توسعه روابط اقتصادی ایران و کره‌جنوبی

ایران و کره‌جنوبی که از گذشته روابط تجاری نسبتا گسترده‌ای در حوزه‌های نفتی و غیر نفتی با یکدیگر داشته‌اند، به نظر می‌رسد در دوران رفع تحریم‌های اقتصادی فصل جدیدی از روابط و مناسبات اقتصادی را با یکدیگر آغاز کرده‌اند.به‌طور کلی پیشینه روابط تجاری و اقتصادی ایران و کره‌جنوبی به حدود ۴۰ سال پیش باز می‌گردد، جایی که در آبان ۱۳۵۴ اولین کمیسیون مشترک اقتصادی و فنی دو کشور برگزار و به دنبال آن همکاری‌های تجاری و بازرگانی در زمینه‌هایی چون نساجی، شیلات، مخابرات، صنایع خودروسازی، نفت،گردشگری و... در آن دوران میان دو کشور برقرار شد.پس از انقلاب اسلامی نیز همکاری‌های دو کشور وارد ابعاد تازه‌ای شد و روابط و همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های فنی و صنعتی ارتقا یافت، به گونه‌ای که کره‌جنوبی و شرکت‌های بزرگ آن از گسترش همکاری‌ها استقبال کردند و حجم مبادلات تجاری دو کشور از ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷، در سال ۱۳۷۶ به ۱/ ۸ میلیارد دلار و در سال ۱۳۸۹ به ۱۱/ ۵ میلیارد دلار افزایش یافت و این روند افزایشی نیز در سال ۲۰۱۱ ادامه داشت و نهایتا به رقم ۱۸/ ۵ میلیارد دلار بالغ گردید.

به‌طور کلی طی سال‌های گذشته، ایران اصلی‌ترین کشور صادرکننده نفت به کره‌جنوبی بوده و به‌طور متقابل کره‌جنوبی اصلی‌ترین کشور صادرکننده تجهیزات اتومبیل‌سازی، ماشین‌سازی و صنایع الکترونیکی به ایران بوده است و همچنین بر طبق گزارش خبرگزاری یونهاپ کره‌جنوبی تا سال ۲۰۱۲ و پیش از تشدید تحریم‌ها، کره‌جنوبی چهارمین شریک تجاری ایران به حساب می‌آمد. هر چند این روابط میان دو کشور در دوران تحریم‌های اقتصادی ایران با افت قابل توجهی رو به رو شد و به‌ویژه صادرات نفت ایران به کره‌جنوبی تا حدود زیادی کاهش یافت. اما طی ماه‌های اخیر و پس از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ و همچنین آغاز روند رفع تحریم‌های اقتصادی، هیات‌های تجاری بلند پایه متعددی به ایران سفر کردند و با مقامات دولتی و همچنین بخش خصوصی ایران دیدار و گفت‌وگو کردند و در این میان هیاتی متشکل از شرکت‌های معتبر کره‌جنوبی به ایران آمدند و مذاکرات جدی را برای شروع همکاری‌های مجدد آغاز کردند.در این خصوص مسعود خوانساری - رئیس اتاق بازرگانی تهران - از عزم جدی کره‌جنوبی برای سرمایه‌گذاری در ایران خبر داد و گفت به نظر می‌رسد کره‌ای‌ها چند گام جلوتر از اروپایی‌ها برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام آمادگی کرده‌اند و عنوان کرده‌اند که پنج میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در بخش سلامت ایران اختصاص داده‌اند.

طبق تفاهم صورت گرفته بین دوکشور، قرار است با فراهم آوردن شرایط لازم، اگزیم بانک کره‌جنوبی اعتباری به ارزش ۵ میلیارد دلار جهت ساخت و تجهیزات در ایران سرمایه‌گذاری کند. همچنین با هماهنگی سازمان سرمایه‌گذاری و بانک مرکزی طی ماه‌های آتی موافقت‌نامه تامین مالی این اعتبار نیز مذاکره و نهایی خواهد شد.اما در بخش‌های دیگر از جمله پتروشیمی، شرکت هیوندای کره‌جنوبی به دنبال سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پتروشیمی ایران است. این شرکت مطرح کره‌ای در کنار شرکت‌های بزرگ اروپایی برای مشارکت در تولید و توسعه محصولات پتروشیمی ایران ابراز علاقه کرده‌است. در این خصوص نیز مشاور معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت ایران برآورد کرده است که بخش انرژی ایران به بیش از ۱۷۳ میلیارد سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادستی، میان دستی و پایین‌دستی نیاز دارد.در زمینه همکاری‌های دو کشور در بخش انرژی، وزارت تجارت، صنعت و انرژی کره‌جنوبی اعلام کرده است که شرکت‌های کره‌ای حاضر هستند از قابلیت‌های خود برای اجرای طرح‌های بزرگی که ایران برای بازسازی زیرساخت‌ها،تنوع بخشیدن به صنایع و توسعه میادین انرژی در دوران پس از تحریم‌ها به دنبال آن هستند استفاده کنند.در مجموع این‌گونه به نظر می‌رسد که طی ماه‌های آینده باید منتظر عملیاتی شدن برنامه‌های جدید همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان ایران و کره‌جنوبی باشیم، تعاملاتی که به نظر می‌رسد می‌تواند نقطه آغازی برای فصل جدید همکاری‌های دو کشور باشد.

در آخرین تعاملات بین ایران و کره‌جنوبی پارک گئون هی، رئیس‌جمهور کره‌جنوبی در سفری تاریخی وارد تهران شد و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران قرار گرفت.این نخستین بار است که رئیس‌جمهوری از کشور کره‌جنوبی به ایران می‌آید.هیاتی ۲۳۶ نفره متشکل از مقامات، روسای شرکت‌های کره‌‎ای و صاحبان صنایع، رئیس‌جمهور کره‌جنوبی را در این سفر همراهی کردند. حسن روحانی روز دوشنبه ۱۳ اردیبهشت در یک نشست خبری مشترک با رئیس‌جمهور کره‌جنوبی گفت: «۱۹ سند بین مقامات دولتی دو کشور به امضا رسید و اسناد متعدد دیگری نیز توسط بخش‌های خصوصی ایران و کره‌جنوبی به امضا خواهد رسید و دو طرف تصمیم گرفتیم رقم مبادلات تجاری خود را از حدود ۶ میلیارد دلار کنونی به سه برابر یعنی ۱۸ میلیارد دلار افزایش دهیم.» رئیس‌جمهور ایران همچنین از توسعه روابط فرهنگی، علمی و فناورانه و فعالیت مشترک دو کشور در این زمینه خبر داد و گفت: «گردشگری و توریسم و برقراری پرواز مستقیم سئول به تهران و نیز سرمایه‌گذاری بخش‌های کره‌ای در زیرساخت‌های مربوط به توریسم در ایران از جمله ساخت هتل از موضوعاتی بود که در مذاکرات خود آن را مورد تاکید قرار دادیم.»روحانی با بیان اینکه در جریان سفر رئیس‌جمهور کره‌جنوبی به ایران توافقات مهمی انجام شده است، افزود: «یکی از این توافقات تبدیل روابط تجاری دو کشور به روابط راهبردی و ریشه‌دار است که برای ایجاد این تحول بزرگ، شرکت‌های کره‌جنوبی به سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های مشترک اقتصادی با ایران مبادرت خواهند کرد و در کنار این فعالیت‌ها فناوری‌های پیشرفته وارد ایران خواهد شد.»

وی همچنین امنیت شبه جزیره کره و خاورمیانه را برای توسعه هر چه بیشتر روابط دو کشور بسیار حائز اهمیت دانست و تصریح کرد: «ایران خواهان صلح و ثبات در شبه‌جزیره کره است و به‌طور اصولی با هرگونه ساخت سلاح کشتار جمعی مخالفیم. خواست ما عاری شدن جهان از سلاح کشتار جمعی و هسته‌ای به‌ویژه در شبه جزیره کره و منطقه خاورمیانه است.»فصل جدیدی در روابط ایران با جامعه بین‌المللی آغاز شده است. پارک گئون هی، رئیس‌جمهور کره‌جنوبی نیز در این نشست خبری با اشاره به اینکه از زمان برقراری روابط دیپلماتیک تهران - سئول در سال ۱۹۶۲ میلادی تاکنون این نخستین دیدار رئیس‌جمهور کره‌جنوبی از ایران است، افزود: «زمانی که فصل جدیدی در توسعه روابط ایران با جامعه بین‌المللی آغاز شده این سفر مهم و تاریخی انجام می‌شود و دو طرف علاقه مند هستیم که مناسبات و همکاری‌های خود را در بخش‌های مختلف هر چه بیشتر گسترش دهیم.» وی با اشاره به ترسیم چشم‌اندازی از روند توسعه روابط تهران-سئول گفت: «در جریان این سفر نخستین بیانیه مشترک دو کشور صادر خواهد شد و این می‌تواند راهنمای خوبی برای توسعه روابط تهران-سئول باشد.»جست‌وجوی راه‌های تقویت همکاری مشترک در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و امضای اسناد متعددی با هدف ایجاد تحرکی جدی در روابط رو به توسعه دو کشور، از جمله محورهای مذاکرات پارک و روحانی و هیات‌های عالی رتبه ایران و کره‌جنوبی بود.۴۴ تفاهم نامه بین دو کشور به امضا رسید که از این تعداد، ۱۹ تفاهم‌نامه در حضور روسای جمهوری به امضا رسید و بقیه در چارچوب تجاری بین فعالان اقتصادی امضا شد. موافقت‌نامه حمل‌ونقل دریایی میان دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری کره‌جنوبی، یادداشت تفاهم چارچوب همکاری در زمینه حمل‌ونقل و امور زیربنایی، یادداشت تفاهم همکاری‌های نفت، گاز طبیعی، پالایشگاه و پتروشیمی، یادداشت تفاهم درخصوص همکاری در زمینه منابع آب، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه توسعه انرژی الکتریکی و صنایع جدید انرژی و یادداشت تفاهم همکاری در زمینه ماهیگیری و آبزیان از جمله اسنادی بود که روز دوشنبه (۱۳ اردیبهشت) امضا شد.

مقامات بلندپایه ایران و کره‌جنوبی همچنین یادداشت تفاهم همکاری در زمینه علوم و تکنولوژی، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه آموزش عالی، یادداشت تفاهم همکاری اعلام سال ۲۰۱۷ به‌عنوان سال فرهنگی و تاسیس مرکز فرهنگی کره در تهران و مرکز فرهنگی ایران در سئول، سند برنامه مبادلات فرهنگی، علمی و آموزشی دولت جمهوری اسلامی ایران و کره‌جنوبی، یادداشت تفاهم همکاری توسعه بنادر و یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مراقبت‌های بهداشتی و علوم پزشکی امضا کردند.یادداشت تفاهم همکاری وزارت بهداشت و آموزش پزشکی و وزارت بهداشت و رفاه کره‌جنوبی و بانک صادرات و واردات کره‌جنوبی، معاهده معاضدت حقوقی دوجانبه در امور کیفری، معاهده استرداد مجرمین، یادداشت تفاهم همکاری میان وزارت امور اقتصاد و دارایی و شرکت بیمه تجاری کره‌جنوبی، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه تکنولوژی‌های فرهنگی و صنایع خلاق، چارچوب توافق همکاری و توافقنامه همکاری و کمک‌های اداری دوجانبه در امور گمرکی میان دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری کره، از دیگر اسنادی بود که در حضور روسای جمهور ایران و کره‌جنوبی و به منظور ایجاد تحرک جدید در روابط دو کشور به امضا رسید. در جریان این سفر سه روزه، همایش بررسی راه‎های تقویت و گسترش روابط اقتصادی و تجاری تهران-سئول در دوره پسا برجام و فرصت‎های سرمایه‌گذاری شرکت‎های کره‌ای در پروژه‎های اقتصادی ایران، در تهران برگزار شد. همزمان با سفر رئیس‌جمهور کره‌جنوبی به ایران، واردات میعانات نفتی این کشور از تهران تا ۱۰ برابر افزایش یافت و به ۳۰۰ هزار بشکه در روز رسید. همچنین واردات صد هزار بشکه‎ای نفت خام این کشور از تهران به زودی به دو برابر افزایش خواهد یافت.