ضوابط ایمن‌سازی لرزه‌ای در سه گروه ساختمانی
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان با عنوان «بارهای وارده بر ساختمان‌ها» یکی از مباحث و ضوابط قانونی در خصوص چگونگی ساخت واحدهای مسکونی و سایر ساختمان‌ها برای افزایش ضریب ایمنی آنها در برابر زلزله و همچنین ارتقای سطح مقاومت ساختمان‌ها در برابر بارهای وارده بر آنها ناشی از وقوع زلزله، برف، یخ، باران، انفجار و... است. هدف از تدوین این مبحث از مقررات ملی ساختمان «تعیین ضوابط و مقررات برای طراحی و اجرای ساختمان‌ها در برابر اثرهای ناشی از زلزله و سایر مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی است؛ طوری‌که با رعایت آن با حفظ ایستایی ساختمان در برابر زلزله‌های خیلی شدید، تلفات جانی به حداقل برسد و نیز ساختمان در برابر زلزله‌های خیلی شدید بدون وارد شدن آسیب عمده سازه‌ای، قادر به مقاومت باشد.
در این مبحث ساختمان‌ها به سه سطح کلی به لحاظ خطرپذیری طبقه‌بندی شده و برای طراحی هر کدام از آنها ضوابط و الزامات خاصی اعلام شده است؛ به‌عبارت دیگر در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان با توجه به نوع کاربری و سازه، ساختمان‌ها به لحاظ سطح خطرپذیری و اهمیت به چهار دسته تقسیم‌بندی شده‌اند که سازندگان هر کدام از این گروه‌های ساختمانی باید آنها را به گونه ای طراحی کنند و بسازند که در زمان وقوع بحران همچون زلزله و... سطح مشخصی از مقاومت را داشته باشند؛ براساس مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که ساختمان‌های با گروه‌خطرپذیری یک، در زمان وقوع زلزله‌های شدید، به لحاظ مقاومت و سختی اجزای سازه‌ای دچار تغییرات قابل‌توجه‌ای نشوند و استفاده بی‌وقفه از آنها امکان‌پذیر باشد؛ همچنین در زمان وقوع زلزله‌های بسیار شدید خسارات سازه‌ای و غیرسازه‌ای در آنها به حداقل برسد؛ به‌طوری‌که قابل‌مرمت باشند.
در تعریف ساختمان‌های گروه اول یعنی ساختمان‌های با گروه خطرپذیری سطح یک یا ساختمان‌های با اهمیت بسیار زیاد آمده است: این ساختمان‌ها ساختمان‌هایی هستند که به‌عنوان تاسیسات ضروری طراحی می‌شوند و وقفه در بهره‌برداری از آنها به‌طور غیرمستقیم موجب افزایش تلفات و خسارت‌ها می‌شود؛ مانند بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، مراکز و تاسیسات آبرسانی، نیروگاه‌ها و تاسیسات برق‌رسانی، برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها، مراکز مخابرات، رادیو و تلویزیون، تاسیسات انتظامی، مراکز کمک‌رسانی و به‌طور کلی تمام ساختمان‌هایی که استفاده از آنها در امداد و نجات موثر باشد. این در حالی است که بنا بر تعاریف صورت گرفته، ساختمان‌ها و سایر سازه‌ها و تاسیسات صنعتی که خرابی آنها موجب انتشار گسترده مواد سمی و مضر برای محیط زیست در کوتاه‌مدت یا بلند مدت شود نیز در ردیف این گروه از ساختمان‌ها قرار دارد.
همچنین براساس مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، سازه‌ها اعم از ساختمان‌های مسکونی و غیر‌مسکونی و... باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که ساختمان‌های با گروه خطرپذیری دو، در زمان وقوع زلزله‌های شدید آسیب‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای در آنها کم و محدود باشد؛ به نحوی که با انجام مرمت بخش‌های آسیب‌دیده، ادامه بهره‌برداری از ساختمان میسر باشد و در زلزله‌های خیلی شدید، آسیب سازه‌ای و غیرسازه‌ای عمده‌ای را متحمل نشود. براساس تعاریف صورت گرفته در متن مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌ها و سایر سازه‌هایی که خرابی آنها منجر به تلفات جانی قابل‌توجه شود مانند مدارس، مساجد، استادیوم‌ها، سینما و تئاترها، سالن‌های اجتماعات، فروشگاه‌های بزرگ، ترمینال‌های مسافری یا هر فضای سرپوشیده‌ای که محل تجمع بیش از ۳۰۰ نفر زیر یک سقف باشد جزو ساختمان‌های با گروه خطرپذیری دو محسوب می‌شوند.
همچنین سایر ساختمان‌هایی که خرابی آنها خسارات اقتصادی قابل‌توجهی داشته یا باعث از دست رفتن ثروت ملی می‌شود مانند موزه‌ها، کتابخانه‌ها و... که جزو ساختمان‌های با درجه خطرپذیری یک محسوب نمی‌شود اما به لحاظ اقتصادی و ملی واجد ارزش بسیار زیادی هستند، در گروه این دسته از ساختمان‌ها-ساختمان‌های با درجه خطرپذیری دو-قرار می‌گیرند. براساس مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری، هتل‌ها، پارکینگ‌های طبقاتی، انبارها، کارگاه‌ها، ساختمان‌های صنعتی و... جزو ساختمان‌های با گروه خطرپذیری سه محسوب می‌شوند. این ساختمان‌ها براساس ضوابط موجود باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که در زمان زلزله‌های شدید، خسارات سازه‌ای و غیرسازه‌ای در آنها به حداقل برسد و در زلزله‌های خیلی شدید ایستایی خود را حفظ کنند و تلفات جانی در آنها به حداقل برسد.
برمبنای ضوابط کلی، کلیه عناصر باربر ساختمان باید به نحو مناسبی به هم پیوسته باشند تا در زمان وقوع زلزله عناصر مختلف از یکدیگر جدا نشده و ساختمان‌ها به‌طور یکپارچه عمل کند. همچنین ساختمان‌ها باید در هر دو امتداد افقی عمود بر هم قادر به تحمل نیروهای افقی ناشی از زلزله باشد و در هر یک از این امتدادها نیز باید انتقال نیروهای افقی به شالوده به‌طور مناسب صورت گیرد. در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان همچنین به مهندسان و فعالان ساختمانی توصیه شده است به‌منظور مقاوم‌سازی و افزایش ضریب مقاومت ساختمان‌ها در برابر بارهای وارده بر ساختمان ناشی از وقوع زمین‌لرزه، از ایجاد اختلاف سطح در کف‌ها خودداری شود؛ همچنین با به‌کارگیری مصالح غیرسازه‌ای سبک، سقف کاذب، تیغه‌بندی، نما و... وزن ساختمان به حداقل رسانده شود. این در حالی است که براساس این ضوابط، مهندسان طراح ومجری باید از کاهش و افزایش مساحت زیربنای طبقات در ارتفاع، به‌طوری‌که تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای ایجاد شود، خودداری کنند؛ چراکه این موضوع یکی از عوامل بسیار مهم در کاهش مقاومت لرزه‌ای ساختمان‌ها است.
براساس ضوابط مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، ساختمان و اجزای آن باید به نحوی طراحی شود که شکل‌پذیری و مقاومت مناسب در آنها تامین شده باشد؛ توصیه می‌شود اجزای غیرسازه‌ای مانند دیوارهای داخلی و نماها طوری اجرا شود که مزاحمتی برای حرکت اعضای سازه‌ای در زمان وقوع زلزله ایجاد نکند؛ توصیه می‌شود از ایجاد ستون‌های کوتاه، به خصوص در نورگیرهای زیرزمین‌ها خودداری شود. از آنجا که جابه‌جایی ناشی از گسلش در سطح زمین می‌تواند موجب آسیب به سازه‌ها شود سازندگان باید از ساخت ساختمان در پهنه‌های گسلی به‌ویژه گسل‌های اصلی، خودداری کنند که این توصیه در مورد ساختمان‌های بسیار مهم با درجه خطرپذیری گروه یک بیش از سایر ساختمان‌ها مورد تاکید قرار دارد.
ارسال نظر