نیویورک تایمز: عربستان سعودی به دنبال چتر امنیتی است
بحران در روابط آمریکا و اعراب
درگیری عربستان سعودی و ایالات متحده از زمان بحران سوریه کلید خورده است. بحرانی که بین این دو کشور بهوجود آمده، موجب شده است اسرائیل و عربستان سعودی به یکدیگر نزدیک شوند. به اعتقاد برخی کارشناسان، سیاست انتقادی اوباما از تلآویو و ریاض این دو رژیم را به یکدیگر نزدیک کرده است تا در برابر آنچه «نفوذ ایران» میخوانند، بهزعم خود قد علم کنند. آمریکا در دوره باراک اوباما، سیاست خارجی خود را به سمت آسیای پاسیفیک چرخاند و همین موضوع موجب تقلای عربستان سعودی برای پیاده کردن یک چتر امنیتی شده است. همزمان اختلاف نظر بین ریاض و واشنگتن در امور خاورمیانه یکی دیگر از عوامل تنش بین دو طرف است.
درگیری عربستان سعودی و ایالات متحده از زمان بحران سوریه کلید خورده است. بحرانی که بین این دو کشور بهوجود آمده، موجب شده است اسرائیل و عربستان سعودی به یکدیگر نزدیک شوند. به اعتقاد برخی کارشناسان، سیاست انتقادی اوباما از تلآویو و ریاض این دو رژیم را به یکدیگر نزدیک کرده است تا در برابر آنچه «نفوذ ایران» میخوانند، بهزعم خود قد علم کنند. آمریکا در دوره باراک اوباما، سیاست خارجی خود را به سمت آسیای پاسیفیک چرخاند و همین موضوع موجب تقلای عربستان سعودی برای پیاده کردن یک چتر امنیتی شده است. همزمان اختلاف نظر بین ریاض و واشنگتن در امور خاورمیانه یکی دیگر از عوامل تنش بین دو طرف است. در حالی که دو طرف سعی دارند روابط خود را همچون سابق گرم نشان دهند اما این روابط از چندی پیش به سردی گراییده است. کارشناسان میگویند اوج بحران بین دو طرف در ماجرای نشست کمپ دیوید نمود پیدا کرد. در جایی که بزرگان اعراب ترجیح دادند در خانه بمانند تا در ضیافت باراک اوباما در کمپ دیوید شرکت کنند. روزنامه وال استریت ژورنال در اینباره در گزارشی نوشت: «آسمان کمپ دیوید ابری شده است؟»، «آیا کشورهای عرب دیگر روی آمریکا حساب باز نمیکنند؟»،
«آیا بین کشورهای حاشیه خلیجفارس و واشنگتن شکاف بهوجود آمده است؟» اینها پرسشهایی هستند که در محافل سیاسی مطرح شده است. در حالی که ملک سلمان اعلام کرده بود که در جلسه مشترک اعراب با باراک اوباما در کمپ دیوید شرکت خواهد کرد، عادال الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی به یکباره اعلام کرد که پادشاه عربستان بهدلیل نظارت مستقیم بر کمکهای مردمی به یمن- در بازه زمانی آتشبس موقت 5 روزه- در اجلاس کمپ دیوید شرکت نمیکند، اما داستان این ماجرا به این هم ختم نشد. از 6 کشوری که قرار بود تا رهبران آنها در استراحتگاه باراک اوباما منزل کنند، چهار کشور دیگر هم اعلام انصراف کردند و به فرستادن نماینده به این اجلاس بسنده کردهاند. حالا از بین 6 کشور تنها دو کشور بودند که با رهبران اصلی خود در این اجلاس شرکت کردند.
رهبران عربستان سعودی، امارات، عمان و بحرین جزو انصرافیها بودند و به فرستادن نمایندگان خود اکتفا کردند. این روزنامه در تحلیل این عمل اعراب نوشت: از ۶ کشور پادشاهی عربی حاشیه خلیجفارس، فقط امیران کویت و قطر رأسا خود در این جلسات شرکت خواهند کرد. در حالی که در سیام ماه ژوئن، قرار است نتیجه مذاکرات هستهای بین ایران و ۶ کشور غربی بهطور رسمی اعلام شود، عدم حضور سلمان برای دیدار با اوباما، بهنوعی مخالفت این کشور با این توافق به حساب میآید. این روزنامه مینویسد: حالا میتوان با اطمینان گفت که آسمان روابط بین عربستان و آمریکا، بیش از پیش ابری شده است. مهمترین اختلافی که بین اعراب و آمریکا وجود دارد، موضوع توافق هستهای ایران با کشورهای غربی است. کشورهای عربی میگویند که آمریکا برای توافق هستهای با ایران باید تضمینهای لازم را به آنها بدهد. «جی سولومون»، یادداشتنویس روزنامه وال استریت ژورنال در این روزنامه مینویسد که اعراب از سیاستی که واشنگتن در قبال تهران و دمشق در پیش گرفته، ناراضی هستند. در شرایطی که برخی از تحلیلگران میگویند نباید از مریض احوالی رهبران کشورهای عربی به علت فرتوت بودنشان غافل شد، اما برخی میگویند که ملک سلمان در دیدار با جان کری در ریاض به صراحت گفته بود که در جلسه شرکت خواهد کرد و عدم حضور وی در این اجلاس، هماینک سوالبرانگیز شده است.
روزنامه واشنگتنپست هم در گزارشی مینویسد: تحلیلگران رفتار پادشاه سعودی در دو رده متفاوت جا میگیرند. برخی از آنها میگویند عدم حضور پادشاه عربستان در اجلاس کمپ دیوید، نشانه دلسردی عربستان سعودی از ایالاتمتحده نیست، زیرا جان کری در این هفته با ملک سلمان در ریاض دیدار و گفتوگو کرده است. برخی دیگر اما میگویند، کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی از آمریکا تضمینهای لازم را برای انعقاد قرار هستهای با تهران خواستار هستند. در شامگاهی که کری در پاریس به دیدار سلمان رفت او جمله خود را اینگونه به پایان برده است: «هفته بعد در آمریکا میبینمت». دیداری که هرگز به وقوع نپیوست و در نهایت به ایجاد شائبههای بیشتر کمک کرد.
شواهدی از این دست نشان میدهد که کشورهای عربی با آمریکا به مشکل برخوردهاند. در این شرایط یک مقام به شرط فاش نشدن نامش به نیویورکتایمز گفته است که برداشت او این است که پادشاه عربستان احتمالا برای نشان دادن نارضایتیاش از دولت آمریکا سفرش را لغو کرده است. رئیسجمهوری آمریکا ماه گذشته پس از امضای تفاهمنامه لوزان میان ایران و قدرتها، سران کشورهای شورای همکاری خلیجفارس را به استراحتگاه ریاست جمهوری در مریلند دعوت کرد. کشورهای عربی با بدبینی به این تفاهمنامه مینگرند.
از دیگر سو خبرگزاری رویترز به نقل از مقامهای آمریکایی که نامشان ذکر نشده است گزارش داده بود که هدف از اجلاس کمپ دیوید، ایجاد یک سیستم دفاعی منطقهای برای مقابله با آنچه «تهدید ایران» میخوانند، خواهد بود. به گفته آنها آمریکا ممکن است تعهدات امنیتی بیشتری به کشورهای عربی بدهد و تسلیحات تازه در اختیار آنها بگذارد و همراه با این کشورها مانورهای نظامی برگزار کند. رسانههای آمریکایی گزارش میدهند که مقامهای کشورهای عرب خلیجفارس برای امضای یک پیمان دفاعی به آمریکا فشار میآوردند تا در صورت حمله خارجی مورد حمایت آمریکا قرار گیرند. اما امضای چنین پیمانی برای آمریکا دشوار خواهد بود. همزمان دولت اوباما هم خواستههای خود را در نشست کمپ دیوید خواهد داشت. اوباما گفته است که کشورهای عربی باید به مشکلات داخلی خود هم
رسیدگی کنند.
آمریکا اعتقاد دارد که فضای بسته و دگماتیک سیاسی در بیشتر کشورهای عربی منجر به تاسیس گروهی مثل داعش شده است. چند صباحی نیز میشود برخی از نمایندگان سنای آمریکا خواستار روشن شدن نقش عربستان سعودی در حمایت مالی از تروریسم جهانی شدهاند. نمایندگانی مثل رند پال نیز در سنا گفتهاند اسناد طبقهبندی شده در آمریکا موجود است که حاکی از حمایت مالی شاهزادههای سعودی از حملات تروریستی 11 سپتامبر بوده است.
اعراب از آمریکا چه میخواهند؟
روزنامه واشنگتنپست مینویسد: کشورهای عربی در کمپ دیوید در باب دو موضوع قرارداد هستهای با تهران و موضوع دمشق به تفکیک با باراک اوباما گفتوگو کردند، در موضوع نخست، کشورهای عربی خواستند که آمریکا تضمین لازم را برای دفاع از کشورهای عربی بدهد. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در یادداشتی که در اینباره نوشته میگوید: بسیاری از کارشناسان از سیاستی که آمریکا در برابر ایران در پیش گرفته، احساس ناامنی میکنند. عربستان و کشورهای شورای همکاری خلیجفارس میخواهند در مورد موضع واقعی متحد سنتی خود- آمریکا- کسب اطلاع کنند. در موضوع دوم که مربوط به سوریه است، اعراب از آمریکا خواستند که واشنگتن در سوریه بیش از پیش از مخالفان سوری حمایت کند. عادل الجبیر در یادداشتی که برای سایت «پنینسولا» نوشته است میگوید اعراب میخواهند آمریکا در شمال سوریه منطقه امن (Buffer Zone) برای مخالفان سوری ایجاد کند. در صورت ایجاد چنین منطقهای، آمریکا و متحدانش، اجازه نزدیک شدن هواپیماهای سوری را به این منطقه نخواهند داد و جبهه جدیدی از جنگ در سوریه ایجاد خواهد شد.
آمریکا هنوز به این درخواست پاسخ مثبتی نداده است. آمریکا میگوید گروههایی که علیه اسد سلاح به دست گرفتهاند عمدتا در لیست گروههای تروریستی قرار دارند و آمریکا سعی کرده از بازی مستقیم در سوریه دوری گزیند.
مرد پشت پرده؟
فردی با نام مستعار «مجتهد» که گفته میشود اسرار درون کاخ سلمان را به بیرون درز میدهد، در توئیتر خود نوشته که امیر کویت از سلمان خواسته به دلیل فراموشی و زوال عقلی که دارد، در این جلسه شرکت نکند اما کارشناسان میگویند موضوع فراتر از این تحلیلهای سادهاندیشانه است.
این دسته از کارشناسان میگویند حضور محمد بننایف، ولیعهد نخست عربستان سعودی در واقع نشاندهنده این است که وی نفر اول عربستان سعودی است و تصمیمگیر اصلی ریاض به حساب میآید. پیش از این نیز محمد بننایف، راسا در جلساتی که ریاض قرار بوده با واشنگتن داشته باشد، شرکت کرده است. محمد بننایف تاکنون دوبار در سالهای 2013 و 2014 در دفتر بیضی شکل اوباما حضور به هم رسانده است و در واقع بهنوعی نماینده اصلی ریاض بهحساب میآید. با جابهجاییهای صورت گرفته در داخل حکومت عربستان، قدرت محمد بننایف بیش از پیش شده و وی قرار است نارضایتی کشورش را از سیاستهای واشنگتن به گوش اوباما برساند. «جان بی.آلترمن»، مدیربرنامههای مطالعاتی خاورمیانه در مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی ایالاتمتحده میگوید: «رفتار باراک اوباما بهگونهای بوده است که اعراب احساس میکنند دیگر آمریکا پشت آنها قرار ندارد، از اینرو اوباما با دعوت از آنها قصد داشته نشان دهد، آمریکا هنوز به متحدان سنتی خود وفادار است.»
به گفته این کارشناس، اعراب اعتقاد دارند باراک اوباما آنها را نمیفهمد یا قصد ندارد بفهمد. اما «ژان فرانسیس سزنچ»، استاد دانشگاه هاپکینز میگوید: «عدم حضور سلمان در آمریکا، تنها یک پیام در خود نهفته دارد، اینکه نایف در این کشور همهکاره است و قویترین فرد عربستان سعودی به حساب میآید.» سزنچ اعتقاد دارد عدم حضور سلمان در این جلسات، در واقع نشانگر این است که عربستان نفر اصلی خود را به این اجلاس فرستاده است و قصد دارد یک گفتوگوی اساسی با آمریکا ترتیب دهد. در میان کشورهای حاشیه خیلجفارس، عربستان بیشترین نگرانی را نسبت به قدرت روزافزون ایران پیدا کرده است. الجبیر نیز در این میان نقش رابط آمریکا و عربستان را دارد و تاکنون با مقامات سنا و برخی از مقامات آمریکایی در مورد ایران رایزنی داشته است. هنوز پس از دو ماه از اجلاس کمپ دیوید نتیجه روشنی به دست نیامده است. گفتوگوهای پس از آن سایهای از ابهام را با خود یدک میکشند. جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا هم تاکنون بسیار مبهم صحبت کرده و میگوید که آمریکا قرار است تضمینها و تعهدات تازهای را به کشورهای عربی ارائه دهد. او در اینباره میافزاید: «گفتوگوهای روز جمعه در واقع درباره یکسری از تعهدات تازهای است که قرار است واشنگتن به اعراب ارائه دهد؛ مواردی فراتر از تعهداتی که واشنگتن سابق بر این داشته است.» اما هرچه از روزهای کمپ دیوید فاصله گرفته میشود، ریاض و واشنگتن بیش از پیش از هم دور میشوند.
چنانچه رند پال، سناتور آمریکایی نیز خواستار قرائت اسناد مربوط به نقش عربستان در حملات تروریستی 11 سپتامبر شود، رابطه آمریکا و عربستان بهشدت زمین خواهد خورد و این موضوع موجب تقویت رابطه عربستان و اسرائیل خواهد شد.
رهبران عربستان سعودی، امارات، عمان و بحرین جزو انصرافیها بودند و به فرستادن نمایندگان خود اکتفا کردند. این روزنامه در تحلیل این عمل اعراب نوشت: از ۶ کشور پادشاهی عربی حاشیه خلیجفارس، فقط امیران کویت و قطر رأسا خود در این جلسات شرکت خواهند کرد. در حالی که در سیام ماه ژوئن، قرار است نتیجه مذاکرات هستهای بین ایران و ۶ کشور غربی بهطور رسمی اعلام شود، عدم حضور سلمان برای دیدار با اوباما، بهنوعی مخالفت این کشور با این توافق به حساب میآید. این روزنامه مینویسد: حالا میتوان با اطمینان گفت که آسمان روابط بین عربستان و آمریکا، بیش از پیش ابری شده است. مهمترین اختلافی که بین اعراب و آمریکا وجود دارد، موضوع توافق هستهای ایران با کشورهای غربی است. کشورهای عربی میگویند که آمریکا برای توافق هستهای با ایران باید تضمینهای لازم را به آنها بدهد. «جی سولومون»، یادداشتنویس روزنامه وال استریت ژورنال در این روزنامه مینویسد که اعراب از سیاستی که واشنگتن در قبال تهران و دمشق در پیش گرفته، ناراضی هستند. در شرایطی که برخی از تحلیلگران میگویند نباید از مریض احوالی رهبران کشورهای عربی به علت فرتوت بودنشان غافل شد، اما برخی میگویند که ملک سلمان در دیدار با جان کری در ریاض به صراحت گفته بود که در جلسه شرکت خواهد کرد و عدم حضور وی در این اجلاس، هماینک سوالبرانگیز شده است.
روزنامه واشنگتنپست هم در گزارشی مینویسد: تحلیلگران رفتار پادشاه سعودی در دو رده متفاوت جا میگیرند. برخی از آنها میگویند عدم حضور پادشاه عربستان در اجلاس کمپ دیوید، نشانه دلسردی عربستان سعودی از ایالاتمتحده نیست، زیرا جان کری در این هفته با ملک سلمان در ریاض دیدار و گفتوگو کرده است. برخی دیگر اما میگویند، کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی از آمریکا تضمینهای لازم را برای انعقاد قرار هستهای با تهران خواستار هستند. در شامگاهی که کری در پاریس به دیدار سلمان رفت او جمله خود را اینگونه به پایان برده است: «هفته بعد در آمریکا میبینمت». دیداری که هرگز به وقوع نپیوست و در نهایت به ایجاد شائبههای بیشتر کمک کرد.
شواهدی از این دست نشان میدهد که کشورهای عربی با آمریکا به مشکل برخوردهاند. در این شرایط یک مقام به شرط فاش نشدن نامش به نیویورکتایمز گفته است که برداشت او این است که پادشاه عربستان احتمالا برای نشان دادن نارضایتیاش از دولت آمریکا سفرش را لغو کرده است. رئیسجمهوری آمریکا ماه گذشته پس از امضای تفاهمنامه لوزان میان ایران و قدرتها، سران کشورهای شورای همکاری خلیجفارس را به استراحتگاه ریاست جمهوری در مریلند دعوت کرد. کشورهای عربی با بدبینی به این تفاهمنامه مینگرند.
از دیگر سو خبرگزاری رویترز به نقل از مقامهای آمریکایی که نامشان ذکر نشده است گزارش داده بود که هدف از اجلاس کمپ دیوید، ایجاد یک سیستم دفاعی منطقهای برای مقابله با آنچه «تهدید ایران» میخوانند، خواهد بود. به گفته آنها آمریکا ممکن است تعهدات امنیتی بیشتری به کشورهای عربی بدهد و تسلیحات تازه در اختیار آنها بگذارد و همراه با این کشورها مانورهای نظامی برگزار کند. رسانههای آمریکایی گزارش میدهند که مقامهای کشورهای عرب خلیجفارس برای امضای یک پیمان دفاعی به آمریکا فشار میآوردند تا در صورت حمله خارجی مورد حمایت آمریکا قرار گیرند. اما امضای چنین پیمانی برای آمریکا دشوار خواهد بود. همزمان دولت اوباما هم خواستههای خود را در نشست کمپ دیوید خواهد داشت. اوباما گفته است که کشورهای عربی باید به مشکلات داخلی خود هم
رسیدگی کنند.
آمریکا اعتقاد دارد که فضای بسته و دگماتیک سیاسی در بیشتر کشورهای عربی منجر به تاسیس گروهی مثل داعش شده است. چند صباحی نیز میشود برخی از نمایندگان سنای آمریکا خواستار روشن شدن نقش عربستان سعودی در حمایت مالی از تروریسم جهانی شدهاند. نمایندگانی مثل رند پال نیز در سنا گفتهاند اسناد طبقهبندی شده در آمریکا موجود است که حاکی از حمایت مالی شاهزادههای سعودی از حملات تروریستی 11 سپتامبر بوده است.
اعراب از آمریکا چه میخواهند؟
روزنامه واشنگتنپست مینویسد: کشورهای عربی در کمپ دیوید در باب دو موضوع قرارداد هستهای با تهران و موضوع دمشق به تفکیک با باراک اوباما گفتوگو کردند، در موضوع نخست، کشورهای عربی خواستند که آمریکا تضمین لازم را برای دفاع از کشورهای عربی بدهد. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در یادداشتی که در اینباره نوشته میگوید: بسیاری از کارشناسان از سیاستی که آمریکا در برابر ایران در پیش گرفته، احساس ناامنی میکنند. عربستان و کشورهای شورای همکاری خلیجفارس میخواهند در مورد موضع واقعی متحد سنتی خود- آمریکا- کسب اطلاع کنند. در موضوع دوم که مربوط به سوریه است، اعراب از آمریکا خواستند که واشنگتن در سوریه بیش از پیش از مخالفان سوری حمایت کند. عادل الجبیر در یادداشتی که برای سایت «پنینسولا» نوشته است میگوید اعراب میخواهند آمریکا در شمال سوریه منطقه امن (Buffer Zone) برای مخالفان سوری ایجاد کند. در صورت ایجاد چنین منطقهای، آمریکا و متحدانش، اجازه نزدیک شدن هواپیماهای سوری را به این منطقه نخواهند داد و جبهه جدیدی از جنگ در سوریه ایجاد خواهد شد.
آمریکا هنوز به این درخواست پاسخ مثبتی نداده است. آمریکا میگوید گروههایی که علیه اسد سلاح به دست گرفتهاند عمدتا در لیست گروههای تروریستی قرار دارند و آمریکا سعی کرده از بازی مستقیم در سوریه دوری گزیند.
مرد پشت پرده؟
فردی با نام مستعار «مجتهد» که گفته میشود اسرار درون کاخ سلمان را به بیرون درز میدهد، در توئیتر خود نوشته که امیر کویت از سلمان خواسته به دلیل فراموشی و زوال عقلی که دارد، در این جلسه شرکت نکند اما کارشناسان میگویند موضوع فراتر از این تحلیلهای سادهاندیشانه است.
این دسته از کارشناسان میگویند حضور محمد بننایف، ولیعهد نخست عربستان سعودی در واقع نشاندهنده این است که وی نفر اول عربستان سعودی است و تصمیمگیر اصلی ریاض به حساب میآید. پیش از این نیز محمد بننایف، راسا در جلساتی که ریاض قرار بوده با واشنگتن داشته باشد، شرکت کرده است. محمد بننایف تاکنون دوبار در سالهای 2013 و 2014 در دفتر بیضی شکل اوباما حضور به هم رسانده است و در واقع بهنوعی نماینده اصلی ریاض بهحساب میآید. با جابهجاییهای صورت گرفته در داخل حکومت عربستان، قدرت محمد بننایف بیش از پیش شده و وی قرار است نارضایتی کشورش را از سیاستهای واشنگتن به گوش اوباما برساند. «جان بی.آلترمن»، مدیربرنامههای مطالعاتی خاورمیانه در مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی ایالاتمتحده میگوید: «رفتار باراک اوباما بهگونهای بوده است که اعراب احساس میکنند دیگر آمریکا پشت آنها قرار ندارد، از اینرو اوباما با دعوت از آنها قصد داشته نشان دهد، آمریکا هنوز به متحدان سنتی خود وفادار است.»
به گفته این کارشناس، اعراب اعتقاد دارند باراک اوباما آنها را نمیفهمد یا قصد ندارد بفهمد. اما «ژان فرانسیس سزنچ»، استاد دانشگاه هاپکینز میگوید: «عدم حضور سلمان در آمریکا، تنها یک پیام در خود نهفته دارد، اینکه نایف در این کشور همهکاره است و قویترین فرد عربستان سعودی به حساب میآید.» سزنچ اعتقاد دارد عدم حضور سلمان در این جلسات، در واقع نشانگر این است که عربستان نفر اصلی خود را به این اجلاس فرستاده است و قصد دارد یک گفتوگوی اساسی با آمریکا ترتیب دهد. در میان کشورهای حاشیه خیلجفارس، عربستان بیشترین نگرانی را نسبت به قدرت روزافزون ایران پیدا کرده است. الجبیر نیز در این میان نقش رابط آمریکا و عربستان را دارد و تاکنون با مقامات سنا و برخی از مقامات آمریکایی در مورد ایران رایزنی داشته است. هنوز پس از دو ماه از اجلاس کمپ دیوید نتیجه روشنی به دست نیامده است. گفتوگوهای پس از آن سایهای از ابهام را با خود یدک میکشند. جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا هم تاکنون بسیار مبهم صحبت کرده و میگوید که آمریکا قرار است تضمینها و تعهدات تازهای را به کشورهای عربی ارائه دهد. او در اینباره میافزاید: «گفتوگوهای روز جمعه در واقع درباره یکسری از تعهدات تازهای است که قرار است واشنگتن به اعراب ارائه دهد؛ مواردی فراتر از تعهداتی که واشنگتن سابق بر این داشته است.» اما هرچه از روزهای کمپ دیوید فاصله گرفته میشود، ریاض و واشنگتن بیش از پیش از هم دور میشوند.
چنانچه رند پال، سناتور آمریکایی نیز خواستار قرائت اسناد مربوط به نقش عربستان در حملات تروریستی 11 سپتامبر شود، رابطه آمریکا و عربستان بهشدت زمین خواهد خورد و این موضوع موجب تقویت رابطه عربستان و اسرائیل خواهد شد.
ارسال نظر