شادگان با زخم‌هایش تنهاست

فاطمه باباخانی

شکار غیرمجاز پرندگان آن هم زمانی که پرندگان مهاجر به سمت ایران کوچ می‌کنند، داستان تازه‌ای نیست. این روزها فریدونکنار در راس خبرهای محیط‌زیست قرار گرفته و فرماندار، مدیران محیط‌زیست و سایر نهادهای مرتبط هر روز به پاسخگویی درباره اجرایی نشدن ممنوعیت شکار در این منطقه وادار می‌شوند. این در حالی است که پرندگان مهاجر تالاب شادگان نیز این روزها با زخم‌هایشان تنها رها شده‌اند. در این منطقه نیز بازاری مشابه فریدونکنار در ایام کوچ پرندگان برپا می‌شود و تورهای هوایی هر روزه حجم انبوهی را به مسلخ می‌کشانند. چرا شادگان زیر سایه فریدونکنار باقی مانده است؟ آیا وسعت منطقه کوچک‌تر است یا حجم شکار محدودتر؟ برای رفع این معضل چه باید کرد و آیا اهالی شادگان را می‌توان از این صید منع کرد؟

محمد داس‌مه، وکیل دادگستری و فعال محیط‌زیست خوزستان در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» درباره وضعیت شکار و صید پرندگان در تالاب شادگان گفت: تالاب شادگان به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب کشور مساحتی بالغ بر ۴۰۰ هزار و ۲۹۶ هکتار داشته و جزو مناطق حفاظت شده است. این تالاب تلفیق سه تالاب شادگان، خورموسی و خورالامیه بوده که در کنوانسیون رامسر تحت تالاب شادگان شناخته شد. با این حال شادگان با وجود بین‌المللی بودن و قرار داشتن در فهرست کنوانسیون رامسر حتی یک پاسگاه محیط‌بانی نیز ندارد و این عامل سبب شده است شاهد حجم بالای شکار در این منطقه باشیم. همچون شادگان در هورالعظیم نیز شاهد همین مشکل هستیم، یعنی دو نیروی محیط‌بان نیز جزو استخدامی‌های شرکت نفت هستند و امنیت تالابی با آن مساحت باید تنها توسط این دو نیرو تامین شود. داس‌مه در این‌باره افزود: در هورالعظیم ما شاهد گشت‌های محیط‌بانی مختلف هستیم، در حالی که در شادگان همین امر نیز وجود ندارد. وی افزود: یک بازار محلی در شهر شادگان وجود دارد که هر روزه حجم بالایی از پرندگان شکار شده در آن به فروش می‌رسند. در این بازار، پرندگان در معرض خطر انقراض به‌صورت علنی خرید‌و‌فروش می‌شوند.

این وکیل دادگستری درباره شیوه‌های صید در شادگان گفت: تورهای هوایی جزو بدترین شیوه‌های صید است که پرندگان حرام گوشت و شکاری را نیز به دام می‌اندازد. ما در فریدونکنار نیز شاهدیم چنین شیوه‌ای از شکار پرندگان به کار برده شده و با انتقادات فراوانی همراه بوده است. ایجاد کومه در تالاب و صید با اسلحه از دیگر شیوه‌های شکار در شادگان است. از این فعال محیط زیست پرسیدیم: اداره کل محیط‌زیست استان خوزستان از گشت‌های روزانه به تالاب شادگان خبر می‌دهد. به نظر شما این گشت‌ها در مدیریت شکار در این منطقه موثر نبوده‌اند؟ داس‌مه در این‌باره بیان کرد: محیط‌زیست زمانی که فشارها روی این اداره زیاد می‌شود، مجموعه گشت‌هایی را تدارک می‌بیند و کومه‌ها را از بین می‌برد. اما اتفاق ناخوشایندی که در شادگان شاهد آن هستیم به تورهای هوایی بازمی‌گردد و همین امر حجم خسارت‌ها را افزایش می‌دهد.

از این رو به نظر می‌رسد گشت‌های موجود مشکلات منطقه را حل نمی‌کند.وی افزود: تا زمانی که شادگان پاسگاه محیط‌بانی نداشته باشد نمی‌توان به مدیریت شکار و برخورد ریشه‌ای با این مساله امیدوار بود. وی در پاسخ به این سوال که دلیل فقدان پاسگاه محیط‌بانی در شادگان چیست؟ آیا کمبود بودجه اجازه چنین چیزی را نمی‌دهد؟ گفت: در پروژه یوز شاهدیم افزایش تعداد محیط‌بانان زیستگاهی یوز جزو اولویت‌ها قرار گرفته و توانسته است حفاظت را نیز گسترش دهد. این اتفاق چرا برای پروژه شادگان نیفتاده است؟ وی در این باره گفت: در خوزستان چند منطقه حائز اهمیت اما بدون پاسگاه محیط‌بانی وجود دارد. بدیل یکی از زیستگاه‌های‌ پلنگ در این استان است که همانند شادگان حفاظت در آن حداقلی است. یکی از دلایل این امر را شاید بتوان به فقدان انعکاس رسانه‌ای از اتفاقات روی داده در شادگان نسبت داد. همین موضوع موجب شده است تمام توجهات به فریدونکنار معطوف شود. در حالی که شادگان از همه لحاظ از فریدونکنار مهم‌تر است. معیشت ۱۰۰ هزار نفر به شادگان وابسته و این تالاب، بزرگ‌ترین تالاب کشور است. زمانی که با مسوولان محیط‌زیست صحبت می‌شود آنها کمبود بودجه را دلیل عدم تاسیس این پاسگاه عنوان کرده و می‌گویند این امر نیازمند بودجه مستقل است.

وی در این مورد که چندی پیش سفرای کشورهای اروپایی از شادگان بازدید داشتند و قول‌هایی برای حفاظت بیشتر از شادگان داده شد،و اولویت ها گفت: تاسیس یک پاسگاه محیط‌بانی از اولویت‌های شادگان است. مشکل این تالاب تنها بحث شکار غیرقانونی نیست. پساب‌ها و زهاب‌های شرکت فولاد و مزارع نیشکر به این تالاب ریخته می‌شود. این امر سبب شده است کیفیت آب در این تالاب به شکل قابل‌توجهی کاهش پیدا کند. اگر این مشکلات حل نشود نمی‌توان از این تالاب بهره‌برداری‌های مناسبی داشت. وی افزود: در شادگان شکار شبانه‌روزی به حیات‌وحش صدمه بالایی را وارد کرده است و بدون پاسگاه نمی‌توان امیدی به حل آن داشت، این در حالی است که در هورالعظیم این حجم از شکار انجام نمی‌شود.

آیا معیشت مردم محلی به شکار وابسته نیست؟ و حذف شکار، اقتصاد مردم را با معضلات جدی مواجه نمی‌کند؟ داس‌مه گفت: مردم ساکن در حاشیه شادگان با وجود غنی بودن منطقه، به لحاظ اقتصادی در تنگدستی و مضیقه زندگی می‌کنند. درست است که این شکار برای ارتزاق انجام می‌شود اما با این حال شکار هم باید ضابطه‌مند باشد. در شادگان چندی پیش ۵۰۰ هزار اصله نخل به دلیل کمبود آب شیرین و بی‌آبی خشک شده است، این در حالی است که نخیلات بخش عمده‌ای از تامین معیشت مردم را به عهده دارند. یکی از بحث‌هایی که وجود دارد این است که سهمی از طرح ۵۵۰ هزار هکتاری که در دزفول و بهبهان و اهواز و سایر شهرستان‌ها اجرا شده به شادگان تعلق گیرد. این امید وجود دارد که با اختصاص این سهم، فروش پرنده در این منطقه کاهش پیدا کند. در حال حاضر یک کارخانه فولاد در این منطقه از سوی دولت در حال تاسیس است که باید به بحث‌های محیط زیستی آن دقت ویژه داشته باشند و همچنین ساخت بندرگاه نیز اجرایی شده است.

وی دراین‌باره که آیا غیر از مردم محلی، افرادی خارج از منطقه به صید غیرمجاز پرندگان در این منطقه مشغول هستند، عنوان کرد: شکارچیان تنها شامل افراد بومی می‌شوند و همین امر سبب شده است محیط‌بانان در برخورد با افراد محلی و سنتی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند، زیرا این برخوردها ممکن است به تنش‌هایی میان مردم وسازمان محیط‌زیست منجر شود. این وکیل دادگستری درباره نوع پرندگان شکار شده نیز افزود: عروس غاز، اردک سر سیاه، اردک مرمری و پلیکان خاکستری از جمله این پرنده‌ها هستند که در تعداد فراوان شکار می‌شوند. وی درباره معیشت‌های مکمل در شادگان گفت: گردشگری از جمله این ظرفیت‌هاست. شادگان با توجه به وسعت و پتانسیل‌های خود می‌تواند به‌عنوان یک مزیت مورد استفاده قرار گیرد و شکار را محدود کند.

شادگان با زخم‌هایش تنهاست