فولاد مبارکه پیشرو دراقتصاد مقاومتی
دکتر بهرام سبحانی مدیر عامل فولاد مبارکه اصفهان در شهریور ماه 1389 رهبر معظم انقلاب در دیدار با جمعی از کارآفرینان و فعالان اقتصادی سراسر کشور، معنای واقعی کارآفرینی در کشور را تحقق اقتصاد مقاومتى دانسته و بر ضرورت به‌وجود آوردن یک اقتصاد مقاومتی در کشور تأکید کردند. از آن پس، اقتصاد مقاومتی به عنوان منظر اقتصادی«الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت»، تبدیل به موضوعی شد که نقل محافل خبری، اقتصادی و دانشگاهی کشور گردید و بسیاری از صاحب‌نظران آن را راهکار مناسبی برای شرایط کنونی اقتصاد کشور و مقابله فعال با تحریم‌ها و محدودیت‌های تحمیل شده به کشور و مردم شریف ایران دانستند. در همین راستا، مطالب بسیاری درباره چیستی اقتصاد مقاومتی و چگونگی کمک آن به اقتصاد کشور در بین محافل علمی و تخصصی صورت گرفت و مطالب گوناگونی در این زمینه به رشته تحریر در آمد.
امروز همگان کم و بیش از معنای اقتصاد مقاومتی، جایگاه آن در کشور و نیاز اقتصاد ما به این مفهوم بسیار مهم آگاه هستند. از این رو، پرداختن به تعریف این مفهوم هدف و مقصود اصلی این مطلب نیست. همان گونه که بیان شد، مطالب بسیار و گوناگونی در زمینه اقتصاد مقاومتی نوشته و عرضه شده است، اما مباحثی که در این مدت مطرح شده‌اند بیشتر نظری بوده و کمتر به جنبه عملی آن پرداخته شده است. درست است که اقتصاد مقاومتی مفهومی نوآورانه و بسیار مهم است، اما پیاده‌سازی و رسیدن به اهداف آن میسر نخواهد شد مگر با برداشتن گام‌های عملی در این زمینه.
شرکت فولاد مبارکه اصفهان با توجه به جایگاه و تجربه خود در صنعت کشور به ویژه صنعت استراتژیک فولاد و محصولات فولادی، از همان ابتدا با معرفی اقتصاد مقاومتی به اهمیت آن پی برد و آن را سر لوحه اهداف، استراتژی‌ها و برنامه‌های اجرایی خود قرار داد. در همین راستا، شرکت اقدام به تدوین استراتژی‌های مقاومتی و برنامه‌های اجرایی مربوطه در سطح صنعت و بنگاه و با توجه به مؤلفه‌های مطرح شده در رهنمودهای مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی ( سند چشم انداز بیست ساله کشور، سیاست‌های کلی بخش صنعت، سیاست‌های کلی تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی ) نمود. سپس نتایج اقدامات صورت گرفته در راستای اقتصاد مقاومتی در کتابی با عنوان «اقتصاد مقاومتی و استراتژی مقاومتی در صنعت» به رشته تحریر در آمد.
اکنون با توجه به نام گذاری سال جاری با عنوان «اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی» از سوی رهبر معظم انقلاب و لزوم توجه دوباره به اقتصاد و شکوفایی آن در کشور که نیازمند عزم ملی و مدیریت جهادی است، تمرکز بر مفهوم اقتصاد مقاومتی با رویکردی عملی می‌تواند زمینه ساز تحقق اهداف این نامگذاری باشد. در ادامه این مطلب، اقدامات عملی انجام گرفته در شرکت فولاد مبارکه اصفهان در این راستا معرفی می‌گردند.
به منظور پیاده سازی مفهوم اقتصاد مقاومتی و اجرایی کردن آن فولاد مبارکه اصفهان به کمک کارشناسان خود ابتدا به بررسی و شناسایی مؤلفه‌ها و ابعاد اقتصاد مقاومتی پرداخت و با طراحی الگوی «تدوین و جاری سازی استراتژی‌های مقاومتی» و در راستای سیاستهای کلی «چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404»، «سیاست‌های کلی تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» و «سیاست‌های کلی بخش صنعت» و همچنین فرصت‌ها و چالش‌های شناسایی شده در این زمینه، اقدام به تدوین استراتژی‌های مقاومتی پیشنهادی برای بخش صنعت نمود. سپس، با توجه به الگوی مدیریت استراتژی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی و استراتژی‌های تدوین شده پیشنهادی در بخش صنعت، استراتژی‌های مقاومتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان تدوین گردید.
مؤلفه‌ها و ابعاد اقتصاد مقاومتی
با تعمق در رهنمودهای مقام معظم رهبری، مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی استخراج می‌گردد . این مؤلفه‌ها، الزامات مقاوم سازی اقتصاد در مقابل تهدیدات آشکار و پنهان دشمنان می‌باشند و تکالیف دولت، صنعت و مردم در مسیر مقاوم سازی اقتصاد را مشخص می‌کنند (تصویر 1) . این مؤلفه‌ها عبارتند از:
برنامه ریزی و ثبات در برنامه‌های اقتصادی
مدیریت بهینه منابع ارزی
امنیت اقتصادی و مردمی کردن اقتصاد
توسعه کارآفرینی
توسعه اقتصاد و صنایع دانش بنیان
حمایت از تولید ملی
استفاده بهینه از منابع
توسعه صادرات غیر نفتی و کاهش اتکا به نفت
ارتقای فرهنگ کار
استفاده از تولیدات داخلی
مدیریت و اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از تجمل گرایی

pic۱


تصویر1- مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی در بخش صنعت


داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که ۸/۳۴ درصد از شاغلان کشور در بخش صنعت مشغول به‌کار هستند و این بخش بعد از بخش خدمات بیشترین میزان اشتغال را به خود اختصاص داده است(). همچنین، بخش صنعت و معدن با داشتن سهمی برابر با ۵/۱۹ درصد از تولید ناخالص ملی، از جایگاه مهمی در اقتصاد کشور برخوردار است() و تعاملات زیادی با سایر بخش‌های اقتصادی‌ دارد(). از این رو، تغییر سیاست‌های کلان دولت در این بخش علاوه بر اثرگذاری در خود بخش، اقتصاد ملی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
لذا با توجه به جایگاه مهم بخش صنعت در اقتصاد کشور از یک سو و ماهیت تحریم‌ها و جنگ اقتصادی دشمن (که به‌طور مستقیم بخش‌های نفت و صنعت کشور را هدف قرار داده است) از سوی دیگر، تدوین استراتژی‌های مقاومتی در این بخش بسیار ضروری بوده و بی‌تردید یکی از ارکان اصلی ایجاد اقتصاد مقاومتی، تدوین و اجرای اثربخش استراتژی‌های مقاومتی بخش صنعت خواهد بود.
تدوین و اجرای اثربخش استراتژی‌های مقاومتی بخش صنعت، امری مهم و خطیر بوده و مستلزم تبعیت از یک فرآیند نظام‌مند است. مطابق این فرآیند (تصویر ۲) سند چشم‌انداز بیست‌ساله کشور (به عنوان سند بالادستی) و همچنین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی (به عنوان ضروریات استراتژی‌های مقاومتی)، از دروندادهای اصلی می‌باشند که سمت و سو و الزامات استراتژی‌های مقاومتی را تعیین می‌کنند.
از سوی دیگر سیاست‌های کلی بخش صنعت، سیاست‌های کلی تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی و سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، خطوط راهنمای کلی و بایدهای استراتژی‌های مقاومتی بخش صنعت را مشخص می‌نمایند. همچنین فرصت‌ها و چالش‌های کنونی پیش‌روی بخش صنعت، از یک سو و موانع و مشکلات از سوی دیگر، فرصت‌ها و امیدواری‌های موجود در این بخش را توصیف نموده و کیفیت استراتژی‌های مقاومتی را تعیین خواهد نمود.
خروجی این فرآیند، تدوین و جاری سازی استراتژی‌های مقاومتی در دو سطح است. بر این اساس، ابتدا استراتژی‌های مقاومتی بخش صنعت تدوین شده و سپس این استراتژی‌ها به صورت آبشاری در سطح بنگاه‌ها و شرکت‌های صنعتی تدوین و اجرا خواهند شد و همسویی استراتژیک میان این دو سطح برقرار می‌گردد.
در الگوی پیشنهادی «استراتژی‌های مقاومتی بخش صنعت» کارگران، کارآفرینان، جامعه و دولت، ذی‌نفعان اصلی بخش صنعت بوده و اهداف کلان یا دستاوردهای این بخش برای آن‌ها در راستای دستیابی به هدف آرمانی تعیین شده در سند چشم انداز 20 ساله، یعنی «جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه» عبارتند از:
ذی‌نفعاناستراتژی‌های پیشنهادی
کارگران، کارآفرینان،
جامعه و دولت افزایش سهم بخش صنعت در تولید ناخالص داخلی
توسعه صادرات کالا و خدمات به بازارهای جهانی
افزایش تولید محصولات با ماهیت راهبردی
افزایش بهره‌وری عوامل تولید
گسترش کسب و کار
اشتغال زایی و ارتقای سطح کیفیت زندگی


pic۲

در الگوی تدوین و جاری سازی استراتژی‌های مقاومتی، رسالت بنگاه‌های صنعتی کشور، در جهت تحقق دستاوردهای مورد انتظار، افزایش رقابت‌پذیری از طریق سه مضمون استراتژیک «تعالی عملیاتی»، «مدیریت بازار» و «نوآوری و توسعه فناوری» است. استراتژی‌های قابل طرح در هر یک از مضامین سه گانه به قرار ذیل است.


مضامین استراتژیکاستراتژی‌های پیشنهادی (نقش بنگاه‌ها)
تعالی عملیاتیتوسعه بومی سازی و حمایت از ساخت/ تأمین از داخل کشور
ارتقای کیفیت محصولات و کاهش ضایعات و دوباره‌کاری‌ها
بهبود مستمر فرآیندها و کاهش هزینه‌های تولید
بهینه‌سازی مصرف انرژی
مدیریت بازارگسترش و نفوذ در بازارهای داخلی با تمرکز بر تأمین نیازهای داخلی
شناسایی و ورود به بازارهای هدف صادراتی
تقویت نام‌های تجاری (بِرند)
نوآوری و توسعه فناوریارتقای قابلیت‌های تحقیق و توسعه و نوآوری در جهت توسعه محصولات جدید
توسعه بومی سازی فناوری
ارتقای توانمندی‌های تکنولوژیک و تجاری سازی فناوری
توسعه زیرساخت‌هاتأمین پایدار و اقتصادی حامل‌های انرژی و آب
توسعه شبکه حمل و نقل ایمن و اقتصادی
توسعه زیرساخت‌های فاوا (ICT)
پشتیبانی سیاسی و تجاری لازم برای نفوذ در بازارهای جهانی
دسترسی به منابعایجاد دسترسی مناسب به منابع مالی ارزان و کافی (ریالی و ارزی)
ایجاد تناسب بین مراکز آموزشی و بازارکار در جهت توانمندسازی و پرورش نیروی انسانی متخصص، ماهر، خلاق و کارآمد
ایجاد نظام ملی نوآوری
فراهم سازی آمار و اطلاعات دقیق و به هنگام مورد نیاز بخش
بهبود فضای کسب و کاراصلاح قوانین و مقررات پولی و بانکی، تأمین اجتماعی و مالیات‌ها
بهبود قوانین کار و روابط صنعتی
ارتقای فرهنگ کار و کارآفرینی و حمایت از سرمایه و کالاهای ایرانی
حمایت از گسترش اقتصاد دانش بنیان
حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط در جهت کارآمدسازی آن‌ها


pic3

استراتژی‌های مقاومتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان
شرکت فولاد مبارکه اصفهان با تدوین نقشه استراتژی بخش صنعت و مبتنی بر مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی و سیاست‌های ابلاغی و تحلیل‌های محیط درونی و بیرونی و شناسایی قوت‌ها- ضعف‌ها و فرصت‌ها- تهدیدها در راستای مأموریت و چشم‌انداز خود، استراتژی‌های مقاومتی را به شرح زیر تدوین نموده است:
توسعه مشارکت‌های ارزش افزا در زنجیره ارزش
بومی سازی و تأمین حداکثری از داخل کشور
توسعه قابلیت‌های طراحی و تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر
افزایش مداوم تولید و ارتقاء سهم محصولات با ارزش افزوده بالاتر
توسعه کارآفرینی سازمانی
نقش آفرینی مؤثر در راهبری صنعت فولاد کشور
ایفای نقش کلیدی در سیاستگذاری کلان و توسعه صنعت فولاد
ایجاد انضباط مالی و اقتصادی
ارتقای بهره‌وری و رقابت‌ پذیری
رهبری الهام بخش و مشارکتی
ارتقای سطح رضایت، ایمنی و انگیزش کارکنان
توسعه فرهنگ تعالی، مشارکت و مدیریت دانش
افزایش بهره‌وری سرمایه‌های انسانی
pic۴

اقدامات، دستاوردها و نتایج کلیدی
اجرای استراتژی‌های مقاومتی در شرکت فولاد مبارکه اصفهان نتایج و دستاوردهای کلیدی را در پی داشته است که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌گردد:
راه‌اندازی مگامدول‌های احیاء مستقیم با دانش فنی داخلی به ظرفیت ۳ میلیون تُن آهن اسفنجی در سال
راه‌اندازی واحد اکسیژن به ظرفیت 20000 متر مکعب در سال
اقدام جهت توسعه ظرفیت فولادسازی به میزان ۴/۵ میلیون تُن با اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی کوره‌های فولادسازی
بهره‌برداری از پروژه احداث کارگاه کروم کاری غلطک‌های نورد سرد در راستای بهبود کیفیت محصولات
ساختاردهی و بومی سازی بیش از ۹۰ درصد از قطعات و تجهیزات کارخانه
تدوین نظام جامع مدیریت شایستگی و ارزیابی عملکرد کارکنان
توسعه سیستم‌های اطلاعات مدیریت شرکت با رویکرد بومی سازی (ایجاد ERP ملی)
توسعه همکاری با بیش از 77 مرکز علمی و تحقیقاتی کشور در انجام پروژه‌های پژوهشی و تحقیقاتی
سرآمدی در جایزه ملی تعالی سازمانی و کسب امتیاز ۶۵۴ (اولین تندیس زرین جایزه ملی تعالی سازمانی در کشور)
راه اندازی پیشرفته‌ترین خط تولید فولادهای کیفی کم کربن درخاورمیانه و واگن برگردان شماره 2 فولادمبارکه



pic5


pic6