راهی به سوی توسعه و توانمندسازی افراد دارای معلولیت
نگین حسینی عضو بورد تخصصی ژورنال مطالعات معلولیت دانشگاه هاوایی «توسعه پایدار؛ نویدبخشیِ تکنولوژیک» شعار امسالِ سازمان ملل متحد برای روز جهانی افراد دارای معلولیت است- هرچند لفظ «شعار» عموما طنین خوبی در این حوزه‌ها ندارد و در اصل انگلیسی از آن به‌عنوان «تِم» یا «موضوع» روز جهانی یاد می‌شود- هر سال در آستانه دوم دسامبر یا 12 آذر و نیز مناسبت‌های مشابه در طول سال، این سوال در ذهن بیشتر افراد دارای معلولیت شکل می‌گیرد که «خب؛ یعنی چه؟ سالی دیگر و شعاری دیگر؟ و توجه‌ها فقط برای یک روز متوجه افراد دارای معلولیت می‌شود و می‌رود تا سال بعد...» واقعیت این است که نام‌گذاری سال‌ها با عناوین یا موضوعات مختلف، نه فقط نشان‌دهنده دامنه اهمیت آن موضوعات است؛ بلکه کشورهای عضو سازمان ملل و به‌عبارت دیگر، دولت‌ها را موظف می‌کند فعالیت‌های خود را در زمینه امور مرتبط با افراد دارای معلولیت، در حیطه مساله موردنظر متمرکز کنند و برنامه‌های ملی و محلی برای توسعه موضوع موردنظر داشته باشند.
موضوع امسال سازمان ملل «توسعه پایدار؛ نویدبخشیِ تکنولوژیک» برای افراد دارای معلولیت در کشور ما ایران از جهات مختلف حائز اهمیت است.
امروزه استفاده از ابزار و وسایل جدید ارتباطی، بسیاری از موانع سنتیِ ارتباطات فردی، گروهی، اجتماعی و نیز موانع ملموس فیزیکی (مانند مناسب نبودن راه‌ها و معابر) را از پیش روی افراد دارای معلولیت‌های مختلف برداشته است و آنها با استفاده از وسایل جدید ارتباطی و با عبور از مرزهای سنتی و فیزیکی، می‌توانند با مخاطبان مختلف در زمینه‌های متفاوت ارتباطی دوسویه برقرار کنند. فن‌آوری‌های جدید به توانمندسازی بسیاری از افراد دارای معلولیت‌های مختلف کمک شایان توجهی کرده و آنها را برای حضوری مستقل‌تر و موثرتر در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی آماده کرده‌اند. فن‌آوری‌های جدید حتی در خوداشتغالی افراد دارای معلولیت و درآمدزایی آنها مستقل از نهادهای دولتی و خصوصی نقش زیادی داشته‌اند. وسایل جدید ارتباطی با پتانسیل‌ فراوانی که در اختیار کاربرانِ دارای معلولیت قرار داده‌ و آنها را در عرصه‌های مختلف، اعم از آموزشی، ارتباطی، اشتغال، سرگرمی و بسیاری از حوزه‌های دیگر، همسانِ کاربران غیرمعلول کرده‌اند.
به نظر می‌رسد به پشتوانه تکنولوژی‌های جدید ارتباطی، تفاوت‌های سنتی تعریف شده میان جسمِ معلول و غیرمعلول، از میان برداشته شده است. افراد با توانایی‌ها و ناتوانی‌های مختلف فیزیکی، هنگام استفاده از ابزار جدید ارتباطی، قدرت و تواناییِ نسبتا مشابهی دارند و می‌توانند به دور از محدودیت‌های دنیای واقعی، در زمینه‌های مختلفِ دنیای مجازی، حضور و مشارکت داشته باشند.
پتانسیل تکنولوژی برای به خدمت گرفتن توانایی‌های افراد مختلف صرفنظر از وضعیت جسمی آنها یکی از بزرگ‌ترین مزایای این ابزار است که با گذر زمان و تکمیل برنامه‌های کمکی برای استفاده افراد با معلولیت‌های مختلف، اهمیت و تاثیر بیشتری در زندگی آنها پیدا می‌کند.
سازمان ملل با در نظر گرفتن موارد ذکر شده و اهمیت تکنولوژی‌های نوین در توانمند‌سازی افراد دارای معلولیت، کارکرد وسایل جدید را با توسعه پایدار کشورها گره زده و این باور را تقویت کرده است که کشورهای جهان نمی‌توانند بدون در نظر گرفتن نیازهای بزرگ‌ترین جمعیت اقلیت خود، یعنی افراد دارای معلولیت، برنامه‌های توسعه پایدار را پیش ببرند. موضوع امسال روز جهانی افراد دارای معلولیت، نه تنها اهمیت تکنولوژی را در زندگی افراد دارای معلولیت یادآور می‌شود، بلکه از دولت‌های عضو می‌خواهد با درک اهمیت و ضرورت استفاده افراد دارای معلولیت از فن‌آوری‌های نوین ارتباطی، این گروه از شهروندان خود را نیز در مسیر برنامه‌های توسعه قرار دهند و از پتانسیل و توانمندی آنها برای توسعه جوامع خود استفاده کنند. ضمن آنکه هیچ برنامه توسعه‌ای، بدون در نظر گرفتن نیاز گروه‌های اقلیت جامعه، پایدار و کامل نخواهد بود.
از این منظر دولت ایران نیز می‌باید اولویت‌های ویژه‌ای را در زمینه بهره‌گیری از فن‌آوری‌های ارتباطی برای افراد دارای معلولیت لحاظ کند. طرح‌های کمکی برای در اختیار گذاشتن کامپیوتر، به خصوص برای افراد دارای معلولیت در شهرستان‌ها و روستاهای دوردست و امکانِ استفاده از اینترنت پرسرعت می‌تواند گامی موثر و مهم در راستای تحقق موضوع امسال روز جهانی افراد دارای معلولیت باشد.
پیشنهاد می‌کنم سازمان بهزیستی و اداره‌های وابسته در شهرستان‌ها و روستاها با همکاری وزارت ارتباطات، طرح‌های واگذاری اینترنت پرسرعت به افراد دارای معلولیت را در اولویت برنامه‌های امسال خود قرار دهند. این موضوع به خصوص در مناطقی که امکان آمد و رفت افراد دارای معلولیت در خارج از خانه فراهم نیست و در جاهایی که هنوز مشکلات زیادی در مناسب‌سازی معابر همگانی وجود دارد، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی حوزه معلولیت نیز می‌توانند طرح‌های پیشنهادی خود را در این زمینه با سازمان بهزیستی و وزارت ارتباطات در میان بگذارند.
بدون تردید پیگیری موضوع روز جهانی افراد دارای معلولیت در قالب طرح‌ها و برنامه‌ها، باید یکی از اولویت‌های انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی افراد دارای معلولیت باشد تا این موضوع جهانی، صرفا در حد شعار باقی نماند و به عرصه عمل و کاربرد برسد.