زیان‌کار اصلی
عدم پرداخت عوارض آزادراهی چه تبعاتی دارد؟
این موضوع در روش دستی اخذ عوارض باعث اتلاف وقت مسافران و ایجاد ناراحتی برای آنها می‌شود. دومین ارزش افزوده ETC، صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش آلودگی هواست. ETC باعث کمک به آرامش سفر شده و هزینه‌های بهره‌برداری را کاهش می‌دهد. نیروهای انسانی در هر ایستگاه عوارضی در سه شیفت مشغول به کار هستند. اگر در هر کدام از این آزادراه‌ها به‌طور متوسط حدود ۱۰۰ نفر نیروی انسانی در سه شیفت مشغول به کار باشند، وقتی این سیستم مکانیزه شود دیگر نیازی به این تعداد نیروی انسانی نیست و می‌توان در حوزه‌های دیگر به نحو شایسته‌تری از آنها استفاده نمود. ارزش افزوده بعدی بحث شناسایی عوارض است. وقتی نیروی انسانی شناسایی عوارض را به عهده دارد، امکان خطای انسانی وجود دارد. اما با پیاده‌سازی ETC تمامی این موارد از بین می‌رود و میزان شناسایی عوارض افزایش می‌یابد.
در چهار آزادراه دولتی (تهران-ساوه، تهران-قم، کرج-قزوین و قزوین-زنجان) با اجرای سیستم ETC حدود ۳۰ درصد در موضوع شناسایی عوارض در سال ۹۸ نسبت به سال قبل از اجرای آن افزایش داشتیم. ولی مشکل عمده در وصول عوارض شناسایی‌شده است. زیرا بسیاری از آزادراه‌ها سرمایه‌گذار دارند و باید سرمایه آنها بازگشت داشته باشد.
با مجری ETC برای ۲۲ پروژه آزادراهی قرار داریم که تعدادی از آنها به بهره‌برداری رسیده و تعدادی دیگر هم در دست راه‌اندازی هستند. قرار است ۱۴ آزادراه دیگر نیز تا پایان سال به سیستم ETC مجهز شوند. پاشنه آشیل وصول عوارض شناسایی‌شده، همکاری مردم است. در بعضی از آزادراه‌ها نرخ وصول عوارض شناسایی‌شده به حدود ۳۰ تا ۴۰ رسیده بود. برای افزایش ضمانت اجرایی از اول مهرماه سال جاری تفاهمی با پلیس را اجرایی کرده‌ایم که در پی آن نرخ وصول عوارض شناسایی به حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یافته، اما هنوز به حد قابل قبول برای سرمایه‌گذاران نرسیده است. در بحث اجرا هم چند مجموعه همکاری دارند. شرکت سپندار در نصب دکل‌ها و خوانش پلاک خودروها دخیل است و بحث ارسال پیامک و جریمه‌ها به عهده شرکت توسعه و پژوهش ناجی از زیرمجموعه‌های نیروی انتظامی است. اگر عوارض تا ۴۸ ساعت بعد از شناسایی پرداخت نشود، مشمول جریمه خواهد بود.
عقیده دارم جلب همکاری مردم در پرداخت عوارض نیازمند کار فرهنگی است. شرکت‌های آزادراهی با نصب بیلبوردهای تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی در این زمینه و هر کدام از نهادهای درگیر در این حوزه به فراخور وظیفه خود باید نقش اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی را به عهده بگیرند.
همچنین قانون ارزش افزوده برای عوارض آزادراهی به مجلس رفته و امیدواریم تصویب آن به نتیجه برسد. این موضوع به شرکت‌های آزادراهی در وصول عوارض کمک خواهد کرد. هرچه سرمایه‌گذاری بخش آزادراهی زودتر مستهلک شود به نفع دولت است. اگر میزان وصول عوارض آزادراهی کاهش یابد، دوره بهره‌برداری از آزادراه توسط سرمایه‌گذار افزایش می‌یابد و دولت ضرر می‌کند. در این مورد از اصطلاح «آزادراه واگرا» استفاده می‌شود؛ زیرا هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری افزایش پیدا کرده و زمان طولانی‌تری می‌برد تا آزادراه به دولت بازگردد.
آزادراه‌هایی که در حال گذراندن دوره استهلاک سرمایه‌گذاری هستند زیر نظارت اداره بهره‌برداری آزادراه‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور هستند و سیاستگذاری و نظارت بر فعالیت آنها در این اداره کل انجام می‌شود. طبق قانون اجرا، بهره‌برداری و نگهداری از آزادراه‌ها به عهده شرکت‌های سرمایه‌گذار آزادراهی است.
شرکت‌های سرمایه‌گذار آزادراهی می‌توانند زیر نظارت مشاور پروژه و استانداردهای تعریف‌شده، عملیات نصب و راه‌اندازی سیستم ETC را یا خود انجام داده یا به کمک شرکت سپندار این کار را انجام دهند. هر اتفاقی که از بابت عدم خوانش و قطع سیستم ETC اتفاق بیفتد نتیجه آن متوجه شرکت‌های سرمایه‌گذار خواهد بود. اخذ بهنگام عوارض آزادراهی می‌تواند به عنوان منبعی برای توسعه شبکه آزادراهی کشور باشد؛ زیرا بعد از مستهلک شدن سرمایه شرکت‌های سرمایه‌گذار و واگذاری آزادراه‌ها به بخش دولتی، بخشی از عوارض صرف نگهداری آزادراه و بخش دیگر آن صرف توسعه شبکه آزادراهی خواهد شد.
