موفقیت در اعتبار بخشی بین‌المللی
اهمیت و حساسیت کار، مجامع بین‌المللی را برای اعتماد به نتایج این گزارش ها، گواهی و تصدیق ها، وادار به تعریف استانداردهای خاص به عنوان زبان مشترک و تعیین ضوابط مقررات یکسان برای سراسر جهان کرده است که توسط اتحادیه بین‌المللی تایید صلاحیت IAF، اتحادیه بین‌المللی تایید صلاحیت آزمایشگاهی ILAC، اتحادیه‌های منطقه‌ای تایید صلاحیت مانند اتحادیه تایید صلاحیت آسیا- اقیانوسیه PAC و اتحادیه تایید صلاحیت آزمایشگاهی آسیا- اقیانوسیه APLAC تدوین و به کار گیری می شود تا به عنوان ابزار کار یکسان و ایجاد شرایط برابر در تجارت برای کشورهای عضو ایفای نقش کنند.
در واقع جهان پذیرفته است برای تسهیل و رفع موانع تجارت، باید تایید صلاحیت (اعتباردهی) را فعالیتی بداند که طی آن نهادهای ارزیابی انطباق ازجمله آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون، شرکتهای بازرسی اعم از بازرسی کالا، بازرسی فنی و همچنین نهادهای صادر کننده گواهینامه برای محصول، سیستم‌های مدیریتی و اشخاص، مورد ارزیابی و تایید صلاحیت توسط یک مرجع اعتباردهی قرار گرفته و در صورت موفقیت و دریافت گواهی، فعالیت و صلاحیت‌های آنان در بین تمام کشورهای هم پیمان در اتحادیه‌های بین‌المللی قابل پذیرش بوده و به رسمیت شناخته می‌شود. در این رویکرد تایید صلاحیت نه تنها شاخصی برای اطمینان از کیفیت برتر تلقی می‌شود، بلکه علاوه بر آن که ریسک تجارت را کاهش داده و از دوباره کاری و صرف وقت و هزینه‌های اضافی می‌کاهد، سبب حفظ و توسعه بازارهای جهانی و پیروزی در رقابتهای بازرگانی تجاری بین دولت‌ها می‌شود.
براساس این رویکرد، تمام کشورها ضرورت عضویت در مجامع تایید صلاحیت بین‌المللی را درک کرده و پذیرفته‌اند و در استقرار، به کار گیری و پایش الزامات استاندارد ۱۷۰۱۱ خود را مهیا ساخته و با حضور در فرایندهای ارزیابی همترازی از سوی اتحادیه‌های مزبور و موفقیت در آن مبادرت به امضای توافقنامه‌های به رسمیت شناختن دو و چند جانبه می‌کنند. نتیجه چنین اتحادی پذیرش و مقبولیت فعالیت نهادهای تایید صلاحیت و مشتریان تایید شده از سوی آنها توسط یکدیگر است.
مرکز ملی تایید صلاحیت ایران به لحاظ شرایط تحریم حاکم بر جامعه، اگرچه الزامات استانداردهای بین‌المللی لازم را به سبب کارآیی و ارزشمند بودن برگزیده و در سیستم‌های کاری خود جاری ساخته بود، با این حال به لحاظ محرومیت‌های ناشی از آن، قادر به حضور و سپری کردن فرایندهای ارزیابی هم ترازی در مجامع مزبور نشده و قادر به امضای توافقنامه‌های فی مابین به منظور برخورداری از اعتبار جهانی نشد و در نتیجه فعالیت مشتریان تایید صلاحیت شده از سوی مرکز ملی تایید صلاحیت ایران همچون آزمایشگاه ها، شرکتهای بازرسی، شرکتهای گواهی کننده محصول و...نیز در خارج از کشور موجه نبوده و به رسمیت شناخته نمی شدند.
با زمزمه رفع تحریم ها، نفس تازه‌ای در کالبد نیمه جان فعالیتهای مرکز دمیده شد و با جدیت مسوولان کشور و سازمان ملی استاندارد ایران در حمایت از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران که از پیش الزامات را برابر استاندارد ۱۷۰۱۱ در سیستم خود راه‌اندازی و جاری ساخته بود، قادر به شرکت در فرایند ارزیابی همترازی از سوی اتحادیه منطقه‌ای تایید صلاحیت آسیا- اقیانوسیه PAC شد، با موفقیت مراحل ارزیابی را طی کرد و فرآیند امضای موافقت نامه به رسمیت شناختن میان آن اتحادیه و مرکز ملی تایید صلاحیت ایران در دستور کار قرار گرفت که پیش شرطی بر امضای موافقت نامه مرکز با اتحادیه تایید صلاحیت بین‌المللی IAF است که با‌اندک فاصله از موافقت نامه با PAC به وقوع خواهد پیوست. به موازات این فعالیتها درخواست اخذ مجوز عضویت مرکز در اتحادیه منطقه‌ای تایید صلاحیت آزمایشگاهی آسیا- اقیانوسیه نیز به دولت تسلیم شده است.
با برداشته شدن تحریمها و رفع محرومیت‌ها و پشتیبانی از مرکز در به عضویت در آمدن و تثبیت موقعیت در اتحادیه‌های تایید صلاحیت بین‌المللی و منطقه ای، شاهد رشد و شکوفایی اقتصادی کشور خواهیم بود.
تاکنون بالغ بر ۶۶۰ آزمایشگاه آزمون و کالیبراسیون، ۲۶۳ شرکت بازرسی (فنی،جوش، کالا) و ۲۱ شرکت گواهی کننده سیستم‌های مدیریت، موفق به دریافت و تجدید گواهینامه از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران شده‌اند که تعدادی از این فعالان اقتصادی دارای دامنه‌های کاری بسیار نادر و خاص و ارزشمندند. با این حال فعالیت این بنگاههای اقتصادی در دوران تحریم در تبادلات تجاری برون مرزی مورد پذیرش نبوده و ضامن یک آزمون، یک بازرسی و یک گواهی مورد قبول در همه جا نشد.
در صورت اولویت دهی و تداوم حمایت از مرکز و تثبیت جایگاه و منزلت آن در اتحادیه‌های تایید صلاحیت بین‌المللی و منطقه‌ای از باب تامین تجهیزات، تسهیلات (به ویژه آموزش‌های بین‌المللی در تربیت نیروهای زبده)، منابع مالی و انسانی برای توسعه فعالیتها از طریق جذب نیروی متخصص، گسترش بانک ارزیابان داخلی و خارجی که به لحاظ تحریم و محدودیت‌های مالی از همکاری با مرکز سر باز می‌زدند، به طور حتم شاهد قطع وابستگی، ممانعت از برون رفت کلان ارزی و ممانعت از درز اطلاعات با هر طبقه بندی به خارج خواهیم بود. همچنین مرکز با رفع تحریمها و در صورت به رسمیت شناخته شدن، قادر به فروش خدمات تایید صلاحیت به متقاضیان برون مرزی و ارز آوری به کشور خواهد بود.
اوایل دوران تحریم که برخی از نهادهای ارزیابی انطباق ایرانی از نهادهای تایید صلاحیت خارجی تاییدیه دریافت کرده بودند و گواهینامه ایشان هنوز تا مهلت پایان اعتبار زمانی برای فعالیت داشتند، بازهم در گمرکات برون مرزی اجازه فعالیتهای برون مرزی نمی یافتند. همچنین با پایان اعتبار گواهینامه این بنگاههای اقتصادی، نهادهای تایید صلاحیت خارجی به لحاظ شرایط تحریم اجازه حضور در ایران و ارائه خدمات به متقاضیان ایرانی را نداشتند و چون نهاد تایید صلاحیت ایرانی نیز از حضور و فعالیت در مجامع بین‌المللی منع شده بود، بنگاههای مزبور یا تمایلی به اخذ گواهینامه از نهاد تایید صلاحیت ایرانی نداشته و یا می‌دانستند که این گواهینامه صرفا مصرف داخلی دارد. به طور مثال، در دوران تحریم که شاهد نزول همکاریها با دیگر کشورها به پایین ترین سطح به ویژه در زمینه فعالیتهای شرکتهای بازرسی مواد نفتی، شیمی،پتروشیمی، پلیمری و تجهیزات سنگین و نیمه سنگین بودیم، بارها مشاهده می‌شد که تمام برگه‌های آنالیز نتایج آزمون آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون و یا گزارش‌ها و گواهی‌های بازرسی حتی اگر از نهادهای تایید صلاحیت سایر کشورها گواهی دریافت شده بود، به لحاظ تحریم بی‌اعتبار تلقی می‌شد، و یا گواهی‌های محصول صادره از ادارات کل استاندارد استان ها، با آنکه وظیفه قانونی آنها تایید انطباق محصول بود هیچگاه پوشش دهنده ضوابط جهانی در پذیرش محصول به شرط گواهی توسط سازمان تایید شده بر اساس استاندارد ۱۷۰۶۵ از سوی نهادهای تایید صلاحیت نبود.
کاستی‌های برشمرده که نتیجه شرایط تحریم حاکم بر کشور بود، دلیل کافی و موجه برای تضعیف بنیه اقتصادی- بازرگانی در روابط تجاری کشور شد که یکی از راه‌های مقابله با آن تقویت و تثبیت جایگاه مرکز ملی تایید صلاحیت ایران در دوران پساتحریم است.
تایید صلاحیت، معین می‌کند آزمایشگاههای آزمون کننده و کالیبراسیون، شرکتهای بازرسی فنی و شرکتهای گواهی کننده سیستم‌های مدیریت، صلاحیت فنی و سیستمی مورد پذیرش در سطوح بین‌المللی به منظور انجام یک فعالیت خاص با قابلیت اعتماد بالا و انطباق با استانداردهای مورد نظر را دارند یا ندارند.
کالا یا خدمتی که به طور رسمی و در تطابق با اصول پذیرفته شده بین المللی در یک کشور یا منطقه اقتصادی پذیرفته شده باشد، می‌تواند بدون نیاز به آزمون، بازرسی و گواهی مجدد، آزادانه بین کشورها گردش داشته باشد.
براساس قوانین بین المللی، پیش نیاز تجارت و ارائه خدمات در شرایط برابر، یک استاندارد و آزمون مورد پذیرش در همه جاست و تایید صلاحیت برآورده کننده این پیش نیاز است.
روند شکل گیری مرکز ملی تایید صلاحیت ایران
نظام تایید صلاحیت ایران براساس مصوبات سال‌های ۹۲، ۹۳ و ۹۴ اجلاس شورای عالی استاندارد (۲۱ سال پیش) شکل گرفت و علت شکل گیری آن ضرورت تعاملات بین‌المللی و حفظ منافع جمهوری اسلامی ایران در عرصه رقابتهای تجاری - بازرگانی در سطوح بین المللی بود.
در هفدهمین اجلاس مشترک مجمع بین المللی تایید صلاحیت (IAF) و اتحادیه بین المللی تایید صلاحیت آزمایشگاهها (ILAC) در سال ۱۳۸۲ ( سپتامبر ۲۰۰۳) در براتیسلاوای اسلواکی، نظام تایید صلاحیت ایران به عضویت مجمع بین المللی تایید صلاحیت و در سال ۱۳۸۴ به عضویت اتحادیه تایید صلاحیت آسیا – اقیانوسیه (PAC) و اتحادیه بین المللی تایید صلاحیت آزمایشگاهها (ILAC) درآمد.
ساختار نظام تایید صلاحیت ایران پیرو تصویب نامه کمیسیون امور زیربنایی دولت، موضوع اصل ۱۳۸ قانون اساسی و آیین نامه اجرایی ماده ۳۳ قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه با توجه به استانداردها و ضوابط بین المللی بازنگری و اصلاح شد و در سال ۱۳۹۱ به مرکز ملی تایید صلاحیت ایران تغییر نام داد.
در همین سال این مرکز در چارت سازمانی سازمان ملی استاندارد ایران زیر نظر مستقیم رئیس سازمان قرار گرفت تا مسوولیت تایید صلاحیت رسمی نهادهای ارزیابی انطباق در کشور را به عهده گیرد.
اهداف تایید صلاحیت
-کاهش موانع غیر فنی و تسهیل امر تجارت و بازرگانی از طریق برقراری و استقرار الزامات و خط مشی‌های سازمان تجارت جهانی
-کسب اعتبار بین المللی گواهینامه سیستم‌های مدیریت، محصول، خدمات، اشخاص، آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون و شرکتهای بازرسی فنی
- جلوگیری از دوباره کاری، صرف هزینه و وقت اضافی برای آزمون و بازرسی مجدد در مبادی ورودی و خروجی کشورها برای انطباق با الزامات استاندارد
- ارتقاء قابلیت اعتماد کلیه ذینفعان درون و برون مرزی درخصوص صحت و دقت فعالیتهای ارزیابی انطباق
در شکل یک، اهداف تایید صلاحیت از طریق ترتیبات شناسایی متقابل به تصویر کشیده شده است.
با اجرای فرایندهای به رسمیت شناختن چند جانبه ( Multirateral recognition Agreement ) و ترتیبات شناسایی متقابل ( Mutual Recognition Arrangement ) ضمن اینکه دولت ها، وارد کنندگان و صادرکنندگان، صنایع و مصرف کنندگان از صحت و دقت عملکردی نهادهای ارزیابی انطباق در آزمون ها، بازرسی‌ها و گواهی‌های صادر شده اطمینان حاصل می‌کنند، از توقف کالا در مبادی ورودی و خروجی کشورها کاسته شده و هزینه‌های اضافی آزمون و بازرسی مجدد کاهش می‌یابد. دقت و صحت عملکردی و قابل اطمینان آزمایشگاههای آزمون کننده کالا‌ها و خدمات که جزو اهداف اصلی و پذیرفته شده بین المللی است و در استاندارد ISO/ IEC ۱۷۰۲۵
موکداً به آن اشاره شده در نمودار به تصویر کشیده شده است. هدف از تایید صلاحیت، دستیابی به دقت و صحت زیاد نتایج آزمایشگاهها، بازرسی فنی و صدور گواهی‌های قابل اعتماد است.
منافع امضا و به رسمیت شناختن موافقت نامه‌های دو و چند جانبه (MLA/ MRA )
نهادهای تایید صلاحیت با رعایت الزامات استانداردها و ضوابط تعیین شده، پس از کسب موفقیت در ارزیابی همترازی در سطوح منطقه ای و بین المللی، به رسمیت شناخته شده و عضو ترتیبات شناسایی چند جانبه و متقابل می‌شوند و گواهینامه‌های صادره دارای اعتبار بین المللی خواهد بود. در این صورت است که با پذیرش فعالیت و گواهی‌های یکدیگر، شرایط تسهیل در تجارت فرامرزی مهیا و برقرار می‌شود؛ به این معنا که یک نهاد ارزیابی انطباق در یک حوزه اقتصادی نیازی ندارد بیش از یکبار برای همان دامنه شمول توسط نهادهای تایید صلاحیت دیگر کشورها تایید صلاحیت شود.
ارسال نظر