جغرافیای سرطان و جایگاه ایران

براساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۴، وضعیت سرطان مثانه در ایران جدی است و این سرطان از نظر مرگ و میر منجر به از میان رفتن ۲۷/ ۴ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ و میر در موارد مختلف در کشور می‌شود. این آمار، ایران را از نظر مرگ و میر ناشی از این سرطان در رتبه ۲۸ قرار می‌دهد. در رتبه نخست این رتبه‌بندی نیز ارمنستان، مصر، عراق، ترکیه و لبنان قرار گرفته‌اند. همچنین مطابق با اطلاعات همین گزارش، وضعیت سرطان سینه در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان مناسب است و ایران از نظر مرگ و میر ناشی از سرطان سینه در جهان در رتبه ۱۴۴ جای دارد. براساس اطلاعات این گزارش جهانی، این بیماری حدود ۱۰ نفر از هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر را به خود اختصاص می‌دهد.

بدترین کشورهای جهان از نظر مرگ و میر در اثر ابتلا به سرطان سینه، ارمنستان، فیجی، صربستان، نیجریه و دانمارک هستند. از نظر سرطان دهانه رحم نیز وضعیت ایران در جهان مناسب است و تعداد مرگ و میر بر اثر این بیماری در کشور مطابق با آمار جهانی سال ۲۰۱۴ به ۲۲/ ۱ مرگ در هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر می‌شود. این آمار، ایران را در رده ۱۶۷ جهان از ۱۷۲ کشور ارائه شده در گزارش جای می‌دهد. بدترین کشورها از این نظر، زیمبابوه، بوروندی، موزامبیک، جزایر کومور و مالاوی هستند که همگی در قاره آفریقا واقع شده‌اند. در سرطان روده بزرگ، ایران در سطح دوم قرار دارد و با مرگ بیش از ۷ نفر از هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر در جهان در رتبه ۸۶ قرار گرفته است. بدترین کشورها از این نظر، مجارستان، کروواسی، اسلوونی، صربستان و اسلواکی هستند که نرخ مرگ و میر آنها تنها بر اثر این سرطان بین ۲۲ تا ۲۹ نفر از هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر است. این آمار نشان‌دهنده لزوم توجه به این سرطان در کشور است.

از نظر سرطان کبد ایران در گزارش جهانی سال ۲۰۱۴ سازمان بهداشت جهانی در جایگاه مناسبی قرار داشته و رتبه آن ۱۵۷ اعلام شده است. این سرطان عامل مرگ ۶۷/ ۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر در کشور است و بدترین کشورها در این مورد را مغولستان، لائوس، مصر، چین و گامبیا با مرگ ۴۵/ ۲۴ تا ۷۷/ ۷۷ نفر از هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر تشکیل می‌دهند! از لحاظ سرطان ریه، ایران در سطح سوم مرگ و میر در سراسر جهان قرار دارد و مطابق با گزارش‌های جهانی در سال ۲۰۱۴، از بین هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر در کشور، ۷۴/ ۷ مرگ به دلیل ابتلا به این بیماری رخ داده است. به این ترتیب ایران در رتبه ۱۰۶ جهانی از نظر مرگ و میر این بیماری در کشورهای مختلف قرار گرفته است و بدترین کشورها از این نظر نیز مجارستان، ارمنستان، کره شمالی، صربستان و مونته‌نگرو هستند که بین ۴۱ تا ۵۴ نفر از هر ۱۰۰ هزار مرگ در این کشورها ناشی از سرطان ریه است.

بررسی آمارهای مربوط به سرطان مری نیز حاکی از آن است که ایران از نظر ابتلا به این نوع سرطان در شرایط نامناسب و خطرناکی قرار دارد، به‌طوری که رتبه مرگ و میر ایران در نتیجه این نوع سرطان در جهان، ۲۱ بوده است و ۸/ ۸ از هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ و میر در کشور مربوط به این سرطان است. بدترین کشورها در این خصوص نیز مالاوی، ترکمنستان، مغولستان، کنیا و اوگاندا هستند که بین ۱۷ تا ۲۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار مرگ در این کشورها ناشی از سرطان ریه است. آمار مربوط به سرطان دهان نیز نشان می‌دهد که ایران با مشکل چندانی درخصوص این بیماری روبه‌رو نیست. بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، ایران رتبه ۱۵۴ از ۱۷۲ کشور را درخصوص میزان مرگ و میر ناشی از این سرطان در کشورهای مختلف جهان به دست آورده است و در هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ، تنها ۳۶/ ۱ نفر بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست داده‌اند.

بدترین کشورها از این نظر، عبارتند از: گینه نو، بنگلادش، مجارستان، میانمار و تیمور شرقی که میزان کشندگی این بیماری در آنها در هر ۱۰۰ هزار مرگ بین ۱۰ تا ۱۸ نفر است. گزارش‌های جهانی در سال ۲۰۱۴ نشان می‌داد که از نظر سرطان تخمدان، ایران در دسته سوم خطرناک بودن قرار دارد و این به معنی آن است که این بیماری هنوز در کشور چندان شدید نشده است. در ایران از هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ و میر، ۴۶/ ۳ نفر بر اثر ابتلا به این بیماری می‌میرند که رتبه ۱۲۰ را در جهان به دست می‌آورند. بدترین کشورها از این نظر مالت، فیجی، لتونی، جزایر سلیمان و اسلوونی هستند که بین ۶۶/ ۹ تا ۶۵/ ۱۱ نفر در هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر ناشی از این بیماری است. از نظر سرطان پانکراس یا همان سرطان لوزالمعده، ایران در دسته سوم خطرناک بودن قرار دارد و در رتبه ۱۱۹ جهانی از نظر مرگ و میرهای ناشی از این نوع سرطان در سراسر جهان قرار گرفته است.

در ایران از هر ۱۰۰ هزار نفر، حدود ۲ نفر بر اثر ابتلا به این بیماری جان می‌سپرند و بدترین کشورها در این مورد نیز عبارتند از: ارمنستان، مجارستان، اروگوئه، جمهوری چک و اسلوونی که میزان مرگ و میر آنها بر اثر سرطان لوزالمعده بین ۵۸/ ۱۰ تا ۸۸/ ۱۳ مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ و میر است. بررسی آمارهای مربوط به سرطان پروستات حاکی از آن است که وضعیت مرگ و میر بر اثر این سرطان در ایران ناچیز است و ایران از این نظر در جایگاه مناسبی قرار دارد. ایران از این نظر در رتبه ۱۳۲ جهانی قرار دارد و از هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ و میر در کشور، حدود ۹ مرگ بر اثر ابتلا به آن صورت می‌گیرد. در این مورد، کشورهای گویان، زیمبابوه، باربادوس، ترینیداد و توباگو و جامائیکا بدترین میزان مرگ و میر بر اثر ابتلا به سرطان پروستات را داشته‌اند که میزان مرگ در آنها بین ۵۲ تا ۱۰۸ نفر در هر ۱۰۰ هزار مرگ و میر است. بررسی وضعیت مرگ و میر بر اثر سرطان پوست نیز حاکی از آن است که وضعیت ایران در این نوع بیماری حاد نیست و رتبه ایران در جهان از لحاظ مرگ در اثر این بیماری ۱۴۴ بوده است.

میزان مرگ بر اثر سرطان پوست در کشور ما ۷۱/ ۰ به ازای هر ۱۰۰ هزار مرگ ذکر شده است که حاکی از عدم فراگیری این بیماری است. بدترین کشورها در این زمینه نیز عبارتند از: نیوزیلند، استرالیا، اسلوونی، نروژ و لتونی که میزان مرگ و میر آنها در اثر ابتلا به این بیماری در هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ، بین ۶/ ۴ تا ۷/ ۷ است. در نهایت، بررسی وضعیت سرطان معده در کشور حاکی از آن است که این بیماری یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌ها در ایران است و در هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ و میر، مسوول مرگ بیش از ۱۵ نفر است. همین میزان موجب شده است تا کشور ما در جایگاه ۲۳ جهانی از نظر مرگ بر اثر سرطان معده قرار بگیرد. نگاهی به وخیم‌ترین کشورها از نظر مرگ و میر در اثر سرطان معده حاکی از آن است که کشورهای مغولستان، گوآتمالا، چین، تاجیکستان و قزاقستان با مرگ بین ۱۹ تا ۲۸ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر مرگ، بدترین وضعیت را در جهان از این نظر دارند.

همان طور که دیده می‌شود، هرچند وضعیت ایران به‌طور کلی از نظر مرگ و میر در اثر ابتلا به انواع سرطان مناسب است، اما نباید فراموش کرد که برخی از انواع آن وضعیت وخیمی در کشور دارند. مطابق با آمار سرطان‌های مثانه، مری و معده در درجه اول اهمیت قرار دارند و باید به شدت کارهای پیشگیرانه در مورد آنها انجام گیرد تا هزینه‌های هنگفت سرمایه انسانی و اقتصادی به جامعه کمتر وارد شود. سرطان روده بزرگ نیز از دیگر مواردی است که باید نسبت به آن توجه کافی صورت گیرد. با توجه به این که علل اصلی سرطان‌ها را عواملی همچون سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، کم تحرکی، آلودگی هوا و برخی موارد دیگر تشکیل می‌دهند، راه‌های پیشگیری از این بیماری‌ها نیز باید مورد توجه قرار بگیرند.

آخر هفته