همه‌پرسی  اهـرم فشـار
«فشار از مردم، چانه‌زنی از سیاستمداران» حربه سیپراس نخست‌وزیر یونان شده است. برخی می‌گویند او با برگزاری همه‌پرسی قصد داشته تا یک قدرتنمایی در برابر اتحادیه اروپا داشته باشد تا بتواند در برابر آنها توان چانه‌زنی‌های خود را بالا ببرد. برای همین، برخی اعتقاد دارند او دست به یک بازی دوگانه زده است. درحالی‌که او با رای منفی مردم نسبت به سیاست‌های ریاضتی توانسته دست بالا را در مذاکرات این کشور با تروییکای موسوم به کمک‌های مالی پیدا کند، همزمان برای جلب رضایت آنها وزیر دفاع خود را که یک اولترا مارکسیست محسوب می‌شود، وادار به استعفا می‌کند، تا نشان دهد هنوز دود سفید صلح از دودکش یونانی‌ها بیرون می‌آید و قرار نیست رای «نه» مردم یونان یک ضربه نهایی برای اتحادیه اروپا باشد و رگ حیات این کشور را با این اتحادیه قطع کند.


به نوشته روزنامه گاردین، تاکنون رای منفی مردم یونان به خواسته‌های کشورهای یورو یک قربانی داشت: «یانیس واروفاکیس»، وزیراقتصاد و دارایی یونان که در پیشانی مبارزه با کشورهای یورو قرار داشت. او پس از اینکه مردم این کشور به خواسته‌های کشورهای اروپایی «نه» گفتند از سمت خود استعفا کرد. گفته می‌شود او تحت فشار آلکسی سیپراس مجبور به استعفا شده است. او یکی از مارکسیست‌های تندرویی بود که کشورهای اروپایی را به‌دلیل اتخاذ رویه موجود تروریست خطاب کرده بود. برخی می‌گویند این استعفای اجباری در دولت چپگرای یونان حاوی پیام صلحِ سیپراس به کشورهای ناحیه یورو است.


همزمان اروپایی‌ها که فریاد «نه» را از یونانی‌ها شنیدند، وارد جلسه اضطراری شدند. مرکل و فرانسیس اولاند پس از نهایی شدن آرای مردم یونان که در آن مشخص شده است مردم این کشور خواستار ریاضت اقتصادی نیستند و از دولت خود برای رها کردن طرح‌های ریاضتی حمایت می‌کنند، وارد شور شدند اما هنوز واکنش قاطعی نشان نداده‌اند. به گفته برخی کارشناسان این رای ممکن است ابهامات موجود را بین دو طرف افزایش دهد. البته برخی اعتقاد دارند اتحادیه اروپا به رهبری مرکل از خواسته‌های خود عقب‌نشینی نخواهد کرد و در نهایت یونان اگر قصد باقی ماندن در این اتحادیه را دارد باید تن به اصلاحات اقتصادی بدهد.


در این‌باره سیگمالر گابریل، معاون صدراعظم آلمان اعتقاد دارد که رای حاصله معادلات موجود را پیچیده‌تر کرده است. او می‌گوید تصورش سخت است تا اتحادیه اروپا مجددا با یونان وارد مذاکره شود. برخی از سیاستمداران اروپایی اعتقاد دارند حضور کشورهایی مثل یونان، خواسته یا ناخواسته موجب عقب افتادن حل بحران رکود فراگیر در این قاره سبز می‌شود. این دسته مایل هستند تا بدون خونریزی بیشتر رگ حیاتی کشورهایی مثل یونان در این ناحیه قطع شود و در اقدامی خودخواسته از حوزه پولی یورو خارج شوند. برخی دیگر در مقابل اعتقاد دارند خروج یونان از ناحیه یورو ممکن است کشورهایی مثل اسپانیا و فرانسه را نیز ترغیب کند برای رهایی از این سیاست ریاضتی مایل به خروج از اتحادیه اروپا باشند.
چند صباحی است که حضور گروه‌های ضداتحادیه در کشورهای اروپایی کابوسی برای کشورهای حوزه یورو شده است. گفته می‌شد یونان جزو نخستین کشورهایی خواهد بود که از این ناحیه خواهد برید و راهی سوای راه اتحادیه اروپا در پیش خواهد گرفت.


شعارهای انتخاباتی سیپراس نیز چنین شائبه‌ای را تقویت می‌کرد اما سیپراس در عمل نشان داده که دل در گرو اتحادیه دارد و در فردای همه‌پرسی که برای وی یک پیروزی به‌حساب می‌آمد، پرچم صلح را بالای سر خود برد و گفت این رای به منزله جدایی آتن از حوزه پولی یورو نیست.
در این راستا اتحادیه اروپا، شرط کمک‌های مالی خودش را منوط به اجرای اصلاحات پولی و مالی و اجرای برنامه‌های ریاضت اقتصادی کرده است. قرار است امروز دوباره سران اتحادیه اروپا در این مورد وارد جلسه شوند. به‌رغم اینکه کشورهای اروپایی گفته‌اند به خواست مردم این کشور احترام می‌گذارند، اما ممکن است اتحادیه اروپا انعطاف چندانی در مورد یونان به خرج ندهد. وزیر خارجه آلمان می‌گوید: اکنون توپ در زمین یونان است. آنها باید تصمیم بگیرند که در حوزه مالی یورو بمانند یا نه. فرانک والتراشتاین‌مایر، وزیر خارجه آلمان در واکنش به نتایج این همه پرسی گفت: «ما باید این نتیجه را بپذیریم. این نتیجه همه‌پرسی است که مردم یونان با تعداد زیادی در آن مشارکت کردند. در وضعیت کنونی این یونان است که باید تصمیم بگیرد و توپ در زمین آتن است.» با وجود این، اکنون گزینه دیگری برای این کشور مطرح شده است که فارغ از گزینه‌های پیشین است.


برخی می‌گویند یونان ممکن است در صورت تن ندادن به خواسته‌های اتحادیه اروپا، تنها کمک‌های بشردوستانه دریافت کند. مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا نیز گفت: «از آنجا که معتقدم مردم یونان در طول هفته گذشته و زندگی روزمره با شرایط دشواری روبه‌رو هستند، ما حداکثر امروز در نشست اعضای منطقه یورو، درباره برنامه کمک‌های بشردوستانه به یونان گفت‌وگو می‌کنیم. شهروندان عادی، بازنشستگان، افراد بیمار و کودکان در مهدکودک‌ها نباید بهای این وضعیت تراژیک را بپردازند، وضعیتی که دولت و مردم رای «نه» برای کشور به ارمغان آوردند.» در همه‌پرسی روز گذشته مردم این کشور با رای ۶۱ درصدی به خواسته‌های اتحادیه اروپا برای اجرای برنامه‌های ریاضتی «نه» گفتند و در مقابل این دسته، تنها ۳۹ درصد معتقد بودند که آتن باید برای فرار از بحران رکود اقتصادی تن به برنامه‌های ریاضتی اتحادیه اروپا بدهد.


آخرین طرح نجات مالی یونان دو هفته پیش منقضی شد و این کشور از بازپرداخت قسط یک میلیارد و 600 میلیون یورویی به صندوق بین‌المللی پول بازماند. سه وام‌دهنده اصلی به یونان، یعنی کمیسیون اروپایی (بازوی اجرایی اتحادیه اروپا)، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین‌المللی پول موسوم به تروییکا، برای ادامه کمک‌های مالی از مقام‌های آتن خواسته‌اند تا از میزان حمایت‌های دولتی به صندوق‌های بازنشستگی بکاهند و نرخ مالیات را افزایش دهند اما این درخواست‌ها تاکنون با مقاومت دولت چپگرای یونان مواجه شده است. برخی می‌گویند اگر سیپراس، نخست‌وزیر یونان به این خواسته‌ها تن ندهد، ممکن است این کشور از حوزه مالی اتحادیه یورو اخراج شود.


رهبران اروپایی پیشتر نیز هشدار داده بودند اگر یونانی‌ها در این همه پرسی رای منفی به خواسته‌های اروپا بدهند این کشور از ناحیه یورو اخراج خواهد شد. حتی برخی مقامات یورو هشدار داده بودند تا یونان هرچه سریعتر تصمیم خود را پس از اعلام رای منفی به اتحادیه اروپا اعلام کند و در صورت تن ندادن به برنامه‌های ناحیه یورو این کشور باید به پول ملی خود بازگردد. تحلیلگران می‌گویند: در صورتی که یونان از حوزه پول واحد اروپایی - یورو- خارج شود، این اقدام به معنای شکست سیاست‌های آنگلا مرکل در مدیریت بحران مالی اتحادیه اروپا خواهد بود. جولیان راپولد، از موسسه روابط خارجی آلمان می‌گوید: خانم مرکل نگران تبعات غیرقابل پیش‌بینی خروج یونان از حوزه یورو همچون تقویت گروه‌های ضدیورو در برخی کشورهای اروپایی است: «مرکل دوست ندارد درباره‌اش بگویند او یونان را از حوزه یورو بیرون انداخته است.»


گفته می‌شود پس از مشخص شدن رای نهایی بازارها در این کشور با سقوط مواجه شده‌اند و بازارهای سهام کشورهای اروپایی نیز شرایط مشابهی را تجربه کرده‌اند. «جی پی مورگان» پیش‌بینی می‌کند نتایج همه‌پرسی روز یکشنبه یونان را به ترک پول واحد (یورو) سوق خواهد داد.


بی‌اعتمادی مردم به دولت یونان
شاهدان عینی می‌گویند مردم یونان روز یکشنبه هفتم ژوئیه در دو حوزه متفاوت صف‌های طویلی تشکیل داده بودند. ابتدا صف‌های طویلی که در حوزه‌های رای‌گیری به وجود آمده بود و دیگری صف‌هایی که دربرابر خودپردازهای بانک‌های این کشور شکل گرفته بود. به‌رغم اینکه مردم یونان روز یکشنبه به پای صندوق‌های رای رفتند تا به اتحادیه اروپا «نه» بگویند، همچنان فضای بی‌اعتمادی در این کشور موج می‌زند و مردم این کشور با هجوم به خودپردازهای بانک‌ها، در پی خروج سرمایه شان از این بانک‌ها بودند. درحالی‌که سیپراس، نخست‌وزیر یونان سعی داشته با جملات ملاطفت آمیزی فضا را در داخل کشورش و اتحادیه اروپا مساعد کند، اما سیپراس در هر دو جبهه با مشکلاتی مواجه شده است.
سیپراس پس از اینکه رای «نه» مردم این کشور را به دست آورد، در سخنانی نه چندان فاتحانه اعلام کرد: این رای به منزله خروج یونان از ناحیه یورو نیست. او در یک برنامه زنده تلویزیونی گفت: «امروز با توجه به شرایط بسیار دشوار هفته گذشته، شما انتخاب بسیار شجاعانه‌ای انجام دادید. با این حال من کاملا آگاهم که رای امروز شما، رای به قطع رابطه با اتحادیه اروپا نیست؛ بلکه حکمی برای تقویت موضع ما در مذاکرات برای یافتن راه‌حلی با دوام است. یونان به میز مذاکرات برمی‌گردد، اولویت نخست ما عادی‌سازی سیستم بانکی در اسرع وقت برای دستیابی به ثبات مالی است. مطمئنم که بانک مرکزی اروپا کاملا شرایط مالی عمومی یونان و همچنین ابعاد انسانی این بحران را در کشور ما درک می‌کند.» فارغ از سخنان نخست‌وزیر یونان اوضاع در بیرون چندان بر وفق مراد وی نیست. اعضای اتحادیه اروپا سعی می‌کنند تا یونان را همچنان به اجرای اصلاحات اقتصادی راضی کنند و در داخل خانه نیز کسانی هستند که خواستار پایان دادن به اجرای برنامه‌های ریاضتی هستند.


درحالی‌که روز یکشنبه نخست‌وزیر یونان نطق ملایم خود را از شبکه‌های تلویزیونی این کشور می‌خواند، مردمی که رای منفی به اجرای برنامه‌های ریاضتی یونان داده بودند به خیابان‌ها سرازیر شده و از دولت یونان خواستند تا هرچه سریع‌تر به این برنامه‌ها پایان بدهد. این افراد با حمل پرچم یونان و شعار «ریاضت کافی است» به خیابان‌ها آمده بودند.
یکی از این افراد می‌گوید: «مردم یونان از هیچ چیز نمی‌ترسند و رهبران اروپایی باید این را بدانند. ما خواهان یک اروپای دموکراتیک هستیم که در آن عدالت اجتماعی برقرار باشد. این چشم‌انداز سیپراس برای یونان و همه ماست.» خانم جوانی هم می‌گوید: «مردم موفق شدند به ترسشان غلبه کنند. به نظر من ما باید جلو برویم و به توافق برسیم. می‌دانیم که این توافق می‌تواند دردناک باشد. امیدواریم نظام سیاسی فاسد و پوسیده به پایان کارش برسد و شروع جدیدی برای کشور پیش رو داشته باشیم.»
مردم یونان اعتقاد دارند این رای می‌تواند دست بالا را به دولت این کشور در مذاکرات با اتحادیه اروپا بدهد. اما برخی می‌گویند مرکل اگر در یونان کوتاه بیاید مجبور است در برابر کشورهایی که شرایط مشابهی دارند رویکردی مشابه اتخاذ کند. کشورهایی مثل اسپانیا، ایتالیا و حتی فرانسه از شرایط مشابهی رنج می‌برند و این ممکن است مرکل را مجبور کند موضع سرسخت‌تری در قبال یونان بگیرد.