بناهای تاریخی و... به بخش خصوصی در راستای فعال‌تر شدن این بخش و افزایش کارآفرینی و به‌تبع آن افزایش اشتغال بخش بومی است. در همین راستا، کسب‌وکارهای کوچک در حوزه بوم‌گردی و صنایع دستی، اولین اولویت حوزه گردشگری هستند که با برگزاری نمایشگاه و جشنواره و ورود مسافران می‌توانیم رونق در این حوزه‌ها را شاهد باشیم که متاسفانه فعلاً به علت شرایط موجود، وضعیت مناسبی ندارند، اما بعد از این دوران برنامه‌های مفصلی برای احیای آنها تدارک دیده شده است.
اکنون تشخیص داده‌ایم که مهم‌ترین مانع موجود بر سر راه پیشرفت کسب‌وکارهای کوچک، دوگانگی مدیریتی است که باعث عدم یکپارچگی شده و در نتیجه تفویض اختیارات به صورت کامل انجام نمی‌شود. این امر سبب می‌شود اعتبارات و تسهیلات ملی از منطقه آزاد قطع شود. البته شرایط بد اقتصادی، تحریم‌ها، سیل و کرونا هم این شرایط را بدتر کرده است. در حال حاضر تقریباً ۹۰ درصد کسب‌وکارهای کوچک دچار ضرر و زیان شده‌اند و هزینه‌ها را از اندوخته‌های قبلی خود پرداخت می‌کنند، اما بعد از دوران کرونا با برگزاری همایش، جشنواره، نمایشگاه و تورهای گردشگری به این کسب‌وکارها کمک خواهد شد.
از جمله جذابیت‌های منحصربه‌فرد منطقه آزاد تجاری اروند که ظرفیت خوبی برای رونق کسب‌وکارهای کوچک فراهم کرده، وجود جزیره مینو در آن است. این جزیره ظرفیت‌ها برای جذب گردشگر را دوچندان می‌کند. با توجه به مطالعات انجام‌شده، اصلی‌ترین جذابیت و پتانسیل جزیره مینو، بوم‌گردی و گردشگری سلامت از نوع طبیعت‌درمانی است و با توجه به نخلستان‌های زیبا در جزیره مینو و ساحل‌سازی‌های انجام‌شده در حاشیه رودخانه‌های اروند کوچک و رودخانه بین‌المللی اروند و نیز ایجاد باغ‌ویلاها، سرمایه‌گذاری‌های مناسبی از سوی بخش خصوصی انجام شده و مجوز ایجاد یک بندر گردشگری هم در ساحل اروند صادر شده که امیدواریم با توجه به زیرساخت‌های انجام‌شده، رونق مناسبی در جزیره زیبای مینو ایجاد شود.
یکی از ظرفیت‌ها و مزیت‌های این منطقه، بوم‌گردی است. با توجه به اینکه طرح جامع گردشگری اروند مراحل نهایی خود را طی می‌کند، به زودی روستاهای اولویت‌دار بر اساس شاخص‌های وزارت میراث فرهنگی، در هر دو حوزه اجرایی و آموزشی، حمایتی و تسهیلاتی مشخص می‌شوند. به این ترتیب، برای اهالی روستاهای اولویت‌دار در فاز نخست و بقیه روستاها در فازهای بعدی اهداف، سیاست‌ها و بودجه‌ریزی صورت می‌گیرد. البته اقداماتی در حوزه عمرانی برخی از روستاهای دارای پتانسیل گردشگری، مانند ساحل‌سازی، توسعه شبکه برق و... انجام شده است.
ما مهم‌ترین اقدامات در حوزه توانمندسازی جوامع محلی را آموزش می‌دانیم. از همین‌رو، تاکنون دوره‌های آموزشی متفاوتی برای توانمندسازی جوامع محلی برگزار شده است. در همین راستا، دوره‌های تسهیلگری به صورت پایلوت در دو روستای منتخب اجرا خواهد شد که رویکرد آن تمرکز بر توسعه بوم‌گردی است و همزمان دوره‌های آموزشی تسهیلگری برای فارغ‌التحصیلان و فعالان حوزه گردشگری منطقه هم برگزار خواهد شد. مسلماً آموزش اساس و پایه هرگونه توسعه محسوب می‌شود و بودجه قابل توجهی از این معاونت به آموزش در همه حوزه‌ها اختصاص داده شده است. همچنین برنامه جامع و فراگیر آموزش گردشگری برای همه اقشار جامعه از سال آینده به اجرا در خواهد آمد.
یکی از برنامه‌های حوزه گردشگری تمرکز بر بهداشت روان اهالی است. بهداشت روان به مفهوم تامین و ارتقای سلامت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلا، درمان مناسب بیماری‌های روانی و توانبخشی بیماران روانی است و با فرض این تعریف مجموعه فعالیت‌ها از جمله اجرای برنامه بهداشت روان روستایی و شهری، انجام فعالیت‌هایی که در جهت گسترش سلامت روانی و اجتماعی فرد باشد، آموزش‌های عمومی به منظور جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های روانی و عصبی، آموزش مهارت‌های زندگی از جمله مهارت ارتباطی، مقابله با استرس، حل مساله، قاطعیت، خودآگاهی و...، آموزش شیوه فرزندپروری، آموزش مداخلات روانی در پیشگیری از بلایای طبیعی، آموزش پیشگیری از اعتیاد و سوءمصرف مواد، آموزش تشخیص و درمان بیماری‌های روان‌پزشکی، تهیه جزوات آموزشی، درمان به‌موقع و مناسب بیماران به منظور جلوگیری از شیوع بیماری‌های روانی و برنامه پیشگیری از خودکشی در دستور کار ما قرار دارد.
آموزش، مبارزه با علل بیماری یا عوامل موثر در انتقال آن، کاهش آسیب‌پذیری فردی و ایجاد محیط مناسب در اجتماع به منظور کاهش خطر ابتلای افراد به بیماری، مشاوره و راهنمایی گروهی و فردی، بیماریابی و کمک‌های اولیه، اصلاح نظام مراقبتی در افراد سالم و بیمار نیز از جمله اقدامات قابل توجه در این زمینه است.
