آیا انقراض ششمی در راه است؟

آناهیتا جمشیدنژاد

Anahita.jamshidnezhad@gmail.com

«ممکن است نژاد انسان دچار یک انقراض گروهی¹ شود.» اما بشر چگونه با این مساله برخورد می‌کند؟ دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند با توجه به شرایط فعلی کره زمین این امکان وجود دارد که تا پایان قرن نیمی از گونه‌های موجود در کره زمین منقرض شوند. آنها باور دارند که پس از انقراض پنجم که موجب منقرض شدن گونه دایناسورها شد؛ زمین در آستانه‌ی انقراض بزرگ دیگری قرار دارد و در واقع انقراض ششمی در راه است. دانشمندان این انقراض را ششمین پایان برای جهان پس از بیشتر از ۶۵ میلیون سال زندگی می‌نامند. یکی از اولین قربانیان این فاجعه‌ قطعا انسان‌ خواهد بود. ما اینجا چهار داستان در مورد انقراض را روایت خواهیم کرد.

میلیون‌ها سال پیش دایناسورها در کره زمین زندگی می‌کردند. شاید تصور کنید که زمان بسیار دوری بوده است. اما اگر دایناسورها در زمان حال زندگی می‌کردند، چه می‌شد؟ هر ساله، حدود یک دایناسور از یک میلیون گونه آن باید به‌طور طبیعی از بین می رفتند. در چند دهه بعد، ما این گونه‌ها را به سوی انقراض می‌بردیم و این یعنی هزار بار سریع‌تر از روند طبیعی آنها. تخمین دقیق تعداد گونه‌هایی که از دست می‌دادیم، دشوار است.در یکصد سال یا بیشتر، ما ممکن بود بیش از ۵۰ درصد همه گونه‌ها را در کره زمین از دست بدهیم. این بزرگ‌ترین داستان در کره زمین است. درست مانند زمانی است که در عصر دایناسورها زندگی می‌کردیم؛ اما آیا کاری از دست بشر برمی‌آید؟

نابودی گونه‌های در خطر انقراض

نهنگ بزرگ‌ترین جانوری است که در کره زمین زندگی می‌کند. نهنگ حتی از همه دایناسورها هم بزرگ‌تر است. درست مانند دایناسورها، این نهنگ‌ها هم در حال انقراض هستند. در روزهایی که شکار نهنگ رواج داشت، کمتر از حدود ۲ درصد جمعیت وال‌ها نابود شد. اکنون آنها با برخورد کشتی‌ها، در حال تلف شدن هستند. یکی از جالب‌ترین نکات در مورد یک نهنگ این است که این حیوان بلندترین صدا را در قلمرو حیوانات دارد؛ اما شما نمی‌توانید آن را بشنوید؛ چرا که از آستانه شنوایی ما پایین‌تر است. دانشمندان معتقدند که در دهه نخست هزاره سوم، تنها حدود ده هزار نهنگ زنده مانده‌اند که این نشان‌دهنده به‌ مخاطره ‌افتادن بقای این حیوان عظیم‌الجثه است. اما اگر مردم دنیا زیبایی این حیوانات را ببینند، قطعا شانسی برای نجات این حیوانات وجود دارد.

پنج انقراض بزرگ تاریخ

پنج انقراض بزرگ در تاریخ کره زمین وجود داشته است. انقراض اردویسن-سیلورین این اولین انقراض بزرگ در تاریخ زمین در ۴۴۰ تا ۴۵۰ میلیون سال پیش بود که طی این انقراض، ۶۰ تا ۷۰ درصد از تمام گونه‌های جانداران از بین رفتند، انقراض دوونین در ۳۶۰ تا ۳۷۰ میلیون سال پیش تا سه چهارم از تمام گونه‌های زنده به کام نابودی
فرو رفتند، انقراض پرمین بزرگ‌ترین انقراضی بود که در زمین رخ داده ‌است که به آن به‌طور غیررسمی «مرگ بزرگ» هم می‌گویند؛ در این انقراض تا ۹۷ درصد از کل موجودات زنده‌ زمین از بین رفتند، انقراض تریاسه-ژوراسیک ۲۰۰ میلیون سال پیش رخ داد و به انقراض سه چهارم از موجودات زنده منتهی شد، انقراض کرتاسه-پالئوژن یا انقراض K/ T در ۶۵.۵ میلیون سال پیش که منجر به منقرض شدن نسل دایناسورها و بسیاری دیگر شد. در این انقراض ۷۵ درصد از کل جانداران زمین نابود شده‌اند. به این ترتیب شما 6/ 4 میلیارد سال تاریخ زمین را می‌دانید.

«دور انسان» یا «آنتروپوسن» به آخرین دور epoch از آخرین دوره زمین‌شناسی گفته می‌شود. در این دوره انسان تاثیر ویرانگری بر اکوسیستم زمین دارد. در واقع آنتروپوسن زمان آغاز شدت گرفتن تاثیر انسان بر اکوسیستم زمین است. این دوره زمانی است که تاثیر انسان خودش را به‌عنوان نشانه‌ای در تاریخ فسیلی در آینده ثبت می‌کند. گفته می‌شود 65 میلیون سال قبل اصابت یک شهاب سنگ عظیم‌الجثه به زمین، منجر به نابودی دایناسورها شد. زمانی که صحبت از ششمین انقراض بزرگ تاریخ می‌شود، باید بگوییم که انسان‌ها در آن مانند همان شهاب سنگ در 65 میلیون سال پیش عمل می‌کنند.

این کشتار را متوقف کنید

هزاران نفر در سراسر دنیا می‌خواهند و می‌توانند فعالیت‌های بسیاری برای نجات گونه‌های در خطر انقراض انجام دهند. تنها در دهه گذشته بیش از 800 فعال محیط زیست کشته شده‌اند. افرادی که سخت‌ترین کارها را انجام می‌دهند و ما هرگز در مورد آنها نمی‌شنویم. البته شاید گمان نمی‌کنیم که تجارت غیرقانونی حیوانات خیلی علنی باشد اما این حقیقت این است که در گوشه و کنار بسیاری از خیابان‌های شهر شاهد معامله بسیاری از این گونه‌های در خطر انقراض هستیم. با انفجار تقاضا در چین برای سوپ بال کوسه، تخمین زده می‌شود که روزانه 250 هزار کوسه برای تجارت بال‌ آنها شکار می‌شوند.

شاید هیچ مورد دیگری نشان‌دهنده آنچه در اقیانوس‌ها در حال رخ دادن است نباشد. کوسه‌ها پیش‌تر از دایناسورها وجود داشتند. آنها از انقراض بزرگ نجات یافتند. اما تنها یک نسل آن، به حدود 90 درصد کاهش یافته است. این انقراض چیزی است که با فعالیت مستقیم بشر در حال رخ دادن است. فعالیت‌هایی مانند تخریب زیستگاه‌ها یا ماهیگیری بیش از حد.

تغییرات اقلیمی

مساله تغییرات اقلیمی نیزچیزی است که این روزها بسیار در مورد آن صحبت می‌شود. بنابراین دو دسته مسائل دوگانه مانند نقش مستقیم و غیرمستقیم انسان در تغییر اقلیم داریم. آب و هوا با اقیانوس‌ها کنترل شده است. اما اکنون این اقیانوس‌ها به آرامی در حال تغییرند و این خطری است که امروزه با آن مواجهیم. تغییر در محیط زیست محرک انقراض بزرگ است و ما در حال تغییر محیط‌ زیست هستیم که می‌تواند منجر به بلایای عظیمی شود.

تاکنون 5 انقراض بزرگ وجود داشته است که هر کدام به دلایل متفاوتی روی داده‌اند. اما یک عامل مشترک وجود داشته است. افزایش عظیم دی‌اکسید کربن. هرگز میزانی از دی‌اکسید کربن مانند آنچه اکنون در حال منتشر شدن است، نداشته‌ایم. میلیون‌ها سال بشر از سوخت‌های فسیلی استفاده کرده است. در حادثه نفتی خلیج مکزیک که بر اثر نشت نفت از یک چاه نفت دریایی در این خلیج به‌وجود آمد، حدود 9/ 4 میلیون بشکه نفت نشت کرد. این مقدار حدود یک‌چهارم آن چیزی است که آمریکایی‌ها روزانه مصرف می‌کنند. ممکن است به حادثه خلیج مکزیک نگاه کنید و بگویید «این بزرگ‌ترین فاجعه محیط‌زیستی در آمریکا بوده است». اما این نشت به هیچ‌وجه قابل مقایسه با صدماتی که ما روزانه به طبیعت وارد می‌کنیم، نیست. ما در تلاشیم تا زندگی‌ را برای خودمان بهتر کنیم اما این کار به بهای آن چیزی است که در پیش روی ماست. نابودی زمین!

اما راه‌های بسیاری برای حل این مشکل وجود دارد. سوال اینجاست که آیا با سرعت کافی آن را انجام می‌دهیم؟

آنچه می‌دانیم این است که خیلی چیزها از کنترل ما خارج شده است و شرایط شیمی اقیانوس‌ها به سرعت در حال تغییر است. زمانی که ما دی‌اکسیدکربن را وارد اتمسفر می‌کنیم، این دی‌اکسیدکربن آنجا نمی‌ماند. بین یک سوم تا نیمی از آن توسط اقیانوس‌ها جذب می‌شود. دی‌اکسیدکربن با آب واکنش می‌دهد تا چیزی به نام کربنیک اسید را شکل دهد و هر سال اقیانوس‌ها بیشتر و بیشتر اسیدی می‌شوند. و این اسیدی شدن می‌تواند موجب مشکلات بسیاری برای موجودات داخل اقیانوس‌ها شود. این تغییرات خود موجب تغییر در زنجیره غذایی می‌شود. شاید باید روند جدیدی را شروع کرد. «عادات غذایی خود را تغییر دهید و سیاره خود را حفظ کنید». اما اگر انسان‌ها می‌توانستند گیاه‌خوار شوند، آنگاه تفاوت شگرف روی می‌داد. بزرگ‌ترین عامل در شرایط این انقراض بزرگ تخریب زیستگاه طبیعی یا تبدیل این زیستگاه‌ها به زمینی برای تولید غذا است. هر چه بیشتر به گوشت، شیر و تخم‌مرغ وابسته باشیم،2 coو متان بیشتری منتشر می‌کنیم. متان به‌عنوان یک گاز تغییردهنده آب و هوا 22 برابر قوی‌تر از دی‌اکسیدکربن است. یک گاو می‌تواند روزانه 55 گالن متان پر کند. فضولات گاوها و دیگر احشام، باعث فوران مقدار زیادی گاز متان می‌شود. شاید یک گاو به تنهایی مشکلی ایجاد نکند. اما 5/ 1 میلیارد گاو در جهان وجود دارند و این راهی به شدت ناکارآمد برای تولید غذاست. سه چهارم زمین کشاورزی تنها برای تغذیه احشام و دام مصرف شده است. وقتی همه چیز را در محاسباتتان وارد می‌کنید، تبدیل زمین برای علف‌چرانی، تغذیه و حمل و نقل احشام منجر به تولید گازهای گلخانه‌ای بیشتر نسبت به انتشارات مستقیم از بخش حمل و نقل می‌شود. سوال اینجاست که «آیا گرمایش زمین بدتر از اسیدی شدن اقیانوس‌هاست؟» یا «آیا صید ماهی‌های بزرگ در دریا بدتر از آلوده کردن آن است؟» در مقاله بعدی به این پرسش‌ها پاسخ خواهیم داد.

پی‌نوشت:

۱- انقراض بزرگ، نابودی گروه‌های بسیاری از جانوران، گیاهان و دیگر گونه‌های زیستی به‌علت تغییرات محیطی کند یا شدید است که نتیجه آن ایجاد محیط جدیدی است که گونه‌ها به راحتی نمی‌توانند با آن سازگاری یابند و بنابراین منجر به انقراض‌شان می‌شود.