«هفت‌سین»، «هفت‌شین» و «هفت‌میم» تاجیکی

جشن نوروز برای مردم تاجیکستان به‌ویژه بدخشانیان تاجیکستان جشن ملی و باستانی است که به نام «خیدیر ایام» یعنی جشن بزرگ معروف است. مردم تاجیکستان به‌ویژه بدخشانیان تاجیک در ایام عید نوروز خانه تکانی می‌کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند.در تاجیکستان رسمی وجود دارد که چند هفته قبل از نوروز انجام می‌دهند و آن را «چلپک‌پزی»(نوعی نان شیرین) می‌گویند.

این رسم کشاورزان باستان است که برای وارثان به یادگار مانده. چلپک‌پزی قبل از آغاز کشت و کار انجام می‌شود. نکته مهم در این رسم آن است که چلپک‌ها فقط توسط زنان، به‌صورت دسته جمعی و بدون حضور مردان پخته می‌شود. پس از درست کردن چلپک، آنها را به همسایگان و حتی رهگذران می‌دهند تا بخورند. مقداری چلپک هم به گاوی که روی زمین کشاورزی کار می‌کند می‌دهند. یکی دیگر از کارهای بسیار مهمی که در مرحله آمادگی جشن برعهده زنان قرار دارد، سبز کردن و پرورش گندم است؛ همان سمنک و همان سبزه که از مقدمات هفت سین سفره نوروزی به‌شمار می‌روند. سُمَنَک (سمنو) پختن هم رسم است و حتی در ادارات، دانشگاه‌ها و موسسات هم مردم شب را می‌مانند و آتش درست می‌کنند، سمنک می‌پزند، شعر می‌خوانند و پایکوبی می‌کنند و این آیین برای آنها جدی است. طبق رسم دیرینه نوروز، بانوی خانه وقتی که خورشید بالا آمد جارویی سرخ رنگ را که در فصل پاییز از کوه جمع‌آوری کرده‌ و تا جشن نوروز نگه داشته، در جلوی خانه راست می‌گذارد؛ چون رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است. پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده‌ای یک پارچه قرمز را بالای سردر ورودی خانه می‌آویزد که به معنی وجود نیکی و خوشی در سال پیش‌رو است.تاجیک‌ها در زمان عید حتما لباس عیدانه می‌پوشند.

تاجیکستانی‌ها منتظر ساعت تحویل نمی‌مانند؛ آنها به محض اینکه وارد روز ۲۱ مارس می‌شوند، جشن سال نو را شروع می‌کنند. اگر در استان بدخشان تاجیکستان در روز ۲۱ مارس نوزادی به دنیا بیاید، به خاطر محبوبیت جشن نوروز، اسمش را «نوروزشاه» یا «نوروز گل» می‌گذارند. تاجیک‌ها سفره هفت سین، هفت شین و هفت میم می‌چینند که به آن سفره «دسترخوان» می‌گویند. دسترخوان سفره‌ای است که سرتاسر اتاقی بزرگ گذاشته می‌شود و انواع و اقسام شیرینی، میوه و غذا روی آن می‌گذارند. قانون دسترخوان این است: سفره باید پُر باشد. مهمان‌ها کنار دسترخوان می‌نشینند و هر زمانی که بخواهند از خودشان پذیرایی می‌کنند. اضافه شدن هفت میم سفره‌های نوروزی تاجیکستان براساس تصمیم اخیر شهرداری دوشنبه برای بزرگداشت با شکوه‌تر عید نوروز گرفته شده است. «هفت میم» شامل ماهی سرخ، میگو، مشک، می، میسه (نوعی گیاه کوهی بهاری)، موز و میوه است که از سنت‌های باستانی نوروز اقوام آریایی به شمار می‌رود. شهد، شیر، شیرینی و شکر ناب، شمع، شمشاد و شایه اندر خوان، هفت‌شین تاجیکی‌هاست. هفت‌سینشان هم متفاوت با هفت‌سین ایران است؛ آنها به جای سماق، سمبوسه می‌گذارند. سپند (اسپند)، سبزی (هویج)، سمنک (سمنو)، سیب، سبزه (پیازچه)، سنجد و سمبوسه اجزای دیگر این سفره هفت‌سین هستند. ماهی در این سفره وجود ندارد و در عوض گل، آب، آینه و قرآن روی سفره می‌گذارند.