راهکار مدیریت تنش آبی
تخصیص منابع اجرای پروژه‌های آبرسانی، بر اساس قانون برنامه ششم توسعه
امیرحسین کاوه
مدیرعامل گروه صنعتی سدید
در راستای حل این دغدغه و معضل اساسی، وزارت نیرو و دستگاه‌های ذی‌ربط، نسبت به تهیه طرح‌های آبرسانی با اولویت بالا و مورد نیاز کشور اقدام کرده‌اند به‌گونه‌ای که بر اساس آخرین گزارش‌های موجود از شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور (آبفا) در حدود ۵۰ طرح آبرسانی شهری در اقصی نقاط کشور معرفی شده است که دربرگیرنده نیاز به حدود ۳۵۰۰ کیلومتر خطوط لوله فولادی انتقال آبرسانی، است.
این میزان جدای از طرح‌های آبرسانی روستایی است که از سوی وزارت نیرو در دست بررسی و انجام است. در این راستا بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی وزیر نیرو، طی شش سال اخیر، در حدود ۱۰ هزار روستا از شبکه آب شرب بهره‌مند شده‌اند که تا پایان سال ۱۴۰۰ نزدیک به پنج هزار روستای دیگر با جمعیتی بالغ بر ۵/ ۱ میلیون نفر که دسترسی به آب شرب ندارند، می‌بایست به شبکه آب متصل شوند. لیکن این وزارتخانه و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط همچون سایر بخش‌های دولت از فقدان منابع مالی در راستای اجرای پروژه‌های مزبور، رنج می‌برند. به‌گونه‌ای که از حجم تقریبی ۵/ ۲ میلیون‌تنی پروژه‌های خطوط فولادی انتقال آب شهری تعریف‌شده از سوی آبفا، طی دو سال اخیر تنها حدود ۲۰۰ هزار تن پروژه به اجرا در آمده است که با توجه به ظرفیت‌های خالی شرکت‌های تولیدکننده و رقابت موجود در اجرا، اصولاً رقم قابل توجهی نیست.
در این میان شرکت‌های تولیدکننده لوله‌های قطور فولادی خطوط انتقال آب در کشور با ظرفیت اسمی تولید بیش از سه میلیون تن و بهره‌مندی از کلیه استانداردهای مورد نیاز و توانایی تولید لوله‌های باکیفیت بسیار بالا، قادر به تولید لوله‌های فولادی مورد نیاز پروژه‌های آبرسانی بوده و همواره این ظرفیت‌های خالی را به کارفرمایان دولتی اعلام کرده‌اند. کما اینکه شرکت‌های حاضر در این بخش همچون شرکت لوله و تجهیزات سدید و شرکت لوله‌سازی ماهشهر سدید، با ظرفیت بیش از ۶۵۰ هزار تن، از دیرباز تامین‌کننده لوله‌های قطور فولادی خطوط انتقال آب، نفت و گاز در پروژه‌های مختلف خطوط انتقال کشور بوده‌اند.
در این خصوص با توجه به اینکه در برهه کنونی، اولویت‌دارترین مساله کشور آبرسانی است، بنابراین نیاز است تا در بدنه دولت، بودجه‌های مناسب به این مهم تخصیص پیدا کرده و با یک بسیج همگانی از منابع، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود، پروژه‌های آبرسانی به انجام برسد.
بهره‌گیری از منابع صندوق توسعه ملی کشور، افزایش بودجه سالانه پروژه‌های آبرسانی در قانون بودجه سال ۹۹ کشور و نیز تامین ماده اولیه تولید لوله (ورق فولادی) از طریق تهاتر بدهی‌های تولیدکنندگان ورق فولادی (آب، برق، گاز، سنگ معدن و...) در بین وزارتخانه‌های نیرو و صمت، از جمله راهکارهای حل تامین منابع اجرای پروژه‌های آبرسانی در کشور است.
در این میان از مهم‌ترین موارد قانونی جهت تامین و افزایش بودجه اجرای پروژه‌های آبرسانی، ماده ۲ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(۱۴۰۰-۱۳۹۶) است. بر اساس این ماده قانونی، صراحتاً قید شده است که آب، به عنوان یک موضوع راهبردی و محوری بوده و دولت موظف است پروژه‌های مرتبط با آن و همچنین مصوبات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در این بخش را در بودجه سالانه کشور اعمال کند.
ضمن اینکه جدای از پروژه‌های مصوب آبرسانی در آبفای کشور، پروژه‌های دیگری همچون پروژه خط انتقال آب از دریای عمان به طول ۱۵۰۰ کیلومتر به استان‌های شرقی، با برآورد هزینه ۵/ ۲ میلیاردیورویی و نیز تفاهم‌نامه امضاشده در این خصوص در آذرماه سال جاری بین ایمیدرو، وزارت نیرو و شرکت‌های سرمایه‌گذار، وجود دارد که می‌بایست به سرعت مناقصات مرتبط در این خصوص برگزار و تامین منابع مالی مناسب از طرق مختلف، از جمله ایجاد کنسرسیوم‌های مورد نیاز با حضور سرمایه‌گذاران، انجام بپذیرد تا در این ابرپروژه ملی، شرکت‌های تولیدکننده لوله‌های قطور فولادی خطوط انتقال آب، نسبت به تولید لوله‌های مورد نیاز با کیفیت بالا و بر اساس استانداردهای به‌روز دنیا اقدام کنند.
موضوع مهم دیگری که می‌بایست در بخش آبرسانی بدان توجه کافی شود، وجود هزاران کیلومتر خطوط انتقال آب فرسوده در نقاط مختلف کشور، به دلیل قدمت بالاست که نیاز به بازسازی و نوسازی دارند. فرسودگی لوله‌های خطوط انتقال آب و به تبع آن شکستگی و نشت آب از آنها، سبب هدررفت آب و در نهایت کمبود آن در مناطق مختلفی از کشور می‌شود و حتی به همین دلیل در فصول پرآب سال نیز در برخی شهرها و روستاهای دوردست، فشار آب کافی وجود ندارد که دلیل آن عدم تحمل خطوط فرسوده در تحمل پمپاژ آب با فشار بالاست. ضمن اینکه شور بودن و ناسالم بودن آب در برخی مناطق نیز ناشی از خرابی و شکست لوله‌های خطوط انتقال آب فرسوده با قدمت بالاست. بنابراین نوسازی و تعویض خطوط لوله در این بخش، می‌تواند ضمن افزایش پمپاژ آب در مناطق دوردست، از هدر رفتن آب جلوگیری و در نهایت آب سالم را به نقاط مختلف منتقل کند.
در نهایت می‌بایست این نکته را یادآور شد که کشور سال‌هاست در تولید لوله‌های قطور فولادی خطوط انتقال آب، گاز و نفت، خودکفا شده و از واردات این لوله‌ها بی‌نیاز هستیم، ضمن اینکه تولیدکنندگان لوله‌های قطور فولادی خطوط انتقال آب هم‌اکنون با ۲۰ تا ۳۰ درصد ظرفیت مشغول به فعالیت هستند و ظرفیت خالی بالایی در این حوزه وجود دارد که این تولیدکنندگان می‌توانند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خالی خود و به شرط تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید، ظرف مدت دو سال کلیه لوله‌های قطور فولادی مورد نیاز خطوط انتقال آبرسانی مرتبط با پروژه‌های مصوب دستگاه‌های متولی آبرسانی از جمله آبفا را، تولید و این پروژه‌ها را اجرایی کنند. با توجه به موضوع تنش‌های آبی در کشور و وضعیت بحرانی موجود در این خصوص، ضروری است نسبت به افزایش هرچه بیشتر اعتبارات پروژه‌های آبرسانی به مناطق مختلف کشور، در راستای تولید لوله‌های قطور فولادی خطوط انتقال آب و بر اساس پتانسیل‌های بالای تولیدکنندگان داخلی مرتبط اقدام شود.
