آلرژی فصلی میهمان ناخوانده بهار
آوا کشاورز آلرژی واکنش افراطی سیستم ایمنی بدن به‌عوامل مختلف است. یکی از مسائلی که برخی از مردم با آن در فصل بهار، مواجه می‌شوند، آلرژی فصل بهار است. این آلرژی ناشی از استنشاق گرده‌های گیاهی ناشی از گرده‌افشانی گیاهان است. به عبارت بهتر آلرژی فصلی واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن به موادی است که به ظاهر، مضر نبوده و بی‌ضرر هستند؛ اما بدن نسبت به آنها واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهد. این آلرژی یکی از شایع‌ترین انواع آلرژی‌هاست.
چرا آلرژی یا حساسیت اتفاق می‌افتد؟
هنگامی که یک سیستم ایمنی افراطی در معرض یک ماده حساسیت‌‌زا قرار می‌‌گیرد، چند اتفاق می‌افتد:
۱. بدن برای مبارزه با ماده مذکور، شروع به تولید نوع خاصی پادتن یا آنتی بادی (Antibody) می‌پردازد که IgE نام دارد.
۲. آنتی بادی‌ها به نوعی سلول خونی که مست سل mast cell نام دارد، متصل می‌‌شوند. این سلول‌ها در دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش که محل اصلی ورود عوامل آلرژی‌‌زا است، فراوانند.
۳. مست سل‌ها با انفجار خود مواد شیمیایی مختلفی از جمله هیستامین histamine آزاد می‌‌کنند که عامل اصلی بروز بسیاری از علائم آلرژی است که از جمله این علائم می‌‌توان به خارش گلو و آب ریزش بینی اشاده کرد.
۴. اگر ماده حساسیت‌‌زا در هوا باشد، عکس‌العمل آلرژِیک در چشم‌ها، بینی و ریه رخ می‌‌دهد و اگر این ماده خورده شود، عکس‌العمل آلرژیک در دهان، معده و سایر بخش‌های دستگاه گوارش بروز می‌‌کند. گاهی مواد شیمیایی تولید شده در بدن به قدری زیاد است که علائم بسیار حادی نظیر کهیر، کاهش فشار خون، شوک یا بیهوشی (شوک آنافیلاکسی) نیز به‌وجود می‌‌آیند.
آلرژی‌ها چطور عمل می‌کنند؟
آلرژی‌ها عکس‌العمل‌هایی حساس در برابر موادی هستند که حتی ممکن است کاملا بی ‌ضرر باشند و ربطی هم به جنسیت و سن و نژاد ندارد. در عملیاتی که حساس‌سازی نامیده می‌شود، بدن فرد در مقابل یک ماده خاص پادتن می‌سازد که به آلرژی تبدیل می‌‌شود. در نتیجه هرگاه فرد با آن ماده خاص تماس می‌‌یابد، این سیستم دفاعی در مقابل آن واکنش منفی ایجاد می‌‌کند. ضدآلرژی‌ها در خون بدن هیستامین آزاد می‌کنند که آن هم مسائل جانبی دارد. به‌طور مثال، هیستامین غشای مخاطی بینی و چشم‌ها را آبدار و خارش‌آور می‌کند. همچنین آماس‌‌هایی سفید رنگ و خارش آور که کهیر نامیده می‌شوند در بدن ایجاد می‌شود.
با توجه به نوع آلرژی و قسمتی از بدن که درگیر آن است، علائم مختلفی از قبیل خارش پوست، چشم‌ها یا بدن، ایجاد کهیر و جوش‌های پوستی، عطسه، سرفه، تنفس صدادار، حالت تهوع و استفراغ ایجاد می‌شود. در نمونه‌هایی نادر حتی آلرژی‌های بسیار خطرناک و تهدیدکننده مرگبار نیز که آنافیلاکسیس نامیده می‌‌شوند هم اتفاق می‌افتد.
علائم آلرژی کدامند؟
نشانه‌های آلرژی را می‌توان به سه دسته خفیف، متوسط و حاد تقسیم کرد.
عکس‌العمل خفیف، شامل نشانه‌هایی است که یک ناحیه از بدن را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد؛ مانند التهاب، خارش و آبریزش از چشم. علائم خفیف به بخش‌های دیگر بدن منتقل نمی‌‌شوند.
نشانه عکس‌العمل متوسط، در بخش‌های مختلف بدن منتشر می‌‌شوند و خارش چشم ممکن است به خارش گلو و تنگی نفس هم منجر شود.
عکس‌العمل حاد که آنافیلاکسیس (anaphylaxis) نام دارد، نادر است و یک موقعیت خطرناک و از جمله مواردی است که در میان فوریت‌های پزشکی قرار دارند. در چنین مواردی، آلرژی در تمام بدن منتشر می‌‌شود. این حالت ممکن است با مجموعه‌ای از حملات خارش چشم و صورت آغاز شود و در عرض چند دقیقه، به سرعت در تمام بدن پخش شود و علایم جدی‌‌تری چون درد معده، گرفتگی عضلات، تهوع و اسهال را به دنبال داشته و در عین حال درجه التهاب مجاری تنفسی و گوارشی به حدی برسد که تنفس و بلع بسیار مشکل شود.
اغتشاش ذهنی و سرگیجه نیز از جمله علایم حساسیت هستند، زیرا مشکل آنافیلاکسیس باعث کاهش شدید فشار خون نیز می‌‌شود.
علائم آلرژى در ریه‌‌ها به صورت تنگى نفس (آسم)، در پوست به صورت قرمزى و خارش (کهیر و اگزما) و در معده و روده‌ها به صورت اسهال و استفراغ و دردشکم (آلرژى غذایى) است. واکسیناسیون یا حساسیت‌زدایی در موارد شدید که به درمان‌های علامتی پاسخ نمی‌دهد و آلرژی در تمام طول سال فرد را رنج می‌دهد توصیه می‌شود. این روش درمانی بین سه تا پنج سال طول می‌کشد و موفقیت ۷۰ تا ۸۰ درصدی دارد و در کلینیک‌های تخصصی آلرژی انجام می‌شود.
آیا همه دارای نوعی آلرژی هستند؟
لزوما همه دارای آلرژی نیستند. البته اکثر حساسیت‌ها، ارثی هستند و از والدین به فرزندان منتقل می‌‌شوند. اشخاص می‌توانند توانایی ابتلا به آلرژی را نیز ارث ببرند و در عین حال به هیچ ماده خاصی حساس نباشند و فقط نقش انتقال‌دهنده را بازی کنند. هنگامی که یکی از والدین به نوعی از حساسیت مبتلا باشد، شانس ابتلای فرزند او ۵۰ درصد و اگر هر دو آنها آلرژیک باشند، این مقدار
به ۷۵ درصد می‌‌رسد.
چه افرادی در خطر هستند؟
هر کسی می‌‌تواند هر زمانی دچار آلرژی شود. شیوع آلرژی در آمریکا تقریبا بین ۹ تا ۱۶ درصد است. هرچند، بعضی حساسیت‌های غذایی در کودکی (مثل تخم مرغ یا مرکبات) ممکن است با بزرگ‌تر شدن توسعه یابد. عواملی از قبیل توارث، کودکانی که از شیر مادر تغذیه نشده‌اند، استفاده زود هنگام بعضی مواد آلرژی ‌زا (مثل خوردن بادام هندی برای کودکان زیر ۲ سال) می‌‌تواند پیش‌بینی باشد برای اینکه آیا شما دچار آلرژی می‌شوید یا خیر.
آزمایش آلرژی
پزشک می‌‌تواند به سادگی با انجام تست‌های آلرژی پوستی متوجه شود که آیا شما دچار آلرژی هستید یا خیر ولی ۱۰۰ درصد قابل اطمینان نیستند. پزشک همچنین با خراش دادن قسمت کوچکی از پوست با سوزن و تزریق مقدار بسیار کمی از آن آلرژی روی پوست به این نکته واقف می‌شود. در بعضی موارد آزمایشات خون هم می‌تواند برای شناسایی آلرژی‌های پرخطر و کشنده‌تر استفاده شود.
آلرژی متداول
اگر به گرد و خاک آلرژی دارید، احتمالا حساسیت شما به خاطر وجود کرم‌های خاکی است. این کرم‌ها در لباس‌های دور انداخته شده و بی‌مصرف که گرد و خاک منزلتان را سبب می‌‌شود، رشد می‌‌کنند. همچنین این آلرژی‌ها از وجود مقدار زیادی خاک در مکان‌های تاریک و نمور مثل زیر زمین یا حمام‌‌هایی که درست ساخته نشده‌اند ایجاد می‌‌شود.
گیاهان دارویی برای حساسیت‌های فصلی و غذایی
همان‌گونه که بعضی از گیاهان و میوه‌ها می‌توانند حساسیت زا باشند، گیاهان زیادی نیز وجود دارند که دارای خاصیت ضدحساسیت است باید اضافه کرد که در موارد معدود، بعضی از گیاهان ضدحساسیت، خود ممکن است در برخی افراد ایجاد حساسیت کنند. از جمله گیاهانی که به‌طور معمول در دسترس می‌باشند و می‌توان آنها را به‌طور مرتب مصرف کرد یا در رژیم غذایی قرار داد، می‌توان به انگور، بادرنجبویه، خارمریم، دارچین، زردچوبه، شاه تره، نارنج، سیاه دانه، کندر، گل مغربی، درخت میخک و افدرا اشاره کرد.
راه‌های درمان حساسیت‌های فصلی در طب سنتی
آلرژی فصلی یکی از شایع‌ترین آلرژی‌ها است که با التهاب مخاط بینی همراه است. این مشکل اگرچه خطرناک نیست، ولی بسیار دردسرساز است و متاسفانه روز به روز هم این آلرژی‌ها شایع‌تر می‌شود. خارش بینی، گلو، التهابات پوست، تهوع، استفراغ، اسهال، تب بالا، کهیر، تنگی نفس، فشارخون، ضعف غیرطبیعی، بیش‌فعالی و یبوست از مهم‌ترین واکنش‌های حساسیتی است.
طبق طب سنتی، انسان‌ها از نظر خصوصیت روحی و جسمی در چهار گروه با مزاج سرد و خشک، سرد و تر، گرم و خشک و گرم وتر طبقه‌بندی می‌شوند. افرادی که دارای طبیعت خشک هستند بیشتر دچار حساسیت فصلی می‌شوند. برای جلوگیری از حساسیت فصلی باید از خوردن ادویه‌جات، غذاهایی با طبیعت گرم و... و قرار گرفتن در هوای آلوده بپرهیزیم و از سبزیجات، سبوس گندم، نان‌های سبوسدار، انواع آش و خاکشیر مصرف کنیم. در این مقاله به بررسی گیاهان دارویی که از نظر طب سنتی برای رفع حساسیت مفید هستند، اشاره می‌کنیم.
چای سبز: چای سبز، داروی موثری است، زیرا ویتامین C موجود در چای سبز باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و بدن را در مقابل بیماری‌های مختلف به‌ویژه بیماری‌های فصلی و حساسیت‌های فصلی مقاوم می‌کند. همچنین ترکیبی در چای سبز وجود دارد که خاصیت آرامبخشی داشته و می‌تواند حالت تنش، افسردگی، استرس و هیجان را از بین ببرد.
بادرنجبویه: یکی از این گیاهان، بادرنجبویه است که از واژه‌ای یونانی به معنای زنبور گرفته شده است. این گیاه محبوب نوعی زنبور عسل است. وقتی زنبور مسافت زیادی از کندو دور می‌شود، با عطر این گیاه راه بازگشت خود را پیدا می‌کند. از نظر ترکیبات شیمیایی در اندام سبز این گیاه موادی مانند اسید اولئیک، سیترال، ژرانیول و رزماری اسید وجود دارد. این گیاه دارای اسانس تند و لیمویی است که سیترال نام دارد و در صنعت عطرسازی کاربرد دارد. این گیاه همانند یک داروی مسکن بر روی دستگاه عصبی مرکزی عمل می‌کند و به همین دلیل آرام‌بخش بوده و تحریکات حساسیتی را کاهش می‌دهد.
پرتقال: مصرف روزانه یک عدد پرتقال در صبح به علت دارا بودن ویتامین C فراوان یک آنتی‌هیستامین طبیعی محسوب شده و بدن را در مقابل آلرژی مقاوم می‌کند. در بررسی‌های انجام شده، موارد شبه آسم در افرادی که مصرف گوشت قرمز در آنها بالا بود بیشتر گزارش شده بود، زیرا دریافتی اسید الایدیک آنها بالاتر می‌باشد که نوعی چربی ترانس است، بنابراین توصیه می‌شود مصرف گوشت قرمز محدودتر شود.
عسل: عسل نیز یکی دیگر از موارد مفید برای درمان حساسیت است. سعی کنید عسل را از مقدار کم شروع کنید و هر روز مصرف آن را بیشتر کنید. چک کنید ببینید از زمانی که عسل مصرف می‌کنید بدن شما به حساسیت‌های محیط بهتر شده است یا نه؟ شاید عسل برای بعضی حساسیت‌زا باشد، ولی اگر حساسیت نداشتید مصرف آن را ادامه دهید. حتی می‌توانید قبل از شروع مشکل، عسل را برای پیشگیری بخورید. مثلا قبل از شروع مشکل، مصرف عسل را شروع کنید. برای برطرف کردن خارش بدن در حساسیت‌ها یک حبه سیر را رنده کنید، آب آن را بگیرید و با ۲ قاشق غذاخوری عسل و ۱ قاشق چایخوری زنجبیل مخلوط کنید و روی محل خارش بمالید. بعد از ۳ ساعت این ضماد را با آب ولرم بشویید. خارش بدن برطرف می‌شود.
زنجبیل، پیاز، سیر، فلفل سیاه و قرمز در پیشگیری از بروز حساسیت موثر هستند، چون این مواد غذایی سبب ترشح آنتی‌بادی «ایمونوگلوبولین» و مانع بروز واکنش‌های حساسیت‌ در فرد می‌شوند.
از موارد مفید دیگر می‌توان به نارنج، انگور، شاه‌تره و سیاهدانه اشاره کرد.
دارچین و زردچوبه: از گیاهان معروف و پر مصرف هستند که خاصیت ضدحساسیت بودن در آنها ثابت شده است. مصرف۳ گرم برای زردچوبه و ۵ گرم برای دارچین در افراد بزرگسال بلامانع است.
بابونه: یکی دیگر از سبزیجات مفید، بابونه است که یکی از موثرترین داروها در ترکیبات گیاهان دارویی برای درمان آلرژی است و برای دل درد، نفخ شکم و سیستم گوارشی نیز مفید است. طب سنتی اعتقاد دارد که بابونه دارای طبیعتی گرم و خشک است و دارای ماده ضدحساسیت طبیعی بوده و در نوسازی گلبول‌های سفید خون نقش دارد. بابونه دوست کبد است و مزاج را تعادل می‌بخشد، خون را صاف می‌کند و انسداد مجاری طحال را برطرف می‌کند. زنان حامله، افراد دارای فشار خون و مشکلات قلبی باید در مصرف آن اعتدال را رعایت کنند. همچنین مصرف همزمان آن با گردو، پسته و چای توصیه نمی‌شود.
کاهش مصرف افزودنی‌های غذایی، چربی و قند
مصرف سبزیجات تازه، روغن زیتون، انار، شاه‌توت (محافظ کبد)، انواع بذرهای ملین مثل خاکشیر، اسفرزه، بارهنگ، تخم ریحان، تخم شربتی، شیرخشت، ترنجبین، سوپ جو، اش جو، نان جو، لیموترش تازه، زرشک، عسل، کشمش، توت و انجیر، برگه‌های طبیعی، کدو، کنجد، اسطوخودوس، کاسنی، آب مرکبات و مغز بادام خام از مواردی هستند که به پاکسازی کبد و کاهش حساسیت‌های فصلی کمک زیادی می‌کنند.
انگور: انگور یا آب انگور را می‌توان در فصولی که وجود دارد به‌طور تازه مصرف کرد، البته مطالعه در این مورد روی کشمش انجام نشده، ولی به احتمال زیاد کشمش هم باید دارای این اثر باشد.
شاه‌تره: شاه‌تره گیاه بوته‌ای با برگ‌های نازک و ریز است که از مصرف بالایی در دنیا برخوردار است.
مهم‌ترین خواص شاه‌تره به عنوان حافظ کبد و درمان امراض پوستی است که از قدیم مورد استفاده بوده است. یکی از گیاهانی که به‌طور وسیع برای امراض کبد مصرف می‌شود، شاه‌تره است که به نام Fumitory در جهان مشهور است. از دیگر خواص شاه‌تره اثر ضدحساسیت آن است. برای مصرف آن، میزان ۵ گرم از برگ را با یک لیوان آب به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بجوشانید، سپس صاف کنید و قبل از سرد شدن بنوشید. مصرف شاه‌تره برای افراد بالغ تا روزی ۵ گرم بلامانع است.
آب نارنج: آب نارنج از دیگر گیاهان ضد حساسیت است. آب نارنج را می‌توان با تمام غذاها مصرف کرد.
آب نارنج در اثر ماندن ممکن است تلخ شود، لذا بهتر است تازه مصرف شود. گر چه عدد معینی برای مصرف روزانه آن داده نشده است. ولی مقدار زیاد آن ممکن است باعث تحریک معده شود. اما به نظر می‌رسد مصرف آن تا ۲ یا ۳ عدد در روز بلامانع است.
سیاهدانه: سیاهدانه نیز از گیاهان سودمند است که خواص زیادی دارد. مهم‌ترین خواص سیاه دانه شامل اثرات ضد میکروب، ضد سرطان، ضد حساسیت، ضد ویروس، شیرافزا، ادرارآور، کاهش‌دهنده اوره خون، محرک سیستم ایمنی بدن، محافظ کبد، مقوی معده، محرک تنفس و اثرات دیگر است.
به نقل از یکی از کتب گیاهان دارویی مهم چاپ ۲۰۰۲ آمریکا روزانه می‌توان ۱ تا ۲ گرم از دانه سیاهدانه به صورت له شده یا چای و یا موارد دیگر استفاده کرد. البته گیاهان دیگری هم به عنوان ضد حساسیت وجود دارند که دسترسی به آنها مشکل بوده یا ممکن است در مواردی دارای محدودیت مصرف باشند. «پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (صلی‌الله علیه و اله وسلم) سیاهدانه را دوای همه دردها می‌دانستند و مصرف آن را به افراد توصیه فرموده‌اند»