بنزین سوپر یا معمولی؟
اگر بخواهیم این سوال را ساده‌تر توضیح دهیم، باید اینگونه گفت که در کشورهای دیگر وقتی که شما به پمپ‌بنزین می‌روید و پمپ‌های متعددی در پیش روی شما قرار دارند، عدد نوشته‌شده بالای هر کلید یا نازل، نشان‌دهنده عدد خاص اکتان است. معمولا این عدد از۸۷تا۹۵ است و در کشور خودمان به بنزین معمولی و بنزین سوپر شهرت دارند. در دنیای خودروها این‌طور بیان می‌شود که عدد بالاتر نشان‌دهنده کیفیت بهتر است. به هر حال، قدرت اسب بخار بیشتر و میزان مسافت طی شده بیشتر با هر باک پر، خواسته همه رانندگان است و همین موارد باعث می‌شوند که حس کنیم، عدد اکتان بالاتر برابر با کارایی بیشتر است.
اگر بخواهیم این سوال را ساده‌تر توضیح دهیم، باید اینگونه گفت که در کشورهای دیگر وقتی که شما به پمپ‌بنزین می‌روید و پمپ‌های متعددی در پیش روی شما قرار دارند، عدد نوشته‌شده بالای هر کلید یا نازل، نشان‌دهنده عدد خاص اکتان است. معمولا این عدد از87تا95 است و در کشور خودمان به بنزین معمولی و بنزین سوپر شهرت دارند. در دنیای خودروها این‌طور بیان می‌شود که عدد بالاتر نشان‌دهنده کیفیت بهتر است. به هر حال، قدرت اسب بخار بیشتر و میزان مسافت طی شده بیشتر با هر باک پر، خواسته همه رانندگان است و همین موارد باعث می‌شوند که حس کنیم، عدد اکتان بالاتر برابر با کارایی بیشتر است. شرکت‌های سازنده بنزین هم این ذهنیت را دریافته و از هیچ تلاشی برای برآورده کردن این خواسته راننده‌ها دریغ نمی‌کنند.
برچسب‌گذاری بنزین با اکتان ۸۷ به‌عنوان بنزین معمولی و بنزین با اکتان 91 یا 95 به‌عنوان بنزین سوپر تلاشی در جهت تقویت این طرز فکر است. از آنجایی که بنزین سوپر نسبت به بنزین معمولی قیمت بالاتری دارد، اینجاست که فلسفه معنی عدد اکتان بنزین وارد کارزار می‌شود. در طی زمان این تفکر در ذهن افراد به‌وجود آمده است که سوخت با عدد اکتان بالا، تمیزتر و کامل‌تر می‌سوزد و انرژی بیشتر و میزان مسافت طی شده بیشتری نسبت به بنزین با عدد اکتان معمولی برای آنها به ارمغان می‌آورد، زیرا این سوخت انرژی بیشتری در خود دارد. ولی آیا در واقعیت و تست‌های آزمایشگاهی هم این مطلب به اثبات می‌رسد؟
در جواب باید گفت که هیچ‌کدام از این اظهارنظرها صحیح نیستند و در حقیقت عدد اکتان بنزین هیچ ربطی به میزان قدرت آن ندارد. این عدد فقط بیان‌کننده این است که این سوخت قبل از اشتعال تا چه حد می‌تواند فشرده شود، هرچقدر عدد اکتان بالاتر باشد، احتمال اشتعال تحت فشار آن کمتر است.ولی چرا همه می‌خواهند سوختی تولید کنند که اشتعال آن در موتور سخت‌تر باشد؟ برای فهمیدن نقش عدد اکتان و فشار احتراق در موتور، آشنایی با اصطلاحی به نام «ناک» یا ضربه ضروری به نظر می‌رسد. وقتی که بنزین از طریق انژکتور به داخل سیلندر اسپری می‌شود و با اکسیژن ترکیب می‌شود، طراحان موتور انتظار دارند این سوخت به حالت گاز در آنجا بماند تا زمانی که شمع‌ها روشن شوند و باعث انفجار برای حرکت به سمت پایین پیستون برای ایجاد نیرو شوند. مدت زمان این انفجار بسیار حیاتی است، بنزینی که خیلی سریع مشتعل شود باعث ایجاد ضربه(ناک) می‌شود که این عمل خروجی و کارایی موتور را کاهش می‌دهد و حتی در شرایط بد می‌تواند به موتور آسیب فیزیکی برساند.
تقریبا در دستورالعمل همه وسایل نقلیه عدد اکتان بهینه برای آن وسیله درج شده است. برخی از خودروهای لوکس یا مسابقه‌ای از هشداری بر روی درب باک استفاده می‌کنند که بر روی آن نوشته شده «فقط از سوخت بدون سرب با کیفیت بالا استفاده کنید.»از عواملی که بر به‌سوزی بنزین تاثیر می‌گذارد می‌توان به ارتفاع ازسطح دریا اشاره کرد. هرچه ارتفاع از سطح دریا بالاتر باشد سوخت دیرتر دچار خودسوزی می‌شود که مانند این است که عدد اکتان بنزین بالاتر باشد و همچنین هر قدر میزان رطوبت هوا افزوده شود شاهد بالا رفتن عدد اکتان هستیم و همچنین باکاهش دمای هوا دوباره با افزایش عدداکتان مواجه می‌شویم. به‌عنوان جمع‌بندی بار دیگر تاکید می‌کنیم که با استفاده از سوخت‌های با درجه اکتان بالا در موتوری که برای استفاده از سوخت‌های معمولی طراحی و تنظیم شده هیچ تغییری در میزان قدرت یا کارایی موتور ایجاد نخواهد شد. تفکری هم که درباره تمیز کردن داخل موتور به واسطه استفاده از سوخت‌های با اکتان بالا رایج است، اشتباه است. پس استفاده از بنزین سوپر بااکتان بالا درخودروهای کاربراتوری یا دارای تکنولوژی پایین نه تنها باعث بالارفتن کارآیی نمی‌شود بلکه فقط هزینه خرید سوخت گران‌تر را به مالک تحمیل می‌کند.
حتی مکمل‌های سوخت که دراکثر پمپ بنزین‌های دنیا به فروش می‌رسند، در بهترین شرایط فقط می‌توانند اندکی اکتان بنزین را بالاتر ببرد که بازهم نمی‌تواند کاربرد چشم‌گیری در خودروهای دارای تکنولوژی قدیمی داشته باشد.از سوی دیگر، استفاده از سوخت‌های با اکتان پایین، در موتوری که برای استفاده از سوخت‌های با اکتان بالا طراحی شده است، ریسک آسیب به موتور را افزایش می‌دهد و به مرور زمان بر کارایی آن تاثیر منفی خواهد داشت. امروزه شاهد ورود و تردد بسیاری از خودروهای دارای تکنولوژی روز در کشورمان هستیم که با توجه به شرایط سخت‌گیرانه مربوط به آلودگی محیط زیست خودروها در کشورهای اروپایی و آمریکایی و کیفیت بالای بنزین ارائه شده در این کشورها، توصیه می‌گردد برای خودروهای دارای این گونه موتورها حتما از بنزین با اکتان بالا یا همان بنزین سوپر خودمان استفاده شود. اکثراین خودروها دارای سطح بسیار پایین آلایندگی هستند تا بتوانند برای ادامه تولیدوفروش، استاندارد یورو 5 و به‌تازگی استاندارد اجباری یورو 6 را بگذرانند.
با توجه به طراحی موتور خودروهای جدید، در صورت استفاده از بنزین باکیفیت و اکتان پایین، در دراز مدت موتور خودرو و دریچه گاز دچار دوده‌گرفتگی می‌شوند و علاوه بر پایین آمدن کارآیی موتور و کاهش قدرت موتور، احتمال آسیب دیدن موتور وجود دارد. این یک واقعیت است که امروزه با توجه به قیمت بالای سوخت در تمام کشورها، خودروسازان معتبر در طراحی موتور خودروهای خود میزان تراکم سوخت را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که شما با بنزین معمولی که عدد اکتان پایین‌تری دارد، همان شتاب و قدرت مطلوب را از موتور خودروی خود به دست آورید تا برای رانندگی مطلوب نیاز به پرداخت هزینه بیشتر برای بنزین نباشید و حتی این مطلب را بعضا در تبلیغات خودروها نیز اشاره می‌کنند. ولی ذکر این نکته مهم است که استانداردهای تعریف سوخت در دنیا کمی متفاوت با کشور ما می‌باشد و در بسیاری از کشورها بنزینی که تحت عنوان بنزین معمولی به فروش می‌رسد دارای سطح کیفی بسیار بالا و در حد بنزین سوپر ارائه شده در کشور خودمان است.
برچسب‌گذاری بنزین با اکتان ۸۷ به‌عنوان بنزین معمولی و بنزین با اکتان 91 یا 95 به‌عنوان بنزین سوپر تلاشی در جهت تقویت این طرز فکر است. از آنجایی که بنزین سوپر نسبت به بنزین معمولی قیمت بالاتری دارد، اینجاست که فلسفه معنی عدد اکتان بنزین وارد کارزار می‌شود. در طی زمان این تفکر در ذهن افراد به‌وجود آمده است که سوخت با عدد اکتان بالا، تمیزتر و کامل‌تر می‌سوزد و انرژی بیشتر و میزان مسافت طی شده بیشتری نسبت به بنزین با عدد اکتان معمولی برای آنها به ارمغان می‌آورد، زیرا این سوخت انرژی بیشتری در خود دارد. ولی آیا در واقعیت و تست‌های آزمایشگاهی هم این مطلب به اثبات می‌رسد؟
در جواب باید گفت که هیچ‌کدام از این اظهارنظرها صحیح نیستند و در حقیقت عدد اکتان بنزین هیچ ربطی به میزان قدرت آن ندارد. این عدد فقط بیان‌کننده این است که این سوخت قبل از اشتعال تا چه حد می‌تواند فشرده شود، هرچقدر عدد اکتان بالاتر باشد، احتمال اشتعال تحت فشار آن کمتر است.ولی چرا همه می‌خواهند سوختی تولید کنند که اشتعال آن در موتور سخت‌تر باشد؟ برای فهمیدن نقش عدد اکتان و فشار احتراق در موتور، آشنایی با اصطلاحی به نام «ناک» یا ضربه ضروری به نظر می‌رسد. وقتی که بنزین از طریق انژکتور به داخل سیلندر اسپری می‌شود و با اکسیژن ترکیب می‌شود، طراحان موتور انتظار دارند این سوخت به حالت گاز در آنجا بماند تا زمانی که شمع‌ها روشن شوند و باعث انفجار برای حرکت به سمت پایین پیستون برای ایجاد نیرو شوند. مدت زمان این انفجار بسیار حیاتی است، بنزینی که خیلی سریع مشتعل شود باعث ایجاد ضربه(ناک) می‌شود که این عمل خروجی و کارایی موتور را کاهش می‌دهد و حتی در شرایط بد می‌تواند به موتور آسیب فیزیکی برساند.
تقریبا در دستورالعمل همه وسایل نقلیه عدد اکتان بهینه برای آن وسیله درج شده است. برخی از خودروهای لوکس یا مسابقه‌ای از هشداری بر روی درب باک استفاده می‌کنند که بر روی آن نوشته شده «فقط از سوخت بدون سرب با کیفیت بالا استفاده کنید.»از عواملی که بر به‌سوزی بنزین تاثیر می‌گذارد می‌توان به ارتفاع ازسطح دریا اشاره کرد. هرچه ارتفاع از سطح دریا بالاتر باشد سوخت دیرتر دچار خودسوزی می‌شود که مانند این است که عدد اکتان بنزین بالاتر باشد و همچنین هر قدر میزان رطوبت هوا افزوده شود شاهد بالا رفتن عدد اکتان هستیم و همچنین باکاهش دمای هوا دوباره با افزایش عدداکتان مواجه می‌شویم. به‌عنوان جمع‌بندی بار دیگر تاکید می‌کنیم که با استفاده از سوخت‌های با درجه اکتان بالا در موتوری که برای استفاده از سوخت‌های معمولی طراحی و تنظیم شده هیچ تغییری در میزان قدرت یا کارایی موتور ایجاد نخواهد شد. تفکری هم که درباره تمیز کردن داخل موتور به واسطه استفاده از سوخت‌های با اکتان بالا رایج است، اشتباه است. پس استفاده از بنزین سوپر بااکتان بالا درخودروهای کاربراتوری یا دارای تکنولوژی پایین نه تنها باعث بالارفتن کارآیی نمی‌شود بلکه فقط هزینه خرید سوخت گران‌تر را به مالک تحمیل می‌کند.
حتی مکمل‌های سوخت که دراکثر پمپ بنزین‌های دنیا به فروش می‌رسند، در بهترین شرایط فقط می‌توانند اندکی اکتان بنزین را بالاتر ببرد که بازهم نمی‌تواند کاربرد چشم‌گیری در خودروهای دارای تکنولوژی قدیمی داشته باشد.از سوی دیگر، استفاده از سوخت‌های با اکتان پایین، در موتوری که برای استفاده از سوخت‌های با اکتان بالا طراحی شده است، ریسک آسیب به موتور را افزایش می‌دهد و به مرور زمان بر کارایی آن تاثیر منفی خواهد داشت. امروزه شاهد ورود و تردد بسیاری از خودروهای دارای تکنولوژی روز در کشورمان هستیم که با توجه به شرایط سخت‌گیرانه مربوط به آلودگی محیط زیست خودروها در کشورهای اروپایی و آمریکایی و کیفیت بالای بنزین ارائه شده در این کشورها، توصیه می‌گردد برای خودروهای دارای این گونه موتورها حتما از بنزین با اکتان بالا یا همان بنزین سوپر خودمان استفاده شود. اکثراین خودروها دارای سطح بسیار پایین آلایندگی هستند تا بتوانند برای ادامه تولیدوفروش، استاندارد یورو 5 و به‌تازگی استاندارد اجباری یورو 6 را بگذرانند.
با توجه به طراحی موتور خودروهای جدید، در صورت استفاده از بنزین باکیفیت و اکتان پایین، در دراز مدت موتور خودرو و دریچه گاز دچار دوده‌گرفتگی می‌شوند و علاوه بر پایین آمدن کارآیی موتور و کاهش قدرت موتور، احتمال آسیب دیدن موتور وجود دارد. این یک واقعیت است که امروزه با توجه به قیمت بالای سوخت در تمام کشورها، خودروسازان معتبر در طراحی موتور خودروهای خود میزان تراکم سوخت را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که شما با بنزین معمولی که عدد اکتان پایین‌تری دارد، همان شتاب و قدرت مطلوب را از موتور خودروی خود به دست آورید تا برای رانندگی مطلوب نیاز به پرداخت هزینه بیشتر برای بنزین نباشید و حتی این مطلب را بعضا در تبلیغات خودروها نیز اشاره می‌کنند. ولی ذکر این نکته مهم است که استانداردهای تعریف سوخت در دنیا کمی متفاوت با کشور ما می‌باشد و در بسیاری از کشورها بنزینی که تحت عنوان بنزین معمولی به فروش می‌رسد دارای سطح کیفی بسیار بالا و در حد بنزین سوپر ارائه شده در کشور خودمان است.
امیررشیدمهرآبادی
کارشناس خودرو
ارسال نظر