چالش‌های یکسان‌سازی ارزی

اوایل دهه ۸۰ بود که ارز در اقتصاد کشور تک نرخی شد، ولی در انتهای همین دهه بار دیگر قیمت‌های متفاوتی در بازار غیررسمی برای دلار شکل گرفت. با شوک ارزی سال‌های ۹۰ و ۹۱، احیای دوباره ارز تک نرخی بیشتر از همیشه دور از ذهن به نظر می‌رسید. با این حال، با روی کار آمدن دولت یازدهم، نوسانات بازار ارز کاهش یافت و دلار در ۴ سال گذشته دوران نسبتا با ثباتی را پشت سر گذاشت. تنها در اواخر پاییز سال‌های ۹۳ و ۹۵ بود که قیمت دلار در مقاطعی با نوسان‌های نسبتا سنگین مواجه شد؛ البته این شوک‌ها موقتی بودند و با عرضه و قدرت نمایی بازارساز ثبات به بازار بازگشت. در این شرایط، برقراری آرامش نسبی در بازار ارز در ۴ سال گذشته و اثرات مخرب و رانتی چند نرخی بودن ارز، احیای یکسان‌سازی ارزی را به یکی از خواست‌های اساسی فعالان اقتصادی تبدیل کرده است.

حتی مقام‌های رسمی وعده داده بودند در انتهای همین سال یکسان‌سازی صورت بگیرد، هر چند که در نهایت اعلام شد این پروژه به ۶ ماه ابتدایی سال ۹۶ موکول شده است. به گفته شماری از کارشناسان، در راه تک‌نرخی کردن ارز، چندین چالش روبه‌روی سیاست‌گذار قرار دارد و با توجه به آنکه انجام این مهم با ریسک‌هایی همراه است، باید با این چالش‌ها و موانع با احتیاط برخورد شود. کافی نبودن منابع ارزی، عادی نشدن کامل روابط بانکی و انتخابات پیش رو از عواملی هستند که برخی کارشناسان از آنها به‌عنوان چالش‌های تک نرخی کردن ارز یاد کرده‌اند. به اعتقاد آن‌ها، با توجه به اینکه انجام یکسان‌سازی با ریسک ناکامی آن مواجه است، بهتر است این مهم در شرایطی انجام شود که تمام پیش زمینه‌ها به‌طور کامل آماده باشند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری در ایران نزدیک است و از سوی دیگر ریسک ترامپی هنوز تا حدی در بازار وجود دارد، بهتر است یکسان‌سازی نرخ ارز به بعد از آشکار شدن بیشتر شرایط داخلی و خارجی موکول شود. در کنار این، برخی مسوولان بانک مرکزی بارها به بهبود روابط بانکی اشاره کرده‌اند، ولی به نظر می‌رسد هم چنان روابط و مبادلات بانکی به شرایط پیش از تحریم‌ها بازنگشته است. با وجود این نظرات، عده‌ای دیگر از کارشناسان دیدگاه متفاوتی دارند و باور دارند سیاست‌گذار باید یکسان‌سازی نرخ ارز را هر چه سریع‌تر صورت می‌دهد. این گروه باور داشتند شرایط برای یکسان‌سازی در سال ۹۵ نیز فراهم بوده است و بهتر بود در همین سال انجام می‌شد. در نگاه آنها، داشتن بازار ارزی با یک نرخ واحد نه تنها رانت و فساد را کم می‌کند، بلکه مقبولیت و اعتماد به سیاست‌گذار برای پیشبرد اهداف اقتصادی را بالا می‌برد. در واقع، اثرات مثبت یکسان‌سازی ارزی به اندازه‌ای است که به ریسک انجام و به تعویق نینداختن آن می‌چربد.