گزارش «دنیای اقتصاد» از وضعیت بازارهای مشهد در آستانه نوروز؛
بازار همچنان در خواب زمستانی
باخرد: امسال نیز در مجموع بازار نسبت به روزهای عادی از رکود خارج شده اگر چه که ممکن است انتظارات را برآورده نکند. دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اسفند ماه که فرا می‌رسد کم‌کم می‌توانی حال و هوای نوروز را از کوچه و پس‌کوچه‌های شهر حس کنی؛ هر چه به روزهای پایانی دوازدهمین ماه سال نزدیک می‌شوی، بوی عید را بیشتر استشمام می‌کنی؛ بوی عیدی، بوی توپ . . . . حالا اسفند از نیمه گذشته و شمارش معکوس نوبهاری دیگر آغاز شده و کافی است سرکی بکشی به خیابان‌ها تا ببینی شتاب مردمی را که آماده می‌شوند برای استقبال از عمو نوروز.
باخرد: امسال نیز در مجموع بازار نسبت به روزهای عادی از رکود خارج شده اگر چه که ممکن است انتظارات را برآورده نکند. دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اسفند ماه که فرا می‌رسد کم‌کم می‌توانی حال و هوای نوروز را از کوچه و پس‌کوچه‌های شهر حس کنی؛ هر چه به روزهای پایانی دوازدهمین ماه سال نزدیک می‌شوی، بوی عید را بیشتر استشمام می‌کنی؛ بوی عیدی، بوی توپ .... حالا اسفند از نیمه گذشته و شمارش معکوس نوبهاری دیگر آغاز شده و کافی است سرکی بکشی به خیابان‌ها تا ببینی شتاب مردمی را که آماده می‌شوند برای استقبال از عمو نوروز. اگر در این روزهای زمستانی گذرت به بازارهای شهر بهشت بیفتد، می‌توانی نظاره‌گر اقشار مختلف باشی؛ مردمانی که برخی از آن‌ها به تماشای ویترین فروشگاه‌ها بسنده می‌کنند و بعضی دیگر راضی یا ناراضی دست پر از مغازه‌ها و پاساژهای شهر بیرون می‌آیند.
خرید عید را می‌توان جزء جدایی‌ناپذیر نوروز دانست؛ به یاد داریم زمانی را که فرا رسیدن شب عید، بازار صنوف مختلف را تکان می‌داد و رونق می‌بخشید، از بازار آجیل و شیرینی گرفته تا پوشاک و لوازم خانگی و ...؛ فراموش نکرده‌ایم روزهایی را که لحظه‌شماری می‌کردیم برای تحویل سال، پوشیدن لباس نو ،شیرینی، آجیل، اسکناس‌های تا نخورده و ... .
حالا اما گویی با گذر زمان این‌ها به خاطرات نوستالژیکی تبدیل شده که سعی می‌کنیم باز هم در آستانه نوروز بخشی از آن‌ها را در حد توان تکرار کنیم. حالا بوی عید که می‌آید، باز هم مردم تب‌وتاب نوروز را دارند و باز هم بازارها تا حدودی شلوغ می‌شود، اما نه فروشندگان راضی‌اند از این شلوغی کاذب و نه مردم؛ گلایه فروشندگان از کسادی این بازار شلوغ است و مردم می‌نالند از گرانی.
بازارگردی
به برخی از بازارها و مجتمع‌های تجاری مشهد سری می‌زنیم و گپ‌وگفتی با فروشندگان و مشتریان آن‌ها داریم.
اینجا یکی از مجتمع‌های تجاری مشهد واقع در نزدیکی میدان جانباز است؛ مجتمعی که محصولات مختلفی از مواد غذایی گرفته تا لوازم منزل و البسه در آن عرضه می‌شود؛ طبقات این مجتمع در نگاه اول پرازدحام به نظر می‌رسد. وارد یکی از فروشگاهای عرضه لباس زنانه می‌شوم؛ خانم فروشنده این مغازه خود را طاهری معرفی می‌کند و در خصوص وضعیت بازار می‌گوید: در مقایسه با روزهای عادی جنب‌وجوش حداقلی به بازار برگشته، اما نسبت به سال‌های قبل اصلا وضعیت خوبی نیست و این را نه فقط من بلکه بسیاری از همکارانم هم می‌گویند.
خانم جوانی که در حال تماشای ویترین این مغازه است، در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» درباره بازار عید اظهار می‌کند: همیشه خریدهای عید را کامل انجام می‌دادیم، اما اکنون به دلیل بالا بودن قیمت‌ها مجبور شدیم خریدها را کاهش دهیم حالا بماند که اجناسی هم که عرضه می‌شوند کیفیت چندانی ندارند.
مردم فقط قیمت می‌پرسند
یکی از فروشندگان آجیل و خشکبار این مجتمع نیز از کسادی بازار گلایه دارد و می‌گوید: در این شب و روزهای عید باید بازار آجیل داغ باشد، اما مردم فقط وارد مغازه می‌شوند و قیمت‌ها را می‌پرسند و دست خالی خارج می‌شوند.
در ادامه بازارگردی به مجتمع‌های تجاری واقع در منطقه گردشگری سپاد سری می‌زنم. اینجا ازدحام چندانی به چشم نمی‌خورد.
وارد یکی از فروشگاه‌های لباس مردانه می‌شوم. فروشنده این مغازه آقای میان‌سالی است که به گفته خودش سابقه 15 ساله در عرصه فروش پوشاک دارد. او هم از کسادی بازار گله‌مند است و اظهار می‌کند: همانطور که می‌بینید اینجا حتی از شلوغی بازار هم خبری نیست؛ هر چقدر به عید نزدیک می‌شویم باید بازار شلوغ‌تر شود، اما خبری نیست. وی ادامه می‌دهد: مردم نقدینگی چندانی ندارند و گرانی اجناس هم مزید بر علت شده است.
کمی آن‌طرف‌تر، پشت یکی از فروشگاه‌های لباس بچه‌گانه خانمی توقف کرده و ویترین مغازه را برانداز می‌کند. چند دقیقه‌ای با او هم‌کلام می‌شوم؛ می‌گوید: قیمت‌ها بالاست و مردم توان خرید ندارند؛ همیشه علاوه بر بچه‌ها برای خودمان هم خرید می‌کردیم، اما حالا نمی‌شود یعنی توانش را نداریم.
مرد جوانی که فروشنده یکی از فروشگاه‌های عطر این مجتمع است، می‌گوید: با افزایش قیمت دلار، قیمت‌ها به اندازه‌ای بالا رفته که دیگر مردم کمتر به دنبال خرید عطر اورجینال هستند و بازار در رکود به سر می‌برد.
مقصد بعدی بازارگردی یکی از مجتمع‌های تجاری واقع در منطقه طلاب است.
فروشنده یکی از فروشگاه‌های لباس زنانه این فروشگاه ظاهرا از وضع موجود چندان ناراضی نیست و می‌گوید: روزی‌دهنده خداست و اگرچه بازار مانند گذشته نیست، اما ناراضی نیستیم.
می‌خریم چون چاره‌ای نداریم
آقای میان‌سالی که به همراه دختر و پسر نوجوانش در حال تماشای ویترین مغازه‌هاست، در این‌باره اظهار می‌کند: با وجود قیمت‌های بالا خرید می‌کنیم چون چاره‌ای نداریم. مسئولان باید فکری به حال مردم کنند.
اگرچه به گفته فروشندگان و بازاریان بیشتر بازارهای سطح شهر رونق هر ساله را در آستانه نوروز 94 ندارند، اما در همین شهر هستند بازارهایی که مشتریان خاص خود را دارند؛ مشتریانی که شاید تورم و گرانی و ... تأثیر چندانی بر آن‌ها ندارد و تنها به خرید آنچه می‌خواهند فکر می‌کنند.
اینجا یکی از خیابان‌های مشهد است که معمولا آن را با نام «ریس» می‌شناسند. فروشگاه‌های این خیابان در نگاه اول مشتریان بسیاری دارند. به داخل برخی فروشگاه‌ها که سر بزنی، می‌بینی که بیشتر این مشتریان چندان هم دست خالی برنمی‌گردند و با وجود تفاوت فاحش قیمت‌ها در این منطقه با بسیاری دیگر از مناطق شهر، بازار شب عید رونق را به اینجا آورده است.
پس از گشت‌وگذاری در برخی بازارهای سطح شهر مشهد سراغی هم از برخی رؤسای اتحادیه‌ها و مسئولان مرتبط با این حوزه می‌گیریم و نظر آنان را درباره وضعیت بازار، قیمت‌ها، اقدامات نظارتی در آستانه نوروز و ... جویا می‌شویم.
بازار کفاشان همچنان در رکود
رئیس اتحادیه کفاشان مشهد در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» در خصوص وضعیت بازار کفش در آستانه عید نوروز، از کسادی این بازار گلایه می‌کند و می‌گوید: سال‌های گذشته حداقل در آستانه نوروز بازار کفاشان رونق می‌گرفت، اما امسال متأسفانه هنوز از رونق بازار خبری نیست و این امر باعث نگرانی بازاریان این صنف شده است.
حسین حسین‌زاده با بیان اینکه برخی از فروشگاه‌های کفش به دلیل رکود بازار در آستانه تعطیلی هستند، خاطرنشان می‌کند: با این وضعیت همکاران ما نمی‌توانند ادامه دهند.
رئیس اتحادیه کفاشان مشهد در خصوص میزان گردش مالی بازار کفش در آستانه نوروز به همین جمله بسنده می‌کند که «وضعیت فعلی اصلا خوب نیست».
خروج بازار پوشاک از تعطیلی
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک مشهد در این‌باره می‌گوید: در طول ماه‌های گذشته بر اساس بررسی‌های انجام شده اعلام می‌شد بازار تقریبا تعطیل است و از حالت رکود به تعطیلی کشیده شده و فروشندگان به همین دلیل تمایلی به حضور در فروشگاه‌ها نداشتند، اما بازار شب عید و ضرورت خرید مردم تا حدودی بازارها را از حالت تعطیلی خارج کرده است.
مهدی لسان طوسی به وجود بازارها و فروش‌های بهاره اشاره و خاطرنشان می‌کند: علاوه بر این حدود ۲۰۰ بنر فروش فوق‌العاده در سطح شهر نصب شده است. وی ادامه می‌دهد: اما با توجه به رونق بازار شب عید و نیاز مردم، این حراج‌ها و فروش‌ها در حد انتظار نتیجه نداده و بازار به آن اندازه که پیش‌بینی می‌شد، رونق نگرفته است و شاهد هستیم که سال به سال قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک مشهد در خصوص گلایه برخی شهروندان از تفاوت در قیمت‌ها تصریح می‌کند: تفاوت در قیمت‌ها را تکذیب می‌کنم؛ تفاوت قطعا به دلیل کیفیت است با این حال با توجه به رکودی که در بازار حاکم است، فروشندگان برای اینکه اجناس خود را به فروش برسانند، آن‌ها را با هر قیمتی عرضه می‌کنند و دلیل درصد تخفیف‌های بالایی که در بازار مشاهده می‌شود نیز همین است.
لسان طوسی با بیان اینکه سعی می‌کنیم در ایام پیک از حداکثر ظرفیت واحدهای نظارتی خود استفاده کنیم، عنوان می‌کند: در حال حاضر شش نفر در اتحادیه فروشندگان پوشاک مشهد نظارت بر بازار را بر عهده دارند و تخلفات را گزارش می‌کنند.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک مشهد در پاسخ به سؤالی در خصوص پیش‌بینی‌ها از میزان گردش مالی بازار پوشاک در آستانه عید نوروز می‌گوید: هدف این است که به سمت کیفیت‌سازی و برندسازی برویم و بازار را از رکود خارج کنیم و اگر بحث فقط کمیت باشد، به این هدف نمی‌رسیم.
امسال بدتر از پارسال
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار خراسان رضوی از کسادی بازار میوه در آستانه نوروز گلایه دارد و اظهار می‌کند: در حال حاضر رکود بر بازار ما همچنان حاکم است و اگر قرار باشد خریدی توسط مردم صورت گیرد، ظرف دو سه روز پایانی اسفند خواهد بود.
حسین مصدق در خصوص وضعیت قیمت‌ها با اشاره به اینکه در سطح شهر مشهد سود 35 درصد برای فروش میوه‌ها تعیین شده است، خاطرنشان می‌کند: با این حال به دلیل رکود شدید حاکم بر بازار، قیمت‌ها به صورت رقابتی است و ممکن است میوه با سود کمتر نیز عرضه شود.
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار خراسان رضوی به نظارت بر واحدهای عرضه میوه در تمام طول سال اشاره می‌کند و می‌گوید: در ایام پیک نظارت‌ها بیشتر است و در ایام عید نیز نظارت‌ها ادامه دارد.
مصدق با اعتقاد بر اینکه وضعیت بازار در سال جاری نسبت به سال گذشته بدتر است، تصریح می‌کند: با افزایش قیمت‌ها قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد و در نتیجه گردش مالی کمتر می‌شود. وی ادامه می‌دهد: وقتی قیمت میوه و تره‌بار بالا باشد، نمی‌توانیم سود واقعی را اعمال کنیم و مجبوریم میوه را با سود کمتر عرضه کنیم، زیرا مردم قدرت خرید ندارند.
کاهش قدرت خرید
به دلیل تورم سال‌های اخیر
سراغی از رئیس اتاق اصناف مشهد هم گرفتیم و وضعیت بازار شب عید را از او جویا شدیم.
محمود بنانژاد با بیان اینکه در مقایسه با سال گذشته به لحاظ اقلام کالایی در سطح بازار مشهد کمبودی وجود ندارد، می‌گوید: موجودی بازار برای پاسخ به نیازهای مردم کافی است، اما به نظر من قدرت خرید مردم به دلیل تورم سال‌های اخیر کاهش یافته و این مساله تأثیر خود را بر بازار می‌گذارد و باعث رکود بازار می‌شود.
رئیس اتاق اصناف مشهد ادامه می‌دهد: تلاش کردیم از طریق برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا، فروش‌های فوق‌العاده و ارائه تخفیف‌ها تا حدودی بازار را به سمتی ببریم که مردم قدرت خرید داشته باشند.
بنانژاد در خصوص تمهیدات اتاق اصناف برای بازرسی و نظارت بر بازار با تأکید بر اینکه در حال حاضر بازار با توجه به رکود، «خودتنظیمی» انجام می‌دهد، تصریح می‌کند: مانورهای واحد بازرسی و نظارت اتاق اصناف در سطح شهر از ۱۲ اسفند ماه آغاز شده که این واحدها در قالب ۲۰ اکیپ دو تا شش نفره با همکاری سازمان صنعت و معدن بر اصناف سطح شهر به ویژه در مناطق زائرپذیر نظارت می‌کنند.
رئیس اتاق اصناف مشهد با بیان اینکه اتاق اصناف تنها وظیفه نظارت بر صنوف مختلف را بر عهده دارد، می‌افزاید: برخورد با واحدهای متخلف از طریق اداره کل تعزیرات حکومتی و برابر مقررات صورت می‌گیرد. وی ادامه می‌دهد: هر واحد صنفی اگر عرضه‌کننده یک قلم کالاست، اما در چندین قلم دیگر مصرف‌کننده است و باید سعی کنیم همه در کنار هم ضوابط قانونی را رعایت کنیم تا مشکلی ایجاد نشود.
بازار انتظارات را برآورده نمی‌کند
بدون شک وضعیت رکود و رونق بازار در مقایسه با سال‌های گذشته یا دیگر ایام سال تعیین و مطرح می‌شود.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در همین رابطه می‌گوید: معمولا انتظارها این است که در آستانه نوروز نسبت به روزهای عادی سال شاهد پیک خریدها باشیم و وضعیت بازار بهتر باشد؛ این بهتر بودن بازار و رکود یا رونق آن در قالب همین مقایسه با دیگر ایام سال صورت می‌گیرد.
علی باخرد ادامه می‌دهد: امسال نیز بازار در مجموع نسبت به روزهای عادی از رکود خارج شده اگر چه که ممکن است انتظارات را برآورده نکند.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با اعتقاد بر اینکه دلایل رکود بازار تنها به بازار مربوط نیست، می‌افزاید: بخشی از این امر به کاهش نقدینگی مردم نسبت به گذشته برمی‌گردد.
باخرد به این نکته نیز اشاره می‌کند که تخلفات احتمالی در زمان رکود و رونق بازار با هم متفاوت است و می‌گوید: برخی تخلفات مانند گران‌فروشی حاصل رونق بازار است، اما کم‌فروشی در دوران رکود اتفاق می‌افتد یا عدم صدور فاکتورهای فروش در زمان رکود صورت می‌گیرد و ... بنابراین با توجه به تجربه سال‌های گذشته و بسته به چرخش نوع تخلفاتی که ممکن است در بازار انجام شود، امسال هم یک سری طرح‌های نظارتی را اجرا می‌کنیم که اقدامات مقدماتی آن از یک ماه گذشته آغاز شده و از ۱۵ اسفند نیز خود این طرحها در حال اجراست.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با بیان اینکه نظارت‌ها در حوزه‌های مختلف خدماتی، عرضه کالاهای مختلف، خدمات سفر و ... صورت می‌گیرد، تصریح می‌کند: اقدامات حوزه نظارتی سازمان به دو دسته بازرسی و رسیدگی به شکایات تقسیم می‌شود. وی ادامه می‌دهد: در حوزه بازرسی از 15 اسفند ماه هفت پایگاه در سطح شهر فعال است و بازرسان سازمان نیز با مراجعه مستقیم بر بازارهای سطح شهر نظارت می‌کنند.
باخرد با اشاره به اینکه در مجموع ۳۰۰ بازرس در این ایام در سطح استان فعال هستند، عنوان می‌کند: از این تعداد ۱۵۰ نفر در مشهد و مابقی در هفت شهرستان استان فعالیت می‌کنند.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یادآور می‌شود: رسیدگی به شکایات تلفنی ظرف مدت 48 ساعت انجام می‌شود و رسیدگی به شکایات مکتوب 10 تا 15 روز زمان می‌برد.
فعالیت 300 بازرس در طرح «پایش بازار»
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی یکی دیگر از مسئولانی است که حوزه کاری وی مرتبط با بازار شب عید است.
علی غفوری‌مقدم معتقد است: در روزهای پایانی اسفند ماه در آستانه نوروز تقاضای مردم برای خرید اقلام افزایش می‌یابد و همین امر باعث ایجاد شور و نشاطی در بازار می‌شود که اکنون نیز شاهد آن هستیم.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ادامه می‌دهد: تلاش کرده‌ایم زمینه مناسب‌تری برای بازار شب عید فراهم کنیم و برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه‌های بهاره عرضه مستقیم کالا در همین راستاست که باعث جلوگیری از آشفتگی بازار نیز می‌شود.
غفوری‌مقدم به برگزاری 26 نمایشگاه بهاره در 24 شهرستان استان اشاره و خاطرنشان می‌کند: در مجموع حدود 3000 غرفه در این نمایشگاه‌ها برپا شده است که همین نمایشگاه‌ها نیز هیجانی را در بازار ایجاد می‌کنند.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با اشاره به طرح «پایش بازار» تصریح می‌کند: این طرح از ۱۵ اسفند در حال اجراست و تا ۱۵ فروردین ادامه دارد. در این طرح بیش از ۳۰۰ نفر از بازرسان سازمان، اتحادیه‌ها و اصناف حضور دارند و بر قیمت‌ها نظارت می‌کنند.
دوره گذار اقتصاد
اگرچه گزارش‌های ارائه شده از سوی دولت به طور کلی از بهبود وضعیت اقتصادی جامعه حکایت دارد با این حال بسیاری از صاحب‌نظران پایین بودن قدرت خرید مردم و کمبود نقدینگی آنان را از دلایل رکود بازار می‌دانند؛ علت این امر را از یکی از اعضای هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد جویا شدیم.
دکتر علی چشمی در این‌باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: کشور ما اکنون در دوره گذار از شرایط تورمی به یک دوره باثبات است که در این دوره گذار دو مؤلفه درآمدها و مصرف تغییر می‌کند. برای مثال دولت اکنون آمار می‌دهد رشد اقتصادی مثبت است و برای سال آینده نیز پیش‌بینی رشد اقتصادی ۲.۵ درصد ارائه می‌شود که این امر نشان‌دهنده افزایش درآمدهاست، اما باید توجه کنیم که نوع درآمدها نسبت به شرایط تورمی سال‌های قبل در حال تغییر است. به‌عبارت دیگر در آن شرایط تورمی نوعی از درآمدها ایجاد می‌شد که با درآمدهای وضعیت کنونی متفاوت است.
این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه درآمدها به لحاظ میزان مصرف در بازارهای مختلف دارای اهمیت است، خاطرنشان می‌کند: بر اساس گزارش‌ها در حال حاضر درآمدهایی که در دوره رشد اقتصادی حاصل شده عمدتا متوجه تولیدکنندگان صنعت، خدمات، کشاورزی و ... است؛ باید این نکته را در نظر گرفت که آیا این درآمدها به قشر مصرف‌کننده می‌رسد یا خیر.
چشمی با اعتقاد بر اینکه در شرایط تورمی شدید دو سه سال قبل برخی مشاغل در اختیار مردمی بود که بیشتر مصرف‌کننده بودند، تصریح می‌کند: به عبارت اقتصادی درآمدهایی برای گروهی از افراد ایجاد می‌شد که میل به مصرف آنان بیشتر بود، اما اکنون درآمد این قشر مصرف‌کننده کاهش یافته است. وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر حقوق کارمندان دولت و کارگران نیز در این سال‌ها به اندازه تورم افزایش نیافته و شواهد نشان می‌دهد اگر درآمدی هم ایجاد شده، به افراد مصرف‌کننده جامعه نرسیده و به همین دلیل شاهد هستیم ایجاد درآمدها به مقدار مصرفی منجر نشده است که باعث کسب‌وکارهای مختلف شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با تأکید بر اینکه باید توجه داشته باشیم رکودی که همزمان با تورم وجود داشته بر اثر این سیاست‌های ضد تورمی تعمیق نشود، در خصوص تفکیک نوع درآمدها در سطح جامعه می‌گوید: درآمدها از محل دستمزد، سود بنگاه‌ها، اجاره یا بهره است. وی به کاهش تورم در کشور اشاره می‌کند و می‌افزاید: با این حال درآمدهای بهره‌ای هنوز هم سهم بالایی در جامعه دارند که معمولا به صورت بهره بانکی خود را نشان می‌دهد؛ این درآمدهای بهره‌ای بالا معمولا سهم افرادی است که میل مصرف پایینی دارند و پس‌اندازکنندگان جامعه به شمار می‌روند و سهم اندکی از درآمد خود را مصرف می‌کنند؛ این معیار نیز نشان می‌دهد که درآمد در جامعه به مصرفی که به فروشندگان مختلف برسد، منجر نشده است.
«مسابقه مصرف» دلیل کسادی بازار
چشمی «مسابقه مصرف» را از دیگر دلایل کسادی بازار می‌داند و عنوان می‌کند: در شرایط تورمی «مسابقه مصرف» در جامعه وجود داشت و اگر افراد مصرف خود را جلو می‌انداختند، می‌توانستند منتفع شوند؛ به عبارت دیگر به دلیل افزایش قیمت‌ها و تورم شدید، مصرف این ماه یا امسال نسبت به ماه یا سال بعد مقرون به‌صرفه‌تر بود و به همین دلیل میل به مصرف خانوارها افزایش و میل به پس‌انداز آنان کاهش شدیدی داشت.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه با تثبیت نسبی قیمت‌ها این مسابقه مصرفی نیز بین خانوارها بسیار کمتر شده و خانواده‌ها در کالاهای غیرضروری مسابقه مصرف ندارند، می‌افزاید: این شواهد نشان می‌دهد هرچند تولید و درآمد طبق آمارهای کلی بهبود یافته، اما این‌ها باعث نشده است مصرف جامعه به سرعت افزایش یابد.
چشمی با اشاره به اینکه معمولا کشورها برای جلوگیری از شرایط رکودی راهکارهای مختلفی دارند که در کشور ما در چند وقت اخیر عکس آن سیاست‌گذاری شده است، اظهار می‌کند: یکی از این راهکارها تحریک تقاضا با کاهش نرخ‌بهره اسمی است که می‌بینیم این مساله محقق نشده و دولت هم نشان نمی‌دهد که برای محقق کردن آن برنامه‌ای داشته باشد.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی راهکار دیگر را تحریک تقاضا از طریق کاهش مالیات‌ها می‌داند و می‌گوید: اما می‌بینیم دولت ما در سال‌های اخیر دقیقا عکس آن عمل کرده است و با توجه به اینکه کسب‌وکارها در شرایط رکودی هستند، اما نرخ مالیات برارزش افزوده افزایش می‌یابد یا دولت به اشکال مختلف سعی می‌کند از کسب‌وکارها مالیات بیشتری بگیرد به ویژه وقتی مالیات‌ها علی‌الرأس هستند، دیدیم افرادی که زیان‌ده بودند در این چند سال باز هم مالیات پرداخت می‌کردند که این مساله نگران‌کننده است.
چشمی راهکار دیگر را تحریک تقاضای جامعه از طریق اجرای طرح‌های عمرانی برمی‌شمارد و تصریح می‌کند: دولت در اواخر سال گذشته و در سال جاری در این زمینه بهتر از سال‌های قبل عمل کرده، اما محدودیت‌هایی نیز دارد؛ بودجه‌های عمرانی دولت افزایش یافته، اما محدودیت درآمدهای نفتی نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی در خصوص بازارهای شهر مشهد با توجه به زائرپذیر بودن این شهر خاطرنشان می‌کند: زائران معمولا به صورت فصلی به مشهد سفر می‌کنند و کسب‌وکارهای مرتبط با زائران در ایام پیک رونق دارند و در سایر ایام نیز از رکود رنج می‌برند؛ به نظر من باید سیاست‌گذاری برای فصلی بودن فعالیت‌ها صورت گیرد و راهکارهایی ارائه شود و اگرچه که ایام پیک را نمی‌توان سرشکن کرد، اما نهادهای مرتبط می‌توانند سیاست‌گذاری را در سطح بالا انجام دهند.
چشمی به این نکته نیز اشاره می‌کند که شهرداری به دلیل کاهش درآمدهای ناشی از ساخت‌وساز به اشکال مختلف عوارض بیشتری از مردم می‌گیرد یا سعی می‌کند این اقدام را انجام دهد و می‌گوید: عوارض شهرداری هم مانند مالیات است و به عبارت دیگر در شرایط رکودی نباید افزایش یابد و از شهروندان اخذ شود؛ این هم به نظر من مساله مهمی است که در شهر می‌توان درباره آن راهکارهای بهتری ارائه داد.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با اعتقاد بر اینکه بحران‌های مالی و بانکی که اخیرا در استان داشتیم، نشان می‌دهد، نمی‌توانیم موضوعات اقتصادی استان را، قبل از ورود به مرحله بحران، مدیریت کنیم، تصریح می‌کند: باید بتوان به طور کلی برای موضوعات اقتصادی استان سیاست‌گذاری درستی انجام داد تا در بحران‌ها به مرکز چشم نداشته باشیم و به اعتقاد من جای یک مرکز استانی برای هماهنگی موضوعات اقتصادی و سیاست‌گذاری منطقه‌ای خالی است.
آمارهای موجود حاکی از بهبود وضعیت اقتصادی در سطح کلان است، اما باید منتظر ماند و دید این بهبود کلان چه زمانی تأثیر خود را بر عرصه‌های خرد اقتصاد می‌گذارد و نارضایتی مردم و فروشندگان به رضایت حداقلی تبدیل خواهد شد؟
خرید عید را می‌توان جزء جدایی‌ناپذیر نوروز دانست؛ به یاد داریم زمانی را که فرا رسیدن شب عید، بازار صنوف مختلف را تکان می‌داد و رونق می‌بخشید، از بازار آجیل و شیرینی گرفته تا پوشاک و لوازم خانگی و ...؛ فراموش نکرده‌ایم روزهایی را که لحظه‌شماری می‌کردیم برای تحویل سال، پوشیدن لباس نو ،شیرینی، آجیل، اسکناس‌های تا نخورده و ... .
حالا اما گویی با گذر زمان این‌ها به خاطرات نوستالژیکی تبدیل شده که سعی می‌کنیم باز هم در آستانه نوروز بخشی از آن‌ها را در حد توان تکرار کنیم. حالا بوی عید که می‌آید، باز هم مردم تب‌وتاب نوروز را دارند و باز هم بازارها تا حدودی شلوغ می‌شود، اما نه فروشندگان راضی‌اند از این شلوغی کاذب و نه مردم؛ گلایه فروشندگان از کسادی این بازار شلوغ است و مردم می‌نالند از گرانی.
بازارگردی
به برخی از بازارها و مجتمع‌های تجاری مشهد سری می‌زنیم و گپ‌وگفتی با فروشندگان و مشتریان آن‌ها داریم.
اینجا یکی از مجتمع‌های تجاری مشهد واقع در نزدیکی میدان جانباز است؛ مجتمعی که محصولات مختلفی از مواد غذایی گرفته تا لوازم منزل و البسه در آن عرضه می‌شود؛ طبقات این مجتمع در نگاه اول پرازدحام به نظر می‌رسد. وارد یکی از فروشگاهای عرضه لباس زنانه می‌شوم؛ خانم فروشنده این مغازه خود را طاهری معرفی می‌کند و در خصوص وضعیت بازار می‌گوید: در مقایسه با روزهای عادی جنب‌وجوش حداقلی به بازار برگشته، اما نسبت به سال‌های قبل اصلا وضعیت خوبی نیست و این را نه فقط من بلکه بسیاری از همکارانم هم می‌گویند.
خانم جوانی که در حال تماشای ویترین این مغازه است، در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» درباره بازار عید اظهار می‌کند: همیشه خریدهای عید را کامل انجام می‌دادیم، اما اکنون به دلیل بالا بودن قیمت‌ها مجبور شدیم خریدها را کاهش دهیم حالا بماند که اجناسی هم که عرضه می‌شوند کیفیت چندانی ندارند.
مردم فقط قیمت می‌پرسند
یکی از فروشندگان آجیل و خشکبار این مجتمع نیز از کسادی بازار گلایه دارد و می‌گوید: در این شب و روزهای عید باید بازار آجیل داغ باشد، اما مردم فقط وارد مغازه می‌شوند و قیمت‌ها را می‌پرسند و دست خالی خارج می‌شوند.
در ادامه بازارگردی به مجتمع‌های تجاری واقع در منطقه گردشگری سپاد سری می‌زنم. اینجا ازدحام چندانی به چشم نمی‌خورد.
وارد یکی از فروشگاه‌های لباس مردانه می‌شوم. فروشنده این مغازه آقای میان‌سالی است که به گفته خودش سابقه 15 ساله در عرصه فروش پوشاک دارد. او هم از کسادی بازار گله‌مند است و اظهار می‌کند: همانطور که می‌بینید اینجا حتی از شلوغی بازار هم خبری نیست؛ هر چقدر به عید نزدیک می‌شویم باید بازار شلوغ‌تر شود، اما خبری نیست. وی ادامه می‌دهد: مردم نقدینگی چندانی ندارند و گرانی اجناس هم مزید بر علت شده است.
کمی آن‌طرف‌تر، پشت یکی از فروشگاه‌های لباس بچه‌گانه خانمی توقف کرده و ویترین مغازه را برانداز می‌کند. چند دقیقه‌ای با او هم‌کلام می‌شوم؛ می‌گوید: قیمت‌ها بالاست و مردم توان خرید ندارند؛ همیشه علاوه بر بچه‌ها برای خودمان هم خرید می‌کردیم، اما حالا نمی‌شود یعنی توانش را نداریم.
مرد جوانی که فروشنده یکی از فروشگاه‌های عطر این مجتمع است، می‌گوید: با افزایش قیمت دلار، قیمت‌ها به اندازه‌ای بالا رفته که دیگر مردم کمتر به دنبال خرید عطر اورجینال هستند و بازار در رکود به سر می‌برد.
مقصد بعدی بازارگردی یکی از مجتمع‌های تجاری واقع در منطقه طلاب است.
فروشنده یکی از فروشگاه‌های لباس زنانه این فروشگاه ظاهرا از وضع موجود چندان ناراضی نیست و می‌گوید: روزی‌دهنده خداست و اگرچه بازار مانند گذشته نیست، اما ناراضی نیستیم.
می‌خریم چون چاره‌ای نداریم
آقای میان‌سالی که به همراه دختر و پسر نوجوانش در حال تماشای ویترین مغازه‌هاست، در این‌باره اظهار می‌کند: با وجود قیمت‌های بالا خرید می‌کنیم چون چاره‌ای نداریم. مسئولان باید فکری به حال مردم کنند.
اگرچه به گفته فروشندگان و بازاریان بیشتر بازارهای سطح شهر رونق هر ساله را در آستانه نوروز 94 ندارند، اما در همین شهر هستند بازارهایی که مشتریان خاص خود را دارند؛ مشتریانی که شاید تورم و گرانی و ... تأثیر چندانی بر آن‌ها ندارد و تنها به خرید آنچه می‌خواهند فکر می‌کنند.
اینجا یکی از خیابان‌های مشهد است که معمولا آن را با نام «ریس» می‌شناسند. فروشگاه‌های این خیابان در نگاه اول مشتریان بسیاری دارند. به داخل برخی فروشگاه‌ها که سر بزنی، می‌بینی که بیشتر این مشتریان چندان هم دست خالی برنمی‌گردند و با وجود تفاوت فاحش قیمت‌ها در این منطقه با بسیاری دیگر از مناطق شهر، بازار شب عید رونق را به اینجا آورده است.
پس از گشت‌وگذاری در برخی بازارهای سطح شهر مشهد سراغی هم از برخی رؤسای اتحادیه‌ها و مسئولان مرتبط با این حوزه می‌گیریم و نظر آنان را درباره وضعیت بازار، قیمت‌ها، اقدامات نظارتی در آستانه نوروز و ... جویا می‌شویم.
بازار کفاشان همچنان در رکود
رئیس اتحادیه کفاشان مشهد در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» در خصوص وضعیت بازار کفش در آستانه عید نوروز، از کسادی این بازار گلایه می‌کند و می‌گوید: سال‌های گذشته حداقل در آستانه نوروز بازار کفاشان رونق می‌گرفت، اما امسال متأسفانه هنوز از رونق بازار خبری نیست و این امر باعث نگرانی بازاریان این صنف شده است.
حسین حسین‌زاده با بیان اینکه برخی از فروشگاه‌های کفش به دلیل رکود بازار در آستانه تعطیلی هستند، خاطرنشان می‌کند: با این وضعیت همکاران ما نمی‌توانند ادامه دهند.
رئیس اتحادیه کفاشان مشهد در خصوص میزان گردش مالی بازار کفش در آستانه نوروز به همین جمله بسنده می‌کند که «وضعیت فعلی اصلا خوب نیست».
خروج بازار پوشاک از تعطیلی
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک مشهد در این‌باره می‌گوید: در طول ماه‌های گذشته بر اساس بررسی‌های انجام شده اعلام می‌شد بازار تقریبا تعطیل است و از حالت رکود به تعطیلی کشیده شده و فروشندگان به همین دلیل تمایلی به حضور در فروشگاه‌ها نداشتند، اما بازار شب عید و ضرورت خرید مردم تا حدودی بازارها را از حالت تعطیلی خارج کرده است.
مهدی لسان طوسی به وجود بازارها و فروش‌های بهاره اشاره و خاطرنشان می‌کند: علاوه بر این حدود ۲۰۰ بنر فروش فوق‌العاده در سطح شهر نصب شده است. وی ادامه می‌دهد: اما با توجه به رونق بازار شب عید و نیاز مردم، این حراج‌ها و فروش‌ها در حد انتظار نتیجه نداده و بازار به آن اندازه که پیش‌بینی می‌شد، رونق نگرفته است و شاهد هستیم که سال به سال قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک مشهد در خصوص گلایه برخی شهروندان از تفاوت در قیمت‌ها تصریح می‌کند: تفاوت در قیمت‌ها را تکذیب می‌کنم؛ تفاوت قطعا به دلیل کیفیت است با این حال با توجه به رکودی که در بازار حاکم است، فروشندگان برای اینکه اجناس خود را به فروش برسانند، آن‌ها را با هر قیمتی عرضه می‌کنند و دلیل درصد تخفیف‌های بالایی که در بازار مشاهده می‌شود نیز همین است.
لسان طوسی با بیان اینکه سعی می‌کنیم در ایام پیک از حداکثر ظرفیت واحدهای نظارتی خود استفاده کنیم، عنوان می‌کند: در حال حاضر شش نفر در اتحادیه فروشندگان پوشاک مشهد نظارت بر بازار را بر عهده دارند و تخلفات را گزارش می‌کنند.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان پوشاک مشهد در پاسخ به سؤالی در خصوص پیش‌بینی‌ها از میزان گردش مالی بازار پوشاک در آستانه عید نوروز می‌گوید: هدف این است که به سمت کیفیت‌سازی و برندسازی برویم و بازار را از رکود خارج کنیم و اگر بحث فقط کمیت باشد، به این هدف نمی‌رسیم.
امسال بدتر از پارسال
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار خراسان رضوی از کسادی بازار میوه در آستانه نوروز گلایه دارد و اظهار می‌کند: در حال حاضر رکود بر بازار ما همچنان حاکم است و اگر قرار باشد خریدی توسط مردم صورت گیرد، ظرف دو سه روز پایانی اسفند خواهد بود.
حسین مصدق در خصوص وضعیت قیمت‌ها با اشاره به اینکه در سطح شهر مشهد سود 35 درصد برای فروش میوه‌ها تعیین شده است، خاطرنشان می‌کند: با این حال به دلیل رکود شدید حاکم بر بازار، قیمت‌ها به صورت رقابتی است و ممکن است میوه با سود کمتر نیز عرضه شود.
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار خراسان رضوی به نظارت بر واحدهای عرضه میوه در تمام طول سال اشاره می‌کند و می‌گوید: در ایام پیک نظارت‌ها بیشتر است و در ایام عید نیز نظارت‌ها ادامه دارد.
مصدق با اعتقاد بر اینکه وضعیت بازار در سال جاری نسبت به سال گذشته بدتر است، تصریح می‌کند: با افزایش قیمت‌ها قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد و در نتیجه گردش مالی کمتر می‌شود. وی ادامه می‌دهد: وقتی قیمت میوه و تره‌بار بالا باشد، نمی‌توانیم سود واقعی را اعمال کنیم و مجبوریم میوه را با سود کمتر عرضه کنیم، زیرا مردم قدرت خرید ندارند.
کاهش قدرت خرید
به دلیل تورم سال‌های اخیر
سراغی از رئیس اتاق اصناف مشهد هم گرفتیم و وضعیت بازار شب عید را از او جویا شدیم.
محمود بنانژاد با بیان اینکه در مقایسه با سال گذشته به لحاظ اقلام کالایی در سطح بازار مشهد کمبودی وجود ندارد، می‌گوید: موجودی بازار برای پاسخ به نیازهای مردم کافی است، اما به نظر من قدرت خرید مردم به دلیل تورم سال‌های اخیر کاهش یافته و این مساله تأثیر خود را بر بازار می‌گذارد و باعث رکود بازار می‌شود.
رئیس اتاق اصناف مشهد ادامه می‌دهد: تلاش کردیم از طریق برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا، فروش‌های فوق‌العاده و ارائه تخفیف‌ها تا حدودی بازار را به سمتی ببریم که مردم قدرت خرید داشته باشند.
بنانژاد در خصوص تمهیدات اتاق اصناف برای بازرسی و نظارت بر بازار با تأکید بر اینکه در حال حاضر بازار با توجه به رکود، «خودتنظیمی» انجام می‌دهد، تصریح می‌کند: مانورهای واحد بازرسی و نظارت اتاق اصناف در سطح شهر از ۱۲ اسفند ماه آغاز شده که این واحدها در قالب ۲۰ اکیپ دو تا شش نفره با همکاری سازمان صنعت و معدن بر اصناف سطح شهر به ویژه در مناطق زائرپذیر نظارت می‌کنند.
رئیس اتاق اصناف مشهد با بیان اینکه اتاق اصناف تنها وظیفه نظارت بر صنوف مختلف را بر عهده دارد، می‌افزاید: برخورد با واحدهای متخلف از طریق اداره کل تعزیرات حکومتی و برابر مقررات صورت می‌گیرد. وی ادامه می‌دهد: هر واحد صنفی اگر عرضه‌کننده یک قلم کالاست، اما در چندین قلم دیگر مصرف‌کننده است و باید سعی کنیم همه در کنار هم ضوابط قانونی را رعایت کنیم تا مشکلی ایجاد نشود.
بازار انتظارات را برآورده نمی‌کند
بدون شک وضعیت رکود و رونق بازار در مقایسه با سال‌های گذشته یا دیگر ایام سال تعیین و مطرح می‌شود.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در همین رابطه می‌گوید: معمولا انتظارها این است که در آستانه نوروز نسبت به روزهای عادی سال شاهد پیک خریدها باشیم و وضعیت بازار بهتر باشد؛ این بهتر بودن بازار و رکود یا رونق آن در قالب همین مقایسه با دیگر ایام سال صورت می‌گیرد.
علی باخرد ادامه می‌دهد: امسال نیز بازار در مجموع نسبت به روزهای عادی از رکود خارج شده اگر چه که ممکن است انتظارات را برآورده نکند.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با اعتقاد بر اینکه دلایل رکود بازار تنها به بازار مربوط نیست، می‌افزاید: بخشی از این امر به کاهش نقدینگی مردم نسبت به گذشته برمی‌گردد.
باخرد به این نکته نیز اشاره می‌کند که تخلفات احتمالی در زمان رکود و رونق بازار با هم متفاوت است و می‌گوید: برخی تخلفات مانند گران‌فروشی حاصل رونق بازار است، اما کم‌فروشی در دوران رکود اتفاق می‌افتد یا عدم صدور فاکتورهای فروش در زمان رکود صورت می‌گیرد و ... بنابراین با توجه به تجربه سال‌های گذشته و بسته به چرخش نوع تخلفاتی که ممکن است در بازار انجام شود، امسال هم یک سری طرح‌های نظارتی را اجرا می‌کنیم که اقدامات مقدماتی آن از یک ماه گذشته آغاز شده و از ۱۵ اسفند نیز خود این طرحها در حال اجراست.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با بیان اینکه نظارت‌ها در حوزه‌های مختلف خدماتی، عرضه کالاهای مختلف، خدمات سفر و ... صورت می‌گیرد، تصریح می‌کند: اقدامات حوزه نظارتی سازمان به دو دسته بازرسی و رسیدگی به شکایات تقسیم می‌شود. وی ادامه می‌دهد: در حوزه بازرسی از 15 اسفند ماه هفت پایگاه در سطح شهر فعال است و بازرسان سازمان نیز با مراجعه مستقیم بر بازارهای سطح شهر نظارت می‌کنند.
باخرد با اشاره به اینکه در مجموع ۳۰۰ بازرس در این ایام در سطح استان فعال هستند، عنوان می‌کند: از این تعداد ۱۵۰ نفر در مشهد و مابقی در هفت شهرستان استان فعالیت می‌کنند.
معاون بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یادآور می‌شود: رسیدگی به شکایات تلفنی ظرف مدت 48 ساعت انجام می‌شود و رسیدگی به شکایات مکتوب 10 تا 15 روز زمان می‌برد.
فعالیت 300 بازرس در طرح «پایش بازار»
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی یکی دیگر از مسئولانی است که حوزه کاری وی مرتبط با بازار شب عید است.
علی غفوری‌مقدم معتقد است: در روزهای پایانی اسفند ماه در آستانه نوروز تقاضای مردم برای خرید اقلام افزایش می‌یابد و همین امر باعث ایجاد شور و نشاطی در بازار می‌شود که اکنون نیز شاهد آن هستیم.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ادامه می‌دهد: تلاش کرده‌ایم زمینه مناسب‌تری برای بازار شب عید فراهم کنیم و برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه‌های بهاره عرضه مستقیم کالا در همین راستاست که باعث جلوگیری از آشفتگی بازار نیز می‌شود.
غفوری‌مقدم به برگزاری 26 نمایشگاه بهاره در 24 شهرستان استان اشاره و خاطرنشان می‌کند: در مجموع حدود 3000 غرفه در این نمایشگاه‌ها برپا شده است که همین نمایشگاه‌ها نیز هیجانی را در بازار ایجاد می‌کنند.
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان با اشاره به طرح «پایش بازار» تصریح می‌کند: این طرح از ۱۵ اسفند در حال اجراست و تا ۱۵ فروردین ادامه دارد. در این طرح بیش از ۳۰۰ نفر از بازرسان سازمان، اتحادیه‌ها و اصناف حضور دارند و بر قیمت‌ها نظارت می‌کنند.
دوره گذار اقتصاد
اگرچه گزارش‌های ارائه شده از سوی دولت به طور کلی از بهبود وضعیت اقتصادی جامعه حکایت دارد با این حال بسیاری از صاحب‌نظران پایین بودن قدرت خرید مردم و کمبود نقدینگی آنان را از دلایل رکود بازار می‌دانند؛ علت این امر را از یکی از اعضای هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد جویا شدیم.
دکتر علی چشمی در این‌باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: کشور ما اکنون در دوره گذار از شرایط تورمی به یک دوره باثبات است که در این دوره گذار دو مؤلفه درآمدها و مصرف تغییر می‌کند. برای مثال دولت اکنون آمار می‌دهد رشد اقتصادی مثبت است و برای سال آینده نیز پیش‌بینی رشد اقتصادی ۲.۵ درصد ارائه می‌شود که این امر نشان‌دهنده افزایش درآمدهاست، اما باید توجه کنیم که نوع درآمدها نسبت به شرایط تورمی سال‌های قبل در حال تغییر است. به‌عبارت دیگر در آن شرایط تورمی نوعی از درآمدها ایجاد می‌شد که با درآمدهای وضعیت کنونی متفاوت است.
این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه درآمدها به لحاظ میزان مصرف در بازارهای مختلف دارای اهمیت است، خاطرنشان می‌کند: بر اساس گزارش‌ها در حال حاضر درآمدهایی که در دوره رشد اقتصادی حاصل شده عمدتا متوجه تولیدکنندگان صنعت، خدمات، کشاورزی و ... است؛ باید این نکته را در نظر گرفت که آیا این درآمدها به قشر مصرف‌کننده می‌رسد یا خیر.
چشمی با اعتقاد بر اینکه در شرایط تورمی شدید دو سه سال قبل برخی مشاغل در اختیار مردمی بود که بیشتر مصرف‌کننده بودند، تصریح می‌کند: به عبارت اقتصادی درآمدهایی برای گروهی از افراد ایجاد می‌شد که میل به مصرف آنان بیشتر بود، اما اکنون درآمد این قشر مصرف‌کننده کاهش یافته است. وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر حقوق کارمندان دولت و کارگران نیز در این سال‌ها به اندازه تورم افزایش نیافته و شواهد نشان می‌دهد اگر درآمدی هم ایجاد شده، به افراد مصرف‌کننده جامعه نرسیده و به همین دلیل شاهد هستیم ایجاد درآمدها به مقدار مصرفی منجر نشده است که باعث کسب‌وکارهای مختلف شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با تأکید بر اینکه باید توجه داشته باشیم رکودی که همزمان با تورم وجود داشته بر اثر این سیاست‌های ضد تورمی تعمیق نشود، در خصوص تفکیک نوع درآمدها در سطح جامعه می‌گوید: درآمدها از محل دستمزد، سود بنگاه‌ها، اجاره یا بهره است. وی به کاهش تورم در کشور اشاره می‌کند و می‌افزاید: با این حال درآمدهای بهره‌ای هنوز هم سهم بالایی در جامعه دارند که معمولا به صورت بهره بانکی خود را نشان می‌دهد؛ این درآمدهای بهره‌ای بالا معمولا سهم افرادی است که میل مصرف پایینی دارند و پس‌اندازکنندگان جامعه به شمار می‌روند و سهم اندکی از درآمد خود را مصرف می‌کنند؛ این معیار نیز نشان می‌دهد که درآمد در جامعه به مصرفی که به فروشندگان مختلف برسد، منجر نشده است.
«مسابقه مصرف» دلیل کسادی بازار
چشمی «مسابقه مصرف» را از دیگر دلایل کسادی بازار می‌داند و عنوان می‌کند: در شرایط تورمی «مسابقه مصرف» در جامعه وجود داشت و اگر افراد مصرف خود را جلو می‌انداختند، می‌توانستند منتفع شوند؛ به عبارت دیگر به دلیل افزایش قیمت‌ها و تورم شدید، مصرف این ماه یا امسال نسبت به ماه یا سال بعد مقرون به‌صرفه‌تر بود و به همین دلیل میل به مصرف خانوارها افزایش و میل به پس‌انداز آنان کاهش شدیدی داشت.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه با تثبیت نسبی قیمت‌ها این مسابقه مصرفی نیز بین خانوارها بسیار کمتر شده و خانواده‌ها در کالاهای غیرضروری مسابقه مصرف ندارند، می‌افزاید: این شواهد نشان می‌دهد هرچند تولید و درآمد طبق آمارهای کلی بهبود یافته، اما این‌ها باعث نشده است مصرف جامعه به سرعت افزایش یابد.
چشمی با اشاره به اینکه معمولا کشورها برای جلوگیری از شرایط رکودی راهکارهای مختلفی دارند که در کشور ما در چند وقت اخیر عکس آن سیاست‌گذاری شده است، اظهار می‌کند: یکی از این راهکارها تحریک تقاضا با کاهش نرخ‌بهره اسمی است که می‌بینیم این مساله محقق نشده و دولت هم نشان نمی‌دهد که برای محقق کردن آن برنامه‌ای داشته باشد.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی راهکار دیگر را تحریک تقاضا از طریق کاهش مالیات‌ها می‌داند و می‌گوید: اما می‌بینیم دولت ما در سال‌های اخیر دقیقا عکس آن عمل کرده است و با توجه به اینکه کسب‌وکارها در شرایط رکودی هستند، اما نرخ مالیات برارزش افزوده افزایش می‌یابد یا دولت به اشکال مختلف سعی می‌کند از کسب‌وکارها مالیات بیشتری بگیرد به ویژه وقتی مالیات‌ها علی‌الرأس هستند، دیدیم افرادی که زیان‌ده بودند در این چند سال باز هم مالیات پرداخت می‌کردند که این مساله نگران‌کننده است.
چشمی راهکار دیگر را تحریک تقاضای جامعه از طریق اجرای طرح‌های عمرانی برمی‌شمارد و تصریح می‌کند: دولت در اواخر سال گذشته و در سال جاری در این زمینه بهتر از سال‌های قبل عمل کرده، اما محدودیت‌هایی نیز دارد؛ بودجه‌های عمرانی دولت افزایش یافته، اما محدودیت درآمدهای نفتی نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی در خصوص بازارهای شهر مشهد با توجه به زائرپذیر بودن این شهر خاطرنشان می‌کند: زائران معمولا به صورت فصلی به مشهد سفر می‌کنند و کسب‌وکارهای مرتبط با زائران در ایام پیک رونق دارند و در سایر ایام نیز از رکود رنج می‌برند؛ به نظر من باید سیاست‌گذاری برای فصلی بودن فعالیت‌ها صورت گیرد و راهکارهایی ارائه شود و اگرچه که ایام پیک را نمی‌توان سرشکن کرد، اما نهادهای مرتبط می‌توانند سیاست‌گذاری را در سطح بالا انجام دهند.
چشمی به این نکته نیز اشاره می‌کند که شهرداری به دلیل کاهش درآمدهای ناشی از ساخت‌وساز به اشکال مختلف عوارض بیشتری از مردم می‌گیرد یا سعی می‌کند این اقدام را انجام دهد و می‌گوید: عوارض شهرداری هم مانند مالیات است و به عبارت دیگر در شرایط رکودی نباید افزایش یابد و از شهروندان اخذ شود؛ این هم به نظر من مساله مهمی است که در شهر می‌توان درباره آن راهکارهای بهتری ارائه داد.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی با اعتقاد بر اینکه بحران‌های مالی و بانکی که اخیرا در استان داشتیم، نشان می‌دهد، نمی‌توانیم موضوعات اقتصادی استان را، قبل از ورود به مرحله بحران، مدیریت کنیم، تصریح می‌کند: باید بتوان به طور کلی برای موضوعات اقتصادی استان سیاست‌گذاری درستی انجام داد تا در بحران‌ها به مرکز چشم نداشته باشیم و به اعتقاد من جای یک مرکز استانی برای هماهنگی موضوعات اقتصادی و سیاست‌گذاری منطقه‌ای خالی است.
آمارهای موجود حاکی از بهبود وضعیت اقتصادی در سطح کلان است، اما باید منتظر ماند و دید این بهبود کلان چه زمانی تأثیر خود را بر عرصه‌های خرد اقتصاد می‌گذارد و نارضایتی مردم و فروشندگان به رضایت حداقلی تبدیل خواهد شد؟
ارسال نظر