دبیرکل انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران مطرح کرد:
به سوی مصرف آب بسته بندی
مهم‌ترین عوامل در تقاضای مصرف‌کنندگان برای آب بسته‌بندی را در چه مواردی می‌دانید؟
شرایط اقتصادی خانوارهای ایرانی و اطلاع‌رسانی مناسب در مورد فوائد استفاده از آب آشامیدنی بسته‌بندی، مهم‌ترین عوامل در ایجاد تقاضا برای این محصول است.
صنعت آب بسته‌بندی در ایران کاملا مبتنی بر اقتصاد خانواده است. وقتی معیشت مردم رو به بهبودی است، فرصت این را خواهند داشت تا به غذا و نوشیدنی‌هایی که در فهرست کالاهای ضروری نیست، گرایش پیدا کنند. در حال حاضر با توجه به اینکه دسترسی به آب شرب شهری برای مردم فراهم است، آب بسته‌بندی در فهرست اقلام ضروری آنها قرار نمی‌گیرد؛ به‌گونه‌ای که گاهی از آن به‌عنوان محصول لاکچری یا لوکس یاد می‌شود. این در حالی است که با بهبود شرایط معیشتی خانوار در کشور، فرصتی برای مصرف آب بسته‌بندی نیز فراهم خواهد شد.
علاوه بر این ایجاد فرهنگ مصرف آب نوشیدنی نیز عاملی مهم در بهبود تقاضا برای این محصول و سلامت جامعه است. سرانه مصرف در کشور بسیار پایین است. مصرف آب بسته‌بندی ایران بین ۱۵ تا ۲۰ لیتر است و این میزان نسبت به کشور همسایه ما ترکیه که سرانه مصرفش بالای ۱۵۰ لیتر است، عدد بسیار پایینی است. در اروپا نیز این شاخص بالای ۱۰۰ لیتر است. یعنی حتی در مکان‌هایی از دنیا که آب شرب شهری به وفور است، باز هم سرانه مصرف آب بسته‌بندی در سطح بالایی قرار دارد. متاسفانه مقدار مصرف محصولات صنعت بسته‌بندی آب در ایران نسبت به سایر صنایع نوشیدنی که نه‌تنها فوایدی برای سلامتی ندارد، بلکه مضرات زیادی نیز دارد، کمتر است.
در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته دنیا سطح دانش مردم در خصوص فوائد نوشیدن آب کافی از طریق آموزش و آگاهی‌رسانی ارتقاء یافته است، اما در ایران چنین اتفاقی نمی‌افتد. برای مثال مردم ایران از نقش مهم و حیاتی آب در سلامت بدن خود آگاه نیستند، بنابراین کم‌نوشی آنها می‌تواند منشاء بیماری‌های گوارشی مانند یبوست، و یا مشکلات پوستی و سردردهای میگرنی و مشکلات مجاری اداری و دردهای شدید در دیسک کمر باشد. مردم ایران در مصرف آب، بسیار کم‌نوش هستند. آنقدر این موضوع بغرنج شده که من به‌عنوان دبیر انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران همواره توصیه می‌کنم مردم فقط آب مصرف کنند و در گام اول اصلا مهم نیست که این آب از نوع بسته‌بندی باشد یا آب شرب شهری. در این شرایط نامساعد، متولی بهداشت هم باید یک گام اساسی در این زمینه بردارد و در تغییر مردم الگوی مصرفی آب نوشیدنی تغییری ایجاد کند. در کشورهای اروپایی فرهنگ نوشیدن آب تا جایی در میان مردم نهادینه شده است که مردم همواره آب را روی میز کار خود، یا در کوله‌پشتی و یا در خودرو همراه خود دارند تا محتوی آن را به مرور بنوشند. این در حالی است که مردم ایران چندان توجهی به نوشیدن آب کافی به ویژه در ساعات خارج از منزل ندارند و نتیجه این امر هیدراته یا کم آب شدن بدنشان در طول روز است.
راهکار اصلی برای ایجاد و بهبود فرهنگ مصرف آب بسته‌بندی در جامعه چیست؟
به‌طبع باید بستری برای ایجاد فرهنگ مصرف آب آشامیدنی بسته‌بندی ایجاد کرد. باید اذعان کرد اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در مقیاس ملی از توان تولیدکنندگان و تشکل‌های صنایع آشامیدنی به تنهایی خارج است. هر زمان قصد آن داریم که در چند رسانه مطرح که مورد توجه مردم است، مقاله‌های اطلاع‌رسانی منتشر کنیم، با درخواست ارقام سنگین مواجه می‌شویم و پرواضح است که انجام امور فرهنگ‌سازی، تنها در سایه استمرار نتیجه بخش است. بنابراین انجام چنین فعالیت‌هایی مستلزم دسترسی به منابع مالی عظیم است، ما به تنهایی نمی‌توانیم در این زمینه، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی کنیم. شاید این موضوع یک بار یا دو بار از طرف ما اتفاق بیفتد اما ادامه نخواهد داشت. از طرف دیگر این کار نیاز به کمپین‌های بلندمدت و مستمر دارد و با هزینه‌های نجومی به طور حتم تولیدکنندگان نمی‌توانند این کمپین را اجرا کنند. در همین راستا مدتی قبل که برخی شایعات در خصوص آب‌های بسته‌بندی در سطح فضای مجازی منتشر و موجب بروز برخی ابهامات نزد مردم شده بود؛ من برای صدا و سیما نامه‌ای نوشتم که ما یک تشکل هستیم و در صورت امکان فرصتی به این تشکل جهت اطلاع‌رسانی اختصاص بدهید که متاسفانه نتیجه‌ای در بر نداشت.
نقش دولت در ایجاد فرهنگ مصرف آب بسته‌بندی چیست؟
اگرچه کم‌کاری‌هایی در میان فعالان صنعت وجود دارد، ولی همان‌طور که شرح آن رفت نرخ‌ها و تعرفه‌های اطلاع‌رسانی آنقدر بالاست که تولیدکنندگان نمی‌توانند آن را پرداخت کنند. بنابراین به طور قطع تشکل‌ها نمی‌توانند در این حوزه نقش همیشگی و پررنگی ایفا کنند. وزارتخانه‌های مرتبط با این صنعت باید مطلع باشند که کار فرهنگی و اطلاع‌رسانی در مقیاس ملی از عهده یک تشکل خارج است و باید به خاطر جامعه در این زمینه فعال‌تر باشند. از دولت انتظار داریم با توجه به تاثیر این محصول بر سلامت جامعه، امکان اطلاع‌رسانی از رسانه‌های جمعی را برای فعالان این حوزه فراهم کند.
با توجه به تقاضای موجود در کشورهای همسایه به‌خصوص کشورهای حوزه خلیج‌فارس، چرا این صنعت نمی‌تواند حضوری پررنگ در بازارهای صادراتی این محصول داشته باشد؟
دلایل متعددی به عنوان مانع صادرات مطرح است. اول اینکه محصول آب بسته‌بندی سنگین و حجیم است و با توجه به افزایش قیمت حامل‌های انرژی کرایه حمل آن از کارخانه تا مرز و از مرز تا بازار صادراتی گران تمام می‌شود و قدرت رقابت در بازار هدف به شدت کاهش می‌یابد. دوم اینکه در ایران هزینه مالی و هزینه تولید به مراتب گران‌تر از بقیه کشورهای همسایه است. برای مثال بهره تسهیلات بانکی در ایران طی سال‌های اخیر در محدوده های بین ۲۵- ۱۸ درصد بوده و این در حالی است که نرخ سود تسهیلات حتی در افغانستان نیز به مراتب کمتر از ایران است، این نرخ در ترکیه یک یا دو درصد است و این تاثیر زیادی در قیمت تمام‌شده محصول خواهد گذاشت. یکی دیگر از مشکلات صادراتی این صنعت، حضور ناکافی تولیدکنندگان در نمایشگاه‌های بین‌المللی است، به عبارتی تولیدکنندگان باید با در اختیار داشتن تقویم نمایشگاه‌های بین‌المللی صنعت غذا و آشامیدنی در کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای دارای پتانسیل صادراتی نسبت به حضور در این نمایشگاه‌ها و معرفی محصولات و در نهایت فروش و صادرات اقدام نمایند. متاسفانه بیش از ۹۵ درصد از شرکت‌های تولیدی به‌دلیل مشکلات مالی و ضعف اقتصادی، امکان انجام چنین فعالیت‌های بازاریابی صادراتی را ندارند و از آن بدتر اینکه در این فرآیند از تسهیلات موثر و قابل توجهی نیز برخوردار نیستند. شرایط اقتصادی حاکم بر تولید، اجازه چنین سرمایه گذاری‌ها و اقداماتی را به بخش اعظم واحدهای تولیدی نمی‌دهد و این همان نقاطی است که دولت برای توسعه صنایع باید ورود کرده و راه‌کارهای مناسب ارائه دهد. همچنین ناامنی ناشی از شرایط جنگی چند سال اخیر در بازارهای صادراتی متداول در این صنعت همچون عراق و افغانستان را می‌توان از دیگر دلایل کاهش صادرات در این صنعت برشمرد.
چشم‌انداز این صنعت در سال جاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه تولیدکنندگان فعال در این صنعت، سال ۹۷ را با شوک ناشی از افزایش باور نکردنی قیمت مواد اولیه تولید بطری آغاز کردند. به‌گونه‌ای که حتی توجیه‌پذیری اقتصادی واحدهای تولیدی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. با توجه به آسیب‌پذیر بودن صنعت بسته‌بندی آب، بروز شوک‌هایی از این قبیل می‌تواند بطور کل سرنوشت یک واحد تولیدی را دست‌خوش تغییرات منفی کند، قیمت مواد اولیه تولید بطری در اردیبهشت ۹۷ به حدود ۱۰.۰۰۰ تومان به ازای هر کیلو رسیده است، این در حالی است که قیمت این مواد در ماه مشابه سال ۹۶ حدودا ۴۱۰۰ تومان بوده است. متاسفانه نه‌تنها قیمت مواد به طور شگفت‌انگیزی افزایش یافته، بلکه تامین مواد در کشور نیز وارد فاز بحرانی شده است و در حال حاضر کلیه صنایع نوشیدنی و آشامیدنی، صنایع روغن نباتی و صنایع شوینده‌های بهداشتی همگی در یک قدمی تعطیلی ناشی از کمبود مواد اولیه تولید بطری قرار دارند متاسفانه اقدامات و رایزنی‌های انجام گرفته از ابتدای سال تاکنون نتیجه‌ای در بر نداشته است و بدون شک تداوم این روند موجب توسعه بحران در واحدهای تولیدی در کشور خواهد شد.
ارسال نظر