پیش از سفر هدیه بگیرید
علی موقر
عکس: وحید عامری
سال 2002 در شهر کیپ تاون اعلامیه گردشگری مسوولانه تعریف شد که این اعلامیه یکی از رویدادهای جنبی اجلاس جهانی توسعه پایدار ریودوژانیرو به حساب می‌آید. پس از آن بود که نهاد بین‌المللی گردشگری مسوولانه به نامWTM)World Responsible Tourism) شکل گرفت و فعالیت‌های خود را آغاز کرد. گردشگری مسوولانه به سرعت تبدیل به یک روند جهانی شد. آفریقای جنوبی، انگلستان، ایالات متحده، گامبیا، هند و سریلانکا در حال حاضر گردشگری مسوولانه را تمرین می‌کنند و این فهرست بین‌المللی در حال رشد است. این نهاد فعالیت‌های گسترده‌ای را با هدف تعریف مسوولیت‌های یک گردشگر برای داشتن یک سفر مسوولانه انجام می‌دهد که این اقدامات شامل آموزش‌های گسترده، همکاری با اپراتورها و تورهای گردشگری و نهادهای غیرانتفاعی و پیدا کردن اهرم‌های اجرایی در بین نهادهای دولتی تاثیرگذار است. لزوم اتکاء و توجه به این شیوه‌های موثر تا حدی مورد توجه قرار گرفته است که ششم نوامبر به عنوان روز جهانی گردشگری مسوولانه نام‌گذاری شده است.
کلیات سیاست‌های گردشگری مسوولانه بر اساس ایجاد طرحی جامع است تا هر مسافرت به صورتی تنظیم شود و هر گردشگر به شکلی عمل کند که علاوه بر اینکه در درازمدت باعث کسب سود اقتصادی بالا می‌شود، در عین حال به بهبود شرایط زیست‌محیطی نیز کمک کند. در این طرح سعی می‌شود تا مهارت‌های کارکنان محلی و نیز گردشگران در راستای کمک به این اهداف ارتقاء پیدا کند، زیرساخت‌های محلی و بومی مورد توجه قرار گیرد و همچنین آلودگی‌های محیط‌زیست به حداقل برسد. گردشگری مسوولانه با تولید و تخصیص منافع اقتصادی برای مردم محلی و افزایش رفاه برای جوامع میزبان سعی می‌کند تا به صورت زیربنایی شرایط کاری را برای صنعت گردشگری بهبود ببخشد. بر این اساس شانس مردم محلی در تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌های گردشگری افزایش پیدا می‌کند، آنها به حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی خود ترغیب می‌شوند و مشارکت مثبت آنها جلب می‌شود. از طرف دیگر گردشگری مسوولانه سعی می‌کند تا ارتباط معنادارتری بین گردشگران و جوامع بومی ایجاد کند، درک بهتری از مسائل فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی جامع میزبان به گردشگران می‌دهد و موجب احترام بین گردشگران و مردم محلی و در نهایت موجب ایجاد غرور و اعتماد به نفس و همکاری و تعامل دو سویه در آنها می‌شود.
این روند هم به نفع کشورهای پذیرای گردشگر است که عموما شامل کشورهای در حال توسعه‌اند و با اتکاء به این صنعت و با کمک گردشگران مسوول می‌توانند روند پرشتاب‌تری به سوی توسعه بردارند و هم به نفع کشورهای توسعه‌یافته است که بخش قابل توجهی از گردشگران را شهروندان این کشورها در برمی‌گیرند.
کشورهای توسعه‌یافته با این تمهیدات توانسته‌اند انتظارات مصرف‌کنندگان خود را تغییر دهند، در انگلستان ۲۲ درصد سهم بازار سال ۲۰۰۴ را محصولات اخلاقی و مسوولانه تشکیل می‌دهد. الگوهای خرید در حال تغییر است و این روند به شکل امیدوارکننده‌ای رو به رشد است. نام گردشگری مسوولانه ممکن است در برخورد اول و به ظاهر سخت و دست و پاگیر به نظر برسد، اما تنها با ایجاد تغییرات کوچک نحوه سفر کردن خود می‌توان مسافرت را به یک فعالیت آگاهانه و موثر تبدیل کرد. توصیه‌های کوچکی که در ادامه خواهید خواند به طرزی باورنکردنی در آینده جهانی که در آن زندگی می‌کنیم تاثیرگذار خواهد بود و به یک عزم و اراده بین‌المللی برای بهبود سطح زندگی در «زمین زیبای ما» کمک خواهد کرد.
قبل از سفر
نکته مهم در گردشگری مسوولانه کاهش انتشار آلودگی‌های کربنی است. مسیری را برای سفر انتخاب کنید که کوتاه‌ترین مسیر است و وسیله‌ای را که کمترین انرژی سوختی برای رسیدن شما به آنجا مصرف شود. گردشگر مسوول تا جای امکان از پروازهای کشور میزبان استفاده می‌کند تا پروازهای کشور خودش. در این شیوه سرویس‌های حمل‌ونقل شهر میزبان نسبت به سرویس‌های شهر خودتان در اولویت قرار دارد. فرهنگ محلی و بومی منطقه را بشناسید. قبل از سفر چند کلمه از زبان محلی را بیاموزید. برای جامعه‌ای که قرار است میزبان شما باشد سوغات به همراه ببرید. برای مردم محلی هدایای مفید به همراه داشته باشید. تحقیق کنید و ببینید جایی که قرار است بازدید کنید ممکن است به چه چیزهایی نیاز داشته باشد. وسایل خود را زیاد بسته‌بندی نکنید. ممکن است جایی که سفر می‌کنید امکان بازیافت زباله را نداشته باشند و یا برای اینکار هزینه زیادی متحمل شوند.
در حین سفر
ردپای کربنی کمتری به جا بگذارید. به جای کرایه کردن یک اتومبیل یا تاکسی، از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. تا جایی که می‌توانید پیاده‌روی کنید. این کار علاوه بر کاهش آلودگی، شما را در تماس با جوامع بومی قرار می‌دهد. به فرهنگ محلی و آداب و رسوم منطقه احترام بگذارید. پوشش مناسب با عرف جامعه به تن داشته باشید. با افراد محلی در تماس باشید، سوال بپرسید، حتی اگر در مورد جواب آن خوانده‌اید و اطمینان دارید. آب و انرژی کم مصرف کنید. بسیاری از مناطق با خشکسالی و کمبود آب مواجه هستند؛ خیلی کوتاه و مختصر دوش بگیرید، تا جایی که می‌توانید وسایل تهویه مطبوع، گرمایشی و تلویزیون را خاموش نگه دارید. راهنمای محلی استخدام کنید و به جای صرف غذا در هتل، در رستوران‌های محلی غذا بخورید صنایع دستی بخرید و در خرید صنایع دستی وسواس به خرج بدهید. به هیچ وجه از محصولات ساخته شده از گیاهان یا حیوانات در حال انقراض خرید نکنید. شما به عنوان یک گردشگر می‌توانید و باید تقاضا برای صدف‌ها، ستاره‌های دریایی، پوست، شاخ، خز، گیاهان در حال انقراض و... را کاهش دهید تا جوامع محلی مبادرت به شکار آنها و آسیب رساندن به محیط‌زیست خود نکنند.
بعد از سفر
با مردمی که با آنها آشنا شده‌اید، در تماس بمانید. اگر با کسی عکس گرفته‌اید حتما باید آدرس او را داشته باشید و برایش ارسال کنید. آنچه را فکر می‌کنید برای دوستان جدیدتان جالب و مفید باشد به مناسبت‌های مختلف به عنوان هدیه برایشان ارسال کنید. مطمئن باشید که شما هم متقابلا هدایای خوب و دوست‌داشتنی از آنها دریافت خواهید کرد.
رعایت همین نکات شما را به یک گردشگر مسوول تبدیل می‌کند. در عین حالی که از سفر خود لذت می‌برید، می‌شود تجربیات و یافته‌های منحصر به فردی داشته باشید که می‌توانید به آنها افتخار هم بکنید و آینده روشنی را برای تمام جهان ترسیم کنید.